Freyr - 01.07.1994, Blaðsíða 33

Algengast er að dýrum sé gefið mat-
arsalt (NaCl) til að tryggja að nóg sé
af natrium í foðrinu, en í matarsalti
eru frumefnin matrium og klór.
Natríum örvar uppsog aminosýra
og sykra þar sem þessi efni tengjast
natriumjónum í þörmunum. Skortur á
natrium veldur lítilli átlyst, sljóleika
og krampa. Svín geta þolað 2-3 sinn-
um meira magn af natrium en mælt er
með í fóðurblöndum, ef þau hafa
frjálsan aðgang að vatni. Natrium-
eitrun lýsir sér í miklum þorsta, lítilli
átlyst, krampa, óreglulegum gangi,
uppköstum og háunt blóðþrýstingi.
Klór
Klór er einn af mikilvægustu raf-
vökum líkamans eins og natrium og
hefur áhrif á jafnvægi vökva í líkam-
anum eins og natrium. Einnig hefur
klór áhrif á jafnvægi sýrustigs í lík-
amanum og maganum. Skortur á klór
veldur vöðvakrampa, sljóleika og lít-
illi átlyst. Svín geta þolað 3-4 sinnum
meira magn af klór en mælt er með í
fóðurblöndum, ef þau hafa frjálsan
aðgang að vatni. Klóreitrun veldur
miklum þorsta, lítilli átlyst, krampa,
óreglulegum gangi og uppköstum.
Kalium
Kalium er einn af rafvökum líkam-
ans eins og natrium og klór og hefur
áhrif á jafnvægi vökva í líkamanum,
færslu taugaboða og starfsemi vöðva.
í fóðurblöndum er næstum alltaf
meira af kalíum en fóðurþarfir gera
ráð fyrir vegna mikils magns af kali-
um í fóðri bæði úr jurta og dýraríkinu.
Mikið magn af kalium hindrar
nýtingu á magnesium. Skortur á kali-
um kemur fram sem lítil átlyst, úfið
háralag og óreglulegur gangur. Ef
frjáls aðgangur er að vatni geta dýrim
þolað vel miklar breytingar á kalium-
magninu eða allt að 7-8 sinnum meira
en mælt er með í fóðurblöndum.
Notkun á kaliumauðugu fóðri t.d.
melasa, mysu og grasmjöli, getur
valdið erfiðleikum vegna of mikils
magn af kalium í fóðrinu. Kaliumeitr-
un veldur óreglulegum hjartslætti eða
jafnvel hjartastoppi.
Magnesium
Magnesium er í mörgum hvötum,
en urn 70% af magnesium í líkaman-
um er í beinagrindinni. Ef skortur er á
magnesíum í fóðrinu nýtist magnes-
ium sem er í beinagrindinni.
Magnesiummagnið í fóðri er venju-
lega það mikið að ekki er nauðsynlegt
að bæta við magnesium í fóðrið við
venjulegar aðstæður.
Uppsog á magnesium fer aðallega
fram aftast í smáþörmunum. Mikið
magn af kalíum dregur úr nýtingu á
magnesíum. Mikið magn af magnes-
ium dregur úr nýtingu á kalsíum og
forsfór.
Skortur á magnesíum veldur liða-
bólgu, helti, lömun, krampa og lítilli
átlyst.
Magnesíumeitrun veldur niðurgangi
og jafnvel vöðvalömun. Nauðsynlegt
er að rétt hlutfall sé á milli kalsíum og
magnesíum til að taugaboð berist. Þar
sem magnesíum hefur áhrif á tauga-
boð er talið að 0,2% magnesíumoxið í
fóðurblöndum dragi úr atorku grísa
og komi þannig í veg fyrir stress.
Járn
í líkamanum er jám mikilvægur
hluti af blóðrauðanum eða hemoglob-
ininu. Jámið í rauðu blóðkomunum
bindur súrefni og flytur það til frum-
anna, sem nota súrefni til að nýta orku
næringarefnanna. Einnig er að finna
jám í blóðvökva, mjólk, lifur og
nokkrum hvötum.
Tvenns konar gerðir eru af jámi,
annars vegar sem ferri-jónir (Fe+++)
og hins vegar sem ferró-jónir (Fe++).
Ferró-jónir sogast óhindrað upp í þör-
munum en ferrí-jónir sameinast öðr-
um efnum til að auðvelda uppsogið.
Ýmis efni auðvelda uppsog á jámi
svo sem sumar amínósýmr (valin og
histidin), ascorbinsýra eða D-vítamín,
lífrænar sýrur (t.d. mjólkursýra, sítr-
ónsýra) og sykrur (t.d. fruktósi).
Mikið magn af ólífrænu fosfati
dregur úr uppsogi á jámi þar sem fos-
fatið myndar ásamt jámi óuppleysan-
leg sölt. Sama er að segja um mikið
magn af zinki, cadmium og mangan
en þessi steinefni hindra uppsog á
jámi. Jám veldur sýringu í vöðvum,
en E-vítamín, sem bindur súrefni og
kemur í veg fyrir þessa sýringu. Þess
vegna getur skortur á E-vítamíni vald-
ið svokölluðu jámsjokki hjá grísum.
Einkenni jámskorts eru bleikfölir
grísir, sem verða fljótt móðir og ör-
magna. Helstu einkenni jámeitrunar
em lystarleysi, lítill vaxtarhraði.
13-14‘94-FREYR 497