Freyr - 01.03.1950, Blaðsíða 3

ÁSGEIR L. JÓNSSON:
Eftirfarandi ritgerð er örlítið breytt frá fyrri
útgáfu, sem birtist í Búfræðingnum árið 193(5.
Það rit er í fárra höndum. En ritgerð þessi er
endurprentuð vegna mjög tíðra íyrirspurna um
vatnshrúta.
Vatnshrútur er einfaldasta, handhægasta
og tiltölulega ódýrasta lyftivélin, til að lyfta
litlu vatnsmagni um allmikla hæð. Hann
gengur fyrir vatnsafli, og er notaður þar
sem staðhættir leyfa, til að lyfta neyzlu-
vatni neðan úr vatnsbóli upp í íbúðar- og
peningshús.
Hér verður ekki farið inn á þá braut, að
lýsa gerð vatnshrútsins eða lögmáli því, er
hann byggist á, en gefnar skulu nokkrar
leiðbeiningar um hvernig vatnshrútum skal
komið fyrir og hvaða kröfur verða gerðar
til þeirra.
Til þess að vatnshrútur sé starfshæfur
þarf:
1. Minnst eins metra halla, frá yfirborði
vatnsbóls.
2. Nægilegt vatnsmagn, bæði til að drífa
hrútinn og til heimilisþarfa.
En hrúturinn skilar aðeins nokkrum
hluta af því vatni, sem í gegn um hann fer.
Hvað sá hluti er stór, fer eftir hlutfallinu
á milli fallhæðar (= h) aðfærslupípunnar,
sem flytur vatnið frá vatnsbólinu til hrúts-
ins, og stighæðar (= H) þrýstileiðslunnar,
sem flytur vatnið frá hrútnum upp í vatns-
þró hússins. Þannig er talið, að
ef hlutfallið H:h er 2 4 6 8 10
þá skili hrúturinn 40% 18% 11% 7% 4% afvatniþví,
sem til hans fellur, upp í vatnsþró.
Með tilliti til endingar og notorku hrúts-
ins er æskilegt að hæðarhlutfallið sé ekki
stærra en 1:8. Hlutfallið H:h = 3 til 4 er
mjög æskilegt.
í ýmsum sveitum landsins eru vatnshrút-
ar í notkun. Ég hefi séð suma þeirra, og um
þá er það að segja, undantekningarlaust,
að fyrirkomulagi þeirra er að meira eða
minna leyti ábótavatn. Þessir venjulegu á-