Freyr - 15.04.1960, Page 23

FREYR
127
garnaveiki, þó að einskis af þessu yrði vart.
Með bréfi 21. febrúar 1955 leitaði mennta-
málaráðuneytið álits sýslumanna Múlasýslna,
hreindýraeftirlitsmanns og hreppsnefnda
þeirra, er hlutdeild áttu í veiðinni 1954, á því,
hvort þessi fyrsta skipulega tilraun til hrein-
dýraveiða hefði gefið þá raun, að rétt teldist
að halda áfram í sama horfi eða haga þessu
á annan veg.
Svör hreppanna voru nokkuð misjöfn.
Sýslunefnd Norður-Múlasýslu telur að halda
beri áfram veiðum á sama eða svipuðum
grundvelli og heimila veiðar minnst 600 hrein-
dýra 1955. Sýslumaður S.-Múlasýslu og oddvit-
ar Egilsstaðahrepps, Vallahrepps, Geithella-
hrepps, Beruneshrepps, Skriðdalshrepps og
fulltrúi Eiðahrepps telja ekki virðist of mikið
þótt felld yrðu 600 dýr haustið 1955. Hrepps-
nefnd Fellahrepps tekur fram, að víst sé, að
bændur i Fellahreppi þoli ekki lengur ágang
hreindýranna, þar sem þau haldi sig „þúsund-
um saman“ í heiðum og búfjárhögum Fella-
manna, Tungumanna og Jökuldælinga austan
Jökulsár.
Að höfðu samráði við hreindýraeftirlits-
mann og sýslumenn Múlasýslna, voru á ný
gefnar út reglur um hreindýraveiðar 1955, dag-
settar 13. ágúst s. á. Voru þær í öllum megin-
atriðum óbreyttar frá 1954. Síðan hafa slíkar
reglur verið gefnar út árlega, síðast 1959. Sú
breyting hefur á þeim orðið, að vegna þess hve
treglega hefur gengið veiðin sum árin, og raun-
ar öll árin miður en gert var ráð fyrir, hefur
verið bætt inn í reglurnar heimild til að veita
veiðifélagi eða einstaklingum leyfi til veiða, og
er þá gjaldið fyrir hvert veiðidýr 250 krónur.
Voru nokkur slík leyfi veitt og notuð haustið
1958 og 1959.
Eftir að hreindýraveiði hófst í nokkuð stór-
um stíl haustið 1954, hefur veiðin gengið sem
hér segir samkvæmt skýrslum hreindýraeftir-
litsmanns:
Ár: Heimilað að veiða: Veidd hreindýr:
1954 600 443
1955 600 377
1956 600 300
1957 600 202
1958 600 196
1959 600 490
Af 3600 hreindýrum, sem heimilað hefur ver-
ið að veiða á þessu sex ára tímabili, hafa
veiðzt 2008 dýr.
Um það má deila, hve stór hreindýrastofn-
inn eystra á að vera. Það fer að sjálfsögðu eft-
ir beitarþoli landsins og þá einnig því, hvort
fremur ber að ætla hreindýrum beitiland en
öðrum skepnum, — en verði hreindýrin ekki
gerð arðgæfari en hingað til, þá munu þau
naumast látin fækka öðrum kvikfénaði.
Reynslan hefur sýnt, að nokkur andúð skap-
ast á dýrunum, ef þau verða mjög mörg, með-
an menn sjá ekki af þeim greinilegan hagnað,
og er því hyggilegast, meðan verið er að fikra
sig áfram um heppilega hagnýting hjarðar-
innar eystra, að hafa hana ekki mjög stóra.
★
Eins og ljóst er af sögu íslenzku hreindýr-
anna, sem nokkuð hefur verið rakin hér að
framan, var um hríð margt hreindýra sunnan-
lands og norðan, en var útrýmt. Áhuga hefur
þó gætt hjá ýmsum á því að dreifa hreindýr-
unum um landið á ný. Matthías Einarsson,
læknir, lét flytja fjóra nýfædda hreinkálfa í
flugvél austan af landi vorið 1939, sjö til við-
bótar árið eftir og tvo vorið 1941 og ala þá
upp að Arnarfelli í Þingvallasveit Hafði hann
áður gert tilraun um flutning hreinkálfa, en
hún mistókst og kálfarnir drápust fárra daga
gamlir. Hreinkálfarnir, sem teknir voru 1939—
1941, voru hafðir í girðingu og virtust una sér
vel. Dýrin urðu falleg og þrifleg. Fimm eða sex
kálfar fæddust í Arnarfelli og döfnuðu vel. En
svo tóku dýrin að drepast smátt og smátt,
nema hvað einu var lógað. Upplýsingar þær,
sem hér fara á eftir um dýrin, eru frá Guð-
mundi Gíslasyni, lækni, að mestu byggðar,
segir hann, á líffæraathugunum, sem Rann-
sóknarstofa háskólans í Reykjavík gerði, svo
og frásögnum kunnugra um lifnaðarhætti og
fóðrun dýranna.
Hreindýrin voru höfð í allstórri girðingu, og
var þeim gefið lýsi og nokkuð af maís. Annars
lifðu þau mestmegnis af valllendis- og heiða-
gróðri, gengu þó stundum á túni og fengu lít-
ilsháttar heygjöf í jarðleysum. Þau voru ekki
hýst, heldur lágu við opið hús, sem þau leit—
uðu þó aldrei inn í, nema fóður væri í boði.