Freyr - 01.07.1994, Blaðsíða 27

vinnuafl dýrara í verði. samanborið
við önnur aðföng. Þetta leiddi þróun
landbúnaðarins inn á næsta stig sem
varir ef til vill enn, en er hægt og
rólega að fjara út. Á þessu tímabili
var allt kapp lagt á að framfarir, þróun
og nýjungar minnkuðu vinnuþörf
og/eða vinnuálag. Af nýjungum sem
komu fram í fjósum hérlendis má
nefna ristarflórinn, rörmjaltakerfi og
mjaltabása auk þess sem allar flutn-
ingaleiðir fóðurs víkkuðu eftir því
sem tækninni fleytti fram. I fjárhús-
unum komu rimlagólf og haugkjallari,
fyrst grunnur en síðar vélgengur og
húsin urðu einangruð og búin vél-
rænni loftræstingu. Stóru svína- og
alifuglabúin koma beint inn á þetta
stig með vélræna fóðrun og flóknar
innréttingar.
Það sem vekur athygli er að allar
þessar nýjungar miðast við þarfir
mannsins. Kýrnar gera ekki kröfur um
ristarflór eða mjaltabás, sauðfé sækist
ekki eftir dýrum, vel einangruðum
byggingum og varphænur kæra sig
ekkert frekar um að vera lokaðar inni
í búrum.
Þegar menn fara að átta sig á því að
hámarksframfarir verða aðeins
tryggðar, til lengri tíma litið, með því
að taka fullt tillit til allra þarfa
búfjárins og umhverfisins, er talað um
að þriðja stigið hefjist. Líklegt er að
þau sjónarmið sem einkenna hann,
móti þróun landbúnaðar næstu ár og
áratugi.
Áratugaþróun sem miðaðist við
hámarks framleiðslu, en lágmarks
vinnuafl í því skyni að lágmarka
afurðaverð, hefur endað í blindgötu.
Störf við landbúnað eru víða orðin
mjög óvinsæl vegna þess hve einhæf
þau geta orðið á stórum búum og þrátt
fyrir fjölbreytni á litlum og meðal-
stórum búum er vinnuálagið þar mik-
ið og afraksturinn lítill. Þá hafa kröfur
neytenda um hagræðingu víða leitt til
ómannúðlegrar meðferðar á skepnum
og stórfelldrar umhverfismengunnar.
Þess má geta að á stórum svæðum í
Vestur-Evrópu er allt grunnvatn
ódrykkjarhæft vegna mengunar af
völdum búfjáráburðar.
Viðbrögðin við þessu eru að minni
áhersla er lögð á hámarksframleiðslu
og fækkun starfsfólks (enda offram-
boð af bæði mat og fólki) en í staðinn
eru gerðar kröfur um að framleiðslu-
aðferðimar taki mið að þörfum grip-
anna og umhverfisins. Grundvallar-
þarfir gripanna eru skilgreindar upp á
nýtt og grunnskipulagi bygginganna
breytt þannig að það þjóni þessum
Af öllu framleiddu korni í heiminum fer
nú tœplega 40% í dýrafóður
þörfum. Hugmyndafræðin er sú að
gripirnir eigi að búa við sem eðlileg-
ast umhverfi sem yfirlcitt felur f sér
lausagöngu í hópum með sem mest-
um möguleikum á útivist. Samhliða
þessu þarf landbúnaðurinn nú og í
framtíðinni að nýta auðlindir landsins
á sjálfbæran hátt og meðferð úrgangs
og aukaafurða eins og búfjáráburðar
þarf að vera með þeim hætti að
umhverfið beri ekki skaða af.
Þessi nýju viðhorf, sem ekki eru að
fullu mótuð ennþá. kalla á miklar
breytingar á sviði húsvistar og fóðr-
unar. Tjóðrun húsdýra stóran hluta
ævi þeirra getur ekki talist viðunandi
framtíðarlausn þó hún geti verið full-
gild til skemmri tíma vegna vanda-
mála við tæknilega útfærslu annara
húsvistarforma. Fóðrun búfjár þarf að
vera með þeint hætti að gæði af-
urðanna verði hafin yfir vafa og
mengun frá framleiðslunni sé í lág-
marki. I báðum tilvikum þarf að leita
nýrra leiða þar sem saman fara
hagkvæmni framleiðslu og umhverf-
isvemd í víðasta skilningi.
Þau vandamál sem við Islendingar
eigum við að etja með því að fylgja
þessari stefnu eru aðallega bundin við
langan innistöðutíma vegna ótryggs
tíðarfars og skort á hálmi og öðrum
undirburði sem nota mætti í legu-
svæði dýranna.
Styrkur okkar felst hins vegar í
dreifðri byggð sent hefur það í för
með sér að auðlindir landsins nýtast
vel og lítil hætta er á mengun af völd-
um áburðarefna. (Við lítum á búfjár-
áburð sem auðlind og nýtum hann
m.a. til að græða upp örfoka land).
Einnig eru búin lítil og rekin á mjög
manneskjulegan hátt. Við stöndum
því að mörgu leyti betur að vígi en
margar aðrar þjóðir við að þróa okkar
landbúnað áfram eftir þessum nýju
forsendum.
Leiðimar sem við höfum, byggjast
á nýtingu þeirrar þekkingar sem fyrir
er og ekki síður, frekari þekkingar-
öflun. Á sviði tækni og fóðrunar ber
tvennt hæst: Upplýsingatækni og líf-
tækni.
Upplýsingatæknin hefur m.a. verið
nýtt til að þróa sjálfvirk fóðurkerfi
sem taka mið af þörfum hvers ein-
Hugmyndafrœðin er sú að gripirnir eigi að húa við sem eðlilegast umhverfi sem yfir-
leitt felur í sér lausagöngu í hópum með sem mestum möguleikum ú útivist. Sauðfé á
beit í Dómadal á Landmannaafrétti. (Freysmynd)
13-14'94 - FREYR 491