Freyr - 01.03.1950, Page 12

62
FRE YR
>
Til vinstri er járnbentur timburturn.
Hann er bceði skekktur og skœldur.
Svona jer þegar vanrækt er að stilla
stálböndin eftir árstíðum.
Til hœgri er timburstyrktur tréturn.
Sú aðferð getur verið réttmæt þar,
sem timbur kostar smámuni, en kemur
elcki til greina hér.
Votheysturninn hlýtur að vera staðsett-
ur fast við peningshúsið og þannig fyrir
komið, að auðvelt sé að fylla hann og tæma.
Turninn getur verið frá 6—20 metra hár
eða jafnvel meira, en hér á landi mun
naumast koma til greina að gera votheys-
turna meira en 14 m háa og í mesta lagi
16 m.
Jarðskjálftar og afspyrnurok eru nátt-
úruöfl, sem hér verður að reikna með, þeg-
ar járnbenda skal turninn og veita honum
styrk til að standast þau, en með vaxandi
hæð vex mjög magn þess styrktarjárns, sem
nauðsynlegt er í þessu skyni.
Hlaðnir turnar.
Erlendis hafa turnar verið gerðir úr
steyptum steinum af ýmsu tagi, þeir eru
límdir saman og bönd sett um, en böndin
svara til steypustyrktarj árnsins í steypt-
um turnum.
Umræddir turnar hafa reynzt mjög mis-
jafnlega og sjaldan vel. f landskjálftalönd-
um koma þeir ekki til greina, sem hlaðnir
eru, nema hlaðan sé í jörð að mestu.
Timburturnar,
af ýmsum gerðum, hafa verið notaðir
mjög mikið. Eftir frágangi þeirra og gerð
fer endingin, en er einnig háð viðhaldinu.
Timburturnar, gerðir af plægðum plönk-
um, girtir stálböndum, hafa verið algeng-
astir. Stálböndin þarf að stálbika og skrúf-
ur þeirra að lina á hverju sumri áður í þá
er látið en herða eftir að tæmdir eru. Van-
ræksla á þessu sviði hefnir sín og aldur
turna þessara er mjög háður því hvort þessi
hlutverk gleymast.
Sérstök gerð timburturna er hin svo-
nefnda „Sjöbysilo“, sem er sænsk uppfinn-
ing og á er einkaleyfi til notkunar. Þar er
styrkur allur fenginn í timrinu og saum
þeim, sem tengir lóðréttu borðin utanvert
og hin gormlögðu innanvert. Verkfræði-
útreikningar lofa góðu um gæði og þol
þessara turna, en hagnýt reynsla er ekki
fengin enn. Nokkrir votheysturnar af þess-
ari gerð hafa verið reistir hér á landi. Þeir
voru byggðir sumarið 1848 og kostuðu 13
—15 þús. krónur fullgerðir, en hver þeirra
rúmar um 10 kýrfóður votheys.
Stálturnar
hafa verið notaðir bæði austan hafs og
vestan. Þeir hafa reynzt dýrir, því að gæði
stálsins þurfa að vera mikil og helzt þarf