Freyr - 01.03.1994, Page 28

Greinoflokkur um hogfræöi
3. grein
Almennt um fjárfestingar
Gunnar R. Kristjánsson, Hagþjónustu landbúnaðarins
í þessari grein er œtlunin að fjalla almennt um fjárfestingar, notkun arðsemisútreikninga
og þá þœtti sem liggja til grundvallar fjárfestingarákvörðunum.
Flokkun fjárfestinga.
Fjárfestingar eru í eðli sínu mjög
breytilegar. Þó má gróflega flokka
þær í 7 flokka:
A. Þvingaðar fjárfestingar, t.d.
með löggjöf.
B. Bráðafjárfestingar, t.d. til að
halda markaðsstöðu.
C. Endurnýjunarfjárfestingar,
D. Kostnaðarsparandi og tekjuauk-
andi fjárfestingar.
E. Fjárfestingar í sambandi við ný
verkefni og nýja markaði.
F. Velferðarfjárfestingar.
Flagkvæmnisútreikningar fjár-
festinga skipta mismiklu máli eftir
því í hvaða flokki fjárfestingin lendir
og ábatinn er líka breytilegur. Ekki
er hægt að búast við neinum ábata sé
fjárfestingin lögbundin. Slíkar fjár-
festingar ganga út á að finna ódýr-
ustu lausnina. Það er heldur ekki
hægt að ákvarða ábatann fyrir flokk
F. Flokkur B nær yfir fjárfestingar
sem nauðsynlegt er að njóti forgangs
ef fyrirtækið vill halda núverandi
markaðsstöðu. Flokkur C nær yfir
fjárfestingar til að viðhalda núver-
andi afkastagetu. Spurningin er oft-
ast sú hvort skipta eigi út gömlum
vélum nú eða seinna. I flokki D eru
fjárfestingar sem fyrst og fremst er
ætlað að bæta arðsemina. Flokkur E
nær yfir fjárfestingar þar sem er
erfitt að segja til um hver ábatinn
verður. Áhættan er mest þegar þess-
ar fjárfestingar eru metnar, t.d.
vöruþróun, markaðssetning o.fl.
Hvað erfjárfesting?
Venjulega hefst hvert fjárfesting-
arferli á því að leggja þarf til ein-
hvern stofnkostnað. Með tímanum
greiðir fjárfestingin sig upp og inn-
borganir verða væntanlega hærri en
útborganir. Þess vegna er hægt að
Gunnar R. Kristjánsson.
skilgreina fjárfestingu sem röð af
inn- og útborgunum sem falla til á
mismunandi tíma. Fjárfestingum er
gjarnan stillt upp eins og mynd 1
sýnir.
Þar sem greiðslur falla á mismun-
andi tíma er ekki hægt að bera upp-
hæðirnar saman vegna þess að virði
þeirra breytist með tímanum. Sagt
er að peningar hafi tímagildi. Virði
100 krónu seðils í dag er ekki það
sama og virði hans eftir eitt ár. Mis-
munur inn- og útborgana er leiðrétt-
ur með vaxtareikningi. Við útreikn-
ingana eru notaðir svokallaðir
reiknivextir en þeir eru mælikvarði á
þær kröfur sem fjárfestar gera um
arð af því fjármagni sem þeir leggja í
fjárfestinguna.
Arðsemi.
Til eru ýmsar aðferðir til að meta
arðsemi fjárfestinga. Allar þessar
aðferðir hafa einhverja annmarka,
mismikla þó. „Kjarni allra fjárfest-
ingareikninga er sá að bornar eru
saman fjárupphæðir, sem falla á mis-
munandi tíma“. (Gylfi Þ. Gíslason.
1986:96). Það er því grundvallarat-
riði að þær aðferðir sem notaðar eru
taki tillit til þess að verðgildi peninga
er háð tíma. Þar sem ekki gefst
tækifæri til að gera grein fyrir öllum
aðferðum verður umfjöllunin aðeins
miðuð við núvirðisaðferðina en það
er sú aðferð sem líklega hefur náð
mestri útbreiðslu. Aðferðin snýst
um að reikna út tekjur og gjöld sem
falla til í framtíðinni til verðlags
dagsins í dag og bera saman við
stofnkostnað fjárfestingarinnar. Sé
núvirðið jafnhátt eða hærra en stofn-
kostnaðurinn telst fjárfestingin arð-
bær. Núvirði fjárfestingarinnar í
Tafla 1.
Ár Út- borgun Inn- borgun Greiðslu- flæði Afvöxtunar- stofn Núvirði
0 . . . . -1000 -1000 uo-° -1000
1 . . . . -100 -100 uo-1 -91
2 ... . 400 400 1,1(H 331
3 . . . . -200 -200 1,10-3 -150
4 . . . . 500 500 1,1(H 342
5 ... . 500 500 1,10-5 310
6 ... . 700 700 1,1(H 395
Samtals 137
172 FREYR - 5*94