Freyr - 01.07.1994, Blaðsíða 24

Lífrœnar varnir
Á allra síðustu árum, hefur átt sér stað mikil hugarfarsbreyting gagnvart notkun
plöntulyfja í garðyrkju, og þá sérstaklega við rœktun matjurta, hvort heldur er
hjá garðyrkjumönnum eða almenninai.
Kröfur neytenda aukast sífellt um
minnkaða notkun plöntulyfja, sérstak-
lega við ræktun matjurta, vegna hugs-
anlegra leifa efnanna í afurðum og
náttúru. Þessar kröfur neytenda falla
mjög vel að óskum framleiðenda, þar
sem notkun þeirra á plöntulyfjum
stafar eingöngu af illri nauðsyn.
Framleiðendur vilja því gjarnan hætta
notkun þeirra.
Hvað eru lífrœnar varnir?
Með lífrænum vörnum er hér átt við
eyðingu ýrnissa skaðvalda, sem herja
á nytjaplöntumar, með ákveðnum
tegundum nytjadýra sem lifa að meira
eða minna leyti á skaðvöldunum og
geta á þann hátt oft haldið þeim í
skefjum.
Tiltækar eru nú nokkrar tegundir
skordýra, maura, baktería, sveppa,
þráðorma og vírusa. Einungis er leyfi-
legt að llytja hingað til lands hluta
þessara nytjadýra.
Þegar beitt er lífrænum vömum, er
nytjadýrum dreift sem fyrst eftir að
meindýrin fara á kreik. Sé nytja-
dýmnum dreift áfram reglulega, er
lítil hætta á að meindýrin nái sér aftur
á strik.
A.m.k. einu sinni í viku em plönt-
umar skoðaðar vandlega og leitað að
meindýrum eða ummerkjum þeirra.
Þegar meindýr finnast er staðurinn
merktur og nytjadýrum dreift þar eins
fljótt og kostur er og fylgst vandlega
með þessum svæðum á næstu vikum.
Þegar ákveðið er að beita lífrænum
vömum gegn meindýrum, er mjög
mikilvægt að gera sér grein fyrir því
að nytjadýrin eru mun viðkvæmari
fyrir plöntulyfjum en meindýrin.
Síðast liðin ár hefur notkun líf-
rænna vama aukist mjög hér á landi,
einkum gegn meindýrum við ræktun
grænmetis í gróðurhúsum.
Eftir því sem menn hafa náð tökum
á lífrænum vömum gegn meindýrum,
hefur áhuginn farið ört vaxandi fyrir
því að finna svipaðar lausnir gagnvart
sveppasjúkdómum. Sú vinna er kom-
in talsvert á veg og er megin áherslan
enn sem komið er lögð á jarðvegs-
sveppi sem leggjast á rætur plantn-
anna.
Rqnmaurar
Agæt reynsla er komin á ránmaur-
inn Phytoseiulus persimilis, sem hefur
reynst mjög áhrifaríkur gegn spuna-
maur í mörgum plöntutegundum.
Ránmaurinn er lítill, appelsínugulur
að lit og perulaga. Hann lifir eingön-
gu á spunamaurum og kýs fremur egg
og ungar lirfur en fullvaxta dýr. Hann
leitar spunamaurinn uppi og drepur
hann með því að sjúga næringu úr
honum. Fullvaxinn ránmaur getur étið
allt að 20 spunamaurslirfur og 5 full-
vaxna spunamaura á dag.
Fram til þessa hafa verið á mark-
aðnum tvær tegundir ránmaura gegn
kögurvængju, (Amhlyseius cucumeris
og A. harkeri).
Fullvaxinn ránmaur ræðst einkum á
ungar kögurvængjalirfur og drepur
þær með því að sjúga næringu úr
þeim. Ránmaurinn leitar fómardýrin
uppi. Hver ránmaur étur 2-3 kög-
urvængjalirfur á dag.
Sníkjuvespur
Sníkjuvespur (Aphidius matricariae
og A. colemani) gegn blaðlús eru um
2 mm langar, með grannt mitti og
langa fálmara. Sníkjuvespan verpir
eggjum sínum inn í blaðlýsnar og fer
allur þroskunarferillinn fram inni í
lúsunum.
Fullvaxið kvendýr sníkjuvespu
gegn mjöllús (Encarsia formosa) er
0,6-0,8 mm langt, með 4 glæra vængi,
svartan haus og gulan búk. Hvert
kvendýr verpir um 80-120 eggjum í
lirfur mjöllúsarinnar og þroskunarfer-
illinn úr eggi yfir í fullvaxta dýr er um
20-30 dagar.
Ránmý
Fullvaxið ránmý er um 3 mm langt
og líkist litlu bitmýi.Kvendýrin verpa
eggjum sínum inn í blaðlúsaþyrping-
ar. Nýklaktar lirfur leita uppi blaðlýs
og drepa þær með því að sjúga nær-
ingu úr þeim. Lirfumar geta líka
sprautað eitri inn í blaðlýsnar og
drepið þær.
Rántíta - Orius.
Nú er koinið á markað nýtt nytja-
dýr, rántítan (Orius), og er einkum
ætluð gegn blómakögurvængju. Hér
er um gráðugt rándýr að ræða, sem
ræðst einnig á ýmsar tegundir smárra
488 FREYR - 13-14 94