Freyr - 01.12.1972, Blaðsíða 18

Frá fornu fari hefur veriS
sjálfsagt að hafa eldhús á
hverju heimili. Þar voru
löngum bakaðir heilir hlaðar
af flatkökum, stundum til
margra mánaða fram í
tímann. Stundum var brugg-
að í eldhúsum, þá voru þau
nefnd brugghús. Hér gerir
konan flathrauð í eldhúsi
í Ryfylki.
einnig þátt í ullariðnaði, þeir voru vef-
arar. Annars voru hlutverk karla á vetrum
sjósókn meðfram allri ströndinni og inni
á heiðum og í dölum var vetrarvinna karla
við skógarhögg, dýraveiðar og fuglaveiðar.
Hlutverk kvenna var umfangsmikið á sviði
heimilisiðnaðarins því að við ullarvinnuna
bættust saumar. Það tók líka sinn tíma
að sauma allar flíkur á fjölskylduna, eða
fjölskyldurnar þegar svo bar við, að vissar
konur höfðu með höndum allan sauma-
skap en aðrar höfðu þjónustu og fatavið-
gerðir. Og ekki nóg með það, því að svo
komu til listir af ýmsu tagi, ekki síst út-
saumur, sem á betri heimilum þótti eðli-
legur þáttur í starfi heimasæta, hvort sem
þær voru eiginlega hneigðar til þess starfs
eða listhneigð þeirra kallaði þær og knúði
til slíkra starfa.
Á sumum svæðum kvað svo mikið að
listiðnaði af þessu tagi, að frægðarorð fór
af og afrekin urðu fyrirmynd fólks á fjar-
lægum slóðum. Má þar til nefna útsaum
þann, sem almennur var og útbreiddur í
Harðangri og hefur síðan breiðst til ann-
arra og fjarlægra byggða innan lands og
utan og hlotið nafnið „harðangurssaumur“.
Þvínæst er vert að geta þess, að í landi
eins og Noregi, þar sem efniviður er við
hendina og „allir gerast smiðir“ er eðlilegt
að þeir, sem fæddir eru með listhneigð og
geta rétt út hendi og aflað efnis með auð-
veldu móti, fái snemma tækifæri til að
sýna hæfni sýna í verki. Oddhagir menn
og konur voru uppi á öllum tímum og
breyttu hneigð sinni og hæfileikum í sýni-
legar gjörðir. Urmul bríka af ýmsu tagi,
sem útskornar hafa verið á ýmsum öldum,
getur að líta fyrst og fremst á söfnum og
svo vítt og breitt um landið á heimilum
utan og innan dyra. Súlur og stoðir þóttu
endur fyrir löngu varla höfðingjum hæfa
nema þær væru prýddar listaverkum og
áletrunum eftir vel oddhaga menn og er
stundir liðu voru slíkir hlutir meðal al-
mennings, meiri eða minni listasmíðar að
sjálfsögðu.
Búsáhöld og húsmunir voru heimasmíð-
aðir hlutir og þóttu þeim mun veglegri,
sem þeir voru meiri listasmíðar og út-
skurður hæfði þar vel og víða. Má þar til
nefna stóla húsbænda, kistur og lára alls-
konar, brauðmót og hvað það nú hét allt-
saman, sem prýtt var og skreytt á um-
ræddan hátt.
Þá má ekki gleyma kirkjugripum af
ýmsu tagi, sem þar voru hafðir til gagns
eða prýði eða hvorutveggja, bæði í bygg-
474
F R E Y R