Freyr - 15.04.1960, Page 17

Hamarsfirði og Berufirði fyrr á árum og einn-
ig nú hin síðari ár, eftir að þeim fór að fjölga
á ný, enda skammt þaðan á aðalstöðvar þeirra
við Snæfell og í Kringilsárrana.
Þau hreindýr, sem síðast voru flutt inn, voru
þannig fengin, að Rentukammerið fól amt-
manninum á Finnmörku, O. H. Sommerfelt,
að kaupa hreindýr, er flytja skyldi til fslands.
Leitaði amtmaður í þessu efni til Lappans Pét-
urs Jónssonar (Per Jansen) í Aviovarre. Póru
þau viðskipti svo, að Pétur gaf 30 hreinkýr til
íslands, en seldi fimm hreintarfa. Hlaut hann
silfurbikar frá Rentukammerinu í viðurkenn-
ingarskyni fyrir hreindýragjöfina.
Sjálfsagt hafa hreindýr ekki verið veidd
fyrstu árin eftir flutning þeirra til landsins,
en í Lovsamling for Island er birt bréf frá
Kansellíinu til Rentukammersins, dags. 21. júlí
1787, þar sem látið er í ljós álit á, hverjar ættu
að vera sektir fyrir brot á fyrirhuguðum fyrir-
mælum um friðun hreindýra. En eigi sést, að
friðunarfyrirmælin hafi verið gefin út, hvað
sem valdið hefur. Pramannefnt bréf Kansellís-
ins er þannig í þýðingu:
„Þar eð hið konunglega Rentukammer hefur
hinn 6. júní s.l. beiðzt álits Kansellísins um,
hvaða refsingu kæmi til greina að ákveða fyrir
brot á þeim fyrirhuguðu fyrirmælum, að í 10
ár að minnsta kosti mætti ekki beita skotvopn-
um gegn hreindýrum þeim, sem á íslandi eru,
þá viljum vér þjónustusamlega láta í Ijós, að
vér teljum, að við ákvörðun refsingarinnar
verði að gera mun á konunglegum embættis-
mönnum, á óðalsbændum, hjáleigubændum og
vinnufólki og á erlendum mönnum, sem koma
til landsins í verzlunarerindum, og með það
fyrir augum mætti ákveða refsinguna þannig:
að ef konunglegir embættismenn eða prestar
reynast sannir að sök um að hafa skotið hrein-
dýr, skuli þeir fyrir hvert dýr, sem sannast að
þeir hafi skotið, greiða í sekt 20 ríkisdali, óð-
alsbóndi 10 ríkisdali, hjáleigubóndi, leiguliði,
vinnumaður og lausamaður 5 ríkisdali, erlend-
ur maður, sem kemur til landsins í verzlunar-
erindum, 30 ríkisdali, en útlendingur, heimil-
isfastur í landinu, hljóti sömu refsingu og kon-
tmglegir embættismenn. Auk þessarar refsing-
ar teljum vér, að greiða eigi verð hreindýrsins,
og renni allt til fátækra í hlutaðeigandi byggð-
arlagi, og ef hinn seki getur ekki greitt, þá
yrði að refsa þeim, sem nefndir eru í þriðja
flokki, með 2 vandarhöggum fyrir hvern rík-
isdal, sem þeir eigi geta greitt. Þó sé við þá
refsingu eingöngu miðað við sektirnar, en ekki
verð dýrsins, og við ítrekað brot yrði að refsa
með hinni ákveðnu sekt tvöfaldaðri.“
Hinn 19. maí 1790 var gefin út til-
skipun, sem heimilar, að veidd séu 20
hreindýr árlega. Skyldi sú skipan gilda í þrjú
ár og eingöngu norðan lands. Fékk sami mað-
ur ekki að veiða nema eitt dýr og aðeins í
októbermánuði. Einungis mátti skjóta tarfa,
en kýr og kálfar yngri en eins árs voru frið-
uð. Ef veiddar voru kýr og kálfar, varðaði það
sektum, — 20 ríkisdölum fyrir kúna og 10 rík-
isdölum fyrir kálf. Skiptist sektin jafnt milli
uppljóstrarmanns og ríkisins.
Ástæðan til þess, að leyft var að fara að
veiða dýrin svo skömmu eftir flutning þeirra
til landsins, mun hafa verið sú, að hreindýr-
um þeim, sem sleppt var við Eyjafjörð 1783,
fjölgaði svo ört, að árið 1790 eru þau talin 300
—400 og menn farnir að kvarta undan ágangi
þeirra, bæði í heimahögum og á afréttarlönd-
um, þar sem þau m. a. eyddu fjallagrösum,
sem á þeim árum voru mjög notuð til mann-