Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1970, Side 155

á jörðina, að það hefði strokizt eftir miðbaug með snerti-
hraðanum 20 km/s miðað við jarðmiðju, hefði slíkt þó ekki
breytt sólarhringnum nema um 20-25 mínútur. Það er af og
frá að skeljatalningar gætu skýrt frá svo lítilli breytingu
snúningshraðans; þær leysa því ekki svona spurningar.
Samkvæmt því sem ég nú hef lýst, er svo að sjá, að við höf-
um fengið markverðar upplýsingar um sögu tvíhnattakerfisins
jörð-tungl síðustu 500 milljón árin. Fjarlægðin milli hnatt-
anna hefur aukizt um 6% á þessum tíma og sólarhringurinn
lengzt um 3 klst. En nú er allur aldur jarðar eftir beztu heim-
ildum um 4500 milljón ár, og því ná upplýsingarnar aðeins
til síðasta 9. hluta sögunnar. Þær eru þó greinileg vísbending
um það hve hægt tunglið íjarlægist jörð á jarðsögulegan mæli-
kvarða, og upplýsingarnar má nota til að reikna út ástandið
lengra aftur í tímann. Til dæmis fáum við þá niðurstöðu að
tunglið hafi verið í 80% núverandi íjarlægðar fyrir 1000
milljón árum, ef í reikningunum er tekið fullt tillit til þess
hvernig flóðhemlunin eykst með minnkandi fjarlægð, en skil-
yrði að öðru leyti talin hin sömu og nú. En það er þarna sem
skórinn kreppir; flóðhemlunin er háð stærð og lögun hafanna,
sem við höfum nærri engar upplýsingar um á svo fjarlægum
tíma.
Hér er það loks líffræðin sem kemur til sögunnar. Frum-
stæðustu lífsform telja menn allt að 3000 milljón ára gömul,
°8 fyrir 2000 milljón árum var ríkulegur gróður blágrænþör-
unga í sjónum. Þessi steingerði gróður virðist hafa sína sögu
að segja um sjávarföll á þeim tíma (8). Enn í dag lifir slíkur
gróður á vissum stöðum í fjörunni, þar sem hann kaffærist á
flóði, en er þurr um fjöru. Hann hefur þann hátt á að mynda
hólaþyrpingar, eitthvað í líkingu við stórgert þýfi, með í-
blöndun sjávarsands og leirs. Sumir telja, að hæð hólanna
megi með varfærni setja í samband við hæðarmun flóðs og
fjöru. En alveg sams konar hóla, myndaða af blágrænþörung-
um, finna menn víða í mjög gömlum jarðlögum, og eru þeir
(153)