Freyr - 01.04.2000, Blaðsíða 32

Laufa var undan Brandrós á Möðruvöllum, stórri og
mikilli kú og Ljóma (nr. 95451). Einstaklega vel gerð og
skapgóð kvíga þar sem Limósíneinkennin eru áberandi.
Hún var 539 kg þegar henni var slátrað tveggja ára.
kynið er Limósín háfætt kyn, með
áberandi breiðan hrygg, vel hold-
fyllt læri og seinþroskaðra. Kynið
er harðgert, með mikil kjötgæði,
góða fóðurnýtingu, litla burðar-
erfiðleika og miðlungsvaxtarhraða í
samanburði við önnur meginlands-
kjötkyn, samkvæmt erlendum rann-
sóknum. Það hefur náð gífurlegri
útbreiðslu í Norður-Ameríku á und-
anfömum áratugum, og er næst-
útbreiddasta meginlandskjötkynið á
eftir Charolais í Evrópu í dag.
Efni og aðferðir
Áður en lengra er haldið er vert að
skilgreina nokkur hugtök sem verða
notuð og kunna annars að valda
ruglingi. Þegar talað er um kyn er
hér átt við naut og kvígur, en ekki
nautgripakyn nema annað komi
fram. Þegar fjallað er um stofna er
verið að aðgreina á milli íslenska
kynsins og blendinganna óháð
kynjum. Fóðureiningar (FE) eru
mjólkurfóðureiningar samkvæmt
nýja orkumatinu (Gunnar Guð-
mundsson 1997), en ekki fitufóð-
ureiningar eins og í eldri tilraunum.
Keyptir kálfar
Samið var við hóp bænda í Eyja-
firði um sæðingar með holdanaut-
um fyrir þessa tilraun. Að auki voru
keyptir íslenskir kálfar frá ná-
grannabæjum. Vegna takmarkaðs
hóps að velja úr og ójafns burðar-
tíma er aldurs-
dreiftng kálfanna
talsverð. Stefnt
var að því að taka
kálfana um viku-
gamla í tilraun-
ina, en það tókst
ekki alltaf, m.a.
vegna þess að
skipta þurfti út
þremur kvígu-
kálfum vegna
vanþrifa. Fyrstu
kálfamir fæddust
23. júní 1997 og
sá síðasti 25. des-
ember sama ár.
Feður íslensku
kálfanna voru 9, Angus blending-
anna 2 og Limósín blendinganna 3.
Kálfamir voru frá 18 bæjum og
komu flestir frá sjálfu tilraunabúinu
á Möðruvöllum eða 8 sem skiptust
nokkuð jafnt á milli stofna og kynja.
Skipulag
Kálfarnir í tilrauninni vom alls
36 og skiptust jafnt eftir stofnum
(3) og kynjum (2) og var raðað til-
viljunarkennt (að mestu) í 3 jafna
sláturflokka eftir því á hvaða aldri
þeim var slátrað. Þeim var slátrað
16 mánaða, 20 mánaða eða 24
mánaða gömlum.
Ævi kálfanna var skipt upp í þrjú
fóðurskeið;
* Á mjólkurskeiðinu voru kálfam-
ir hópfóðraðir í stíum (allt að 6 í
hverri) á heyi að vild og kjam-
fóðri, en einstaklingsfóðraðir á
mjólk. Meðalmjólkurskeið stóð í
88 daga.
* Strax á eftir mjólkurskeiðinu tók
við vaxtarskeiðið og þá hófst
einstaklingsfóðrunin sem stóð
síðan út ævina. Á vaxtarskeiðinu
fengu kálfamir einungis hey eftir
átlyst. Þetta skeið var mislangt
eftir því í hvaða sláturflokki
kálfamir vora, eða að meðaltali j
336, 456 eða 578 dagar.
* Eldiskeiðið varaði í 66 daga að
jafnaði og stóð frá lokum vaxtar-
skeiðsins og fram að slátran,
óháð sláturflokki, stofnum og
kynjum. Á þessu skeiði fengu
gripimir um 1,5 FE í kjamfóðri,
ásamt heyi að vild.
Ævinni var skipt upp í 14 daga
samfelld og samstillt raðbil allt frá
upphafi til enda. Að mjólkurskeið-
inu frátöldu var heyát mælt með
því að vigta í og frá kálfunum fjóra
daga í hverri viku, eða 8 sinnum að
öllu jöfnu á hverju raðbili. Til þess
að tryggja heyát að vild var séð til
þess að kálfamir hefðu alltaf næg
hey og leifðu a.m.k. 10-15% af því
sem þeim var gefið. Kjamfóður var
vigtað og mjólkin mæld í hvem
kálf alla daga þar sem við átti. Á
mjólkurskeiðinu var hey og kjam-
fóður vigtað fyrir hverja stíu og át
deilt jafnt niður á hausa. I lok hvers
raðbils voru kálfarnir vigtaðir á
stórgripavog og brjóstmálsmældir.
Heysýni var tekið alla vigtunar-
daga og safnað í eitt samsýni til
efnagreininga fyrir hvert raðbil,
með fáum undantekningum þar
sem fleirum raðbilum var slegið
saman. Kjarnfóðursýni til efna-
greininga voru tekin úr hverri
sendingu.
Fóðrið
Heyið var að langmestu leyti
fyrsti sláttur af Möðruvallaengjun-
um frá sumrunum 1997 og 1998,
súgþurrkuð, og vélbundið í litla
bagga. Á þessum engjum er snar-
rótarpuntur allsráðandi, með um
80-95% þekjuhlutdeild. Hver kálf-
ur fékk að jafnaði 299 1 af fersk-
mjólk (fyrir utan brodd) á fyrstu 88
dögunum og kom hún frá Möðra-
vallakúnum. Kjamfóðrið, sem kálf-
amir fengu, var Alhliða kjamfóður-
blanda frá KEA. Að auki var séð til
þess að kálfamir hefðu aðgang að
saltsteinum.
Slátrun og vinnsla
Slátrunin fór fram í Sláturhúsi
KEA á Akureyri og voru skrokkar
úrbeinaðir næsta mánudag á eftir af
starfsmönnum Kjötiðnaðarstöðvar
KEA í umsjón starfsmanna RALA.
Á skrokkunum voru tekin helstu út-
vortismál, þeir ljósmyndaðir á
32 - FREYR 3/2000