Freyr - 01.06.1975, Síða 12

lenskum landbúnaði. í mýrum hefur safn-
ast fyrir geysimikið magn lífrænna efna
sl. 10.000 ár. Af þessu lífræna efni er um
2,7% N. Út frá rannsóknum á mó, sem
Óskar B. Bjarnason hefur unnið (íslenskur
mór, Rit iðnaðardeildar, 1966), virðist
mega áætla, að heildarmagn köfnunarefnis
sé 100—150 tonn/ha, sem svarar til þess,
að árlega hafi að meðaltali safnast fyrir
10—15 kg/ha. Þetta er miklu meira magn
en vitað er til að berist úr andrúmsloftinu
sem ammóníak eða nítrat hérlendis, þótt
það sé í góðu samræmi við erlendar tölur
um það efni. Vel getur verið, að það hafi
verið vanmetið hérlendis, en að öðrum
kosti verður að leita annarra skýringa.
Nokkuð getur sums staðar borist með að-
rennsli frá nærliggjandi hæðum og fjöll-
um, en sú skýring dugir skammt varðandi
stóra mýrafláka.
Helgi Hallgrímsson á Víkurbakka hefur
sett fram þá athyglisverðu tilgátu, að í
mýrum hér á landi gegni blágrænþörungar
svipuðu hlutverki sem köfnunarefnisnem-
ar og á hrísgrjónaekrum Indlands.
Ástæðan fyrir söfnun lífrænna efna í
mýrum er sú, að í vatnsmettuðum jarðvegi
kemst loft ekki að, og rotnun verður því
hæg og takmörkuð. Við framræslu fær loft
aðgang að jarðveginum. Ef næringarástand
mýranna er gott, t. d. fosfór skortir ekki,
hefst nú ör rotnun og árangurinn lætur
ekki á sér standa. Næringarefni, einkum
köfnunarefni, losna, og mýrarnar verða
grösugar án nokkurrar áburðarnotkunar.
Vel þekkt er uppskerumæling, sem gerð
var á Sámsstöðum á árunum 1935—1944 á
mýri, sem ræst var fram árið 1935. Árin
1935—1936 var uppskeran um 6—7 hb/ha
en fór vaxandi allan tímann samfara gróð-
uríarsbreytingu og var um 34 hb/ha að
meðaltali árin 1940—1944 án þess, að
nokkru sinni væri borið á mýrina. Víða
þarf þó að bera á fosfór til að ná árangri
af þessu tagi. Ekki eru til efnagreiningar
á uppskeru frá þessum tíma, en uppskeru-
tölurnar gætu vel svarað til þess, að magn
köfnunarefnis í gróðri hafi aukist úr um
10 kg/ha í um 60 kg/ha á ári auk þess,
sem er í rótum.
Losun köfnunarefnis í mýrarjarSvegi.
Annað dæmi um losun köfnunarefnis í
jarðvegi er frá tilraunalandi á Skriðu-
klaustri, sem ræktað var um 1950, en til-
raunirnar hófust 1954. Þetta er skriðu-
blandinn, mýrkenndur jarðvegur með um
25% glæðitapi, þ. e. nálægt mörkum þess
að teljast þurrlendis- eða votlendisjarðveg-
ur. Á tilraunareitum, þar sem árlega er
borið á 120 kg/ha, hefur að jafnaði verið
fjarlægt ámóta mikið köfnunarefni með
uppskeru og borið er á. Þá er ótalið það
magn köfnunarefnis, sem er bundið í
rótum, og því er bersýnilega um tölu-
verða losun að ræða. Ein tilraunanna
er þó á dýpri og frjósamari jarðvegi en
hinar. Þar hefur árlega verið flutt burt
með uppskeru 30 til 90 kg N/ha umfram
áburðarmagn, sem var 120 kg N/ha. Á
sama tilraunalandi var upptaka köfnunar-
efnis á reitum, sem höfðu fengið P- og
K-áburð en ekki köínunarefni, um 62 kg/
ha að meðaltali í annarri tilrauninni en 37
kg/ha meiri í hinni tilrauninni eða rétt við
100 kg/ha. Fjarlægðin milli þessara til-
raunareita er aðeins um 70 m. Að vísu er
hugsanlegt, að nokkuð af þessu köfnunar-
efni sé að þakka smára, sem þar vex, en
sennilega er það aðeins að litlu leyti, og
mismun milli tilraunareitanna er eðlilegt
að skýra sem mismunandi losun köfnunar-
efnis. Á reitum, sem fengu 120 kg N/ha,
er mismunur á upptöku um 55 kg/ha. Til
þessa mismunar í upptöku svarar að sjálf-
sögðu töluverður munur á grassprettu, og
árferðismunur í sprettu virðist einkum
stafa af mismunandi losun köfnunarefnis.
GóS framræsla eykur losun köfnunarefnis.
Þegar framræslustig túna versnar, vegna
þess að skurðir gróa og fyllast eða af öðr-
um ástæðum, hefst á ný söfnun lífrænna
244
F R E Y R