Freyr - 15.02.1966, Blaðsíða 16

90
FREYR
tímum þurfti því mjög votviðrasama tíð
eða fóðurskort til að áberandi tjóns yrði vart
af völdum ormaveiki. Nú síðustu áratugina
er fé víða haft í þröngum girðingum vor og
haust, en óvíða er staðið yfir fé í heimahög-
um né því haldið til beitar að vetrinum. —
Fjárhúsum, sem víðast stóðu dreift, hefir
verið fækkað, þótt fénu hafi fjölgað, og eru
nú auk þess oft heima við bæina. Einnig
hafa orðið miklar breytingar á heyvinnslu-
aðferðum, og er t. d. líklegt, að ormalirfur
lifi lengi í súgþurrkuðu heyi.
Breytingar á búskaparháttum hér á landi
síðustu áratugina hafa þannig stórum aukið
hættuna á því, að fé nái að éta ofan í sig
mikið magn af smíitnæmum ormalirfum.
Lirfurnar safnast á beitilandið frá saur
kindanna, skríða síðan á grasið og berast
með því í féð. Einkum eru góð skilyrði fyrir
dreifingu á ormalirfum í gróðurmiklu slétt-
lendi eins og víða er í námunda við sveita-
bæi, og þó mest í votviðratíð. Saurinn frá
fénu leysist þá upp í vatninu, en lirfurnar
losna og dreifast yfir beitilandið. En þótt
smithættan hafi aukizt á síðustu árum, hef-
ir aðstaða til fóðuröflunar jafnframt batnað
til muna, og ormar þrífast illa í vel fóðruðu
fé.
Ekki er enn vitað með fullri vissu, hvaða
tegundir sauðfjárorma kunni að finnast í
íslenzku sauðfé, og lítið er vitað um dreif-
ingu ormategunda eftir héruðum eða lands-
hlutum. Nýjar ormategundir gætu borizt
til landsins og breiðst út milli landshluta án
þess nokkur maður yrði þess var. Af þekk-
ingarleysi á þessu sviði stafar landbúnað-
inum mikil hætta. Sem dæmi má benda á
það, að á síðasta mannsaldri hefir nokkrum
sinnum verið flutt inn í landið bæði sauðfé
og nautgripir erlendis frá, án þess að skeyta
því á nokkurn hátt, hvaða nýjar ormateg-
undir bærust með þessum skepnum í ís-
lenzka búféð.
Ekki er unnt að áætla þann skaða, sem
gæti leitt af nýjum skæðum ormategundum,
sem kynnu að berast til landsins og þróast
vel við okkar búskaparskilyrði, en algjör út-
rýming á ormategund, sem hefir einu sinni
náð að smita bústofninn, er talin ófram-
kvæmanleg.
Á síðustu árum hefir vaknað áhugi á því
að ala sauðfé á ræktuðu landi. Enn er ekki
vitað, að hve miklu leyti ormasýking kunni
að verða því til hindrunar, eða með hvaða
ráðum sé unnt eða auðveldast að forðast
skaða af ormavöldum.
Fyrstu tilraunir hér á landi til að ala sauð-
fé í þröngum beitarhólfum yfir sumarið,
hafa verið gerðar á Korpúlfsstöðum undan-
farin sumur á vegum Atvinnudeildarinnar
og undir stjórn dr. Sturlu Friðrikssonar.
Ég hefi, með aðstoð starfsfélaga minna,
reynt að fylgjast nákvæmlega með þróun
orma í þessu fé og gera samanburð á því
og kindum, sem ganga frjálsar á fjalli yfir
sumartímann. Með því móti vildi ég leitast
við að kanna þá hættu af ormasýkingu, sem
fénu stafaði af þröngri beit í hólfunum og
fá bendingar um það, hvernig mætti draga
úr þeirri hættu. (Vil ég hér með leyfa mér
að vísa á grein um þetta efni, um orma í
sauðfé, sem birtist nú í sumar í Árbók land-
búnaðarins(9).
Ég vil þegar taka það fram, að þetta eru
aðeins byrjunarathuganir, sem miðast við
einn ákveðinn stað, en eins og fyrr getur,
verður að gera ráð fyrir mjög breytilegum
skilyrðum víðsvegar um landið, og einnig
hefur veðurfarið á hverri árstíð og frá ári til
árs mikla þýðingu í þá átt að auka hættu á
ormasýkingu í sauðfé eða draga úr henni.
í tilrauninni á Korpúlfsstöðum voru alls
16 tvílembdar ær. Þetta fé var haft í tveim-
ur hólfasamstæðum, þannig að í annarri
voru hafðar 6 ær og 12 lömb, en í hinni 5 ær
og 10 lömb. Fimm ær ásamt 10 lömbum
gengu frjáls á fjalli.
Allt féð í hólfunum var vegið hálfsmán-
aðarlega og tekin saursýn úr því einu sinni
í mánuði.
Á tilraunasvæðinu höfðu verið ræktaðar
ýmsar grastegundir, borið vel á og því skipt
með girðingu. í annarri hólfasamstæðunni
(B3) voru sérstök hlið til smugubeitar fyr-
ir lömbin, þannig að þau gátu bitið í 2 hólf-
um, en ærnar aðeins í einu hólfi í senn. í
hinni hólfasamstæðunni (B2) var helmingi
kindanna, 3 ám og 6 lömbum, einu undan
hverri á, ekki gefið neitt ormalyf, en hin 6
tvílembingslömbin og ærnar 3 í sama hólfi