Freyr - 01.04.2000, Blaðsíða 45

Sœnsk rauðkollótt kýr með kálf Kynið er þe'ttbyggt og var rœktað bœði til
mjólkur- og kjötframleiðslu.
Samantekt og ályktanir
Tilefni og tilgangur þessara rann-
sókna var að afla þekkingar um
stöðu og skyldleika kúakynja á
Norðurlöndunum, sem mörg hver
eiga undir högg að sækja og ræktun
og viðhald þeirra nýtur stuðnings
frá opinberum aðilum. Niðurstöð-
umar gefa gott yfirlit um þetta og
hafa gefið tilefni, kenningar um
mismunandi uppruna kynjanna á
Norðurlöndum, annars vegar úr
austri og hins vegar úr suðri. Skipt-
ing kynjanna eftir skyldleika er
misömgg ef byggt er á fyrirliggj-
andi gögnum en norðlægustu kyn-
in, að íslenska kyninu meðtöldu,
skilja sig afgerandi frá öðrum hóp-
um. Með því að rannsaka fleiri
DNA merkigen má fá öraggari nið-
urstöður og hefur frekari greining á
sýnum úr 2-3 kynjum innan hvers
undirhóps nú verið skipulögð sem
hluti af stóm alþjóðlegu verkefni
um erfðabreytileika nautgripakynja
í Evrópu. Norræni genbankinn fyr-
ir húsdýr mun nýta niðurstöðumar
beint til leiðbeininga um ræktun og
viðhald kúastofna á Norðurlöndum
og mun miðla þeim til viðeigandi
aðila í hverju landi. Niðurstöðumar
staðfesta sérstöðu og einangrun ís-
lenska kúakynsins og er þróun þess
án innblöndunar í 1000 ár sennilega
einstök í heiminum.
Almennt hefur verkefnið og nið-
urstöður þess vakið mikla athygli,
sem m.a. kemur fram í miklum
áhuga vísindamanna víða að um
samvinnu um frekari rannsóknir á
sýnum úr verkefninu og samanburð
við efnivið annars staðar frá. Nú er
unnið að undirbúningi verkefnis
(einnig á vegum NGH) þar sem
kúakyn frá Eystrasaltslöndunum og
Póllandi verða borin saman við
kynin á Norðurlöndum og sótt hef-
ur verið um styrk til Evrópusam-
bandsins um nýtt verkefni þar sem
hugmyndin er m.a. að nýta DNA
sýni úr norræna verkefninu til að
þróa nýjar aðferðir við mat á erfða-
breytileika og skyldleika búfjár-
kynja. I nær öllum tilfellum em
það sýnin frá íslandi sem mestur
áhugi er á vegna sérstöðu kynsins.
Vert er að þakka öllum þeim aðil-
um hér á landi sem aðstoðuðu við
skipulagningu, sýnatöku og einangr-
un DNA úr blóðsýnum, þeim Jóni
Viðari Jónmundssyni hjá Bænda-
samtökum íslands, Þorsteini Ólafs-
syni hjá Búnaðarsambandi Suð-
urlands og Valgerði Andrésdóttur á
Tilraunastöðinni á Keldum. Enn-
fremur vil ég þakka bændunum sem
leyfðu góðfúslega sýnatöku úr kúm
sínum, en þeir em: Baldur Sveins-
son, Litla-Armóti; Magnús Guð-
mundsson, Oddgeirshólum og Gísli
Haukson, Stóm-Reykjum auk Til-
raunastöðvarinnar á Stóra-Ármóti.
Heimildir
Kantanen, J., 1999. Genetic diver-
sity of domestic cattle (Bos taurus) in
North Europe. Ph.D. thesis. University
of Joensuu, Publications in sciences,
no. 52. 49 bls + viðaukar.
Kantanen, J., I. Olsaker, L-E. Holm,
J. Vilkki, S. Lien, K. Sandberg, E. Ey-
þórsdóttir, & S. Aðalsteinsson, 1998.
Intra- and interracial genetic variation
in North-European cattle breeds. Pro-
ceedings of the 6th World Congress on
Genetics Applied to Livestock Produc-
tion, 28:159-162.
Kantanen, J., I. Olsaker, S. Adal-
steinsson, K. Sandberg, E. Eyþórs-
dóttir, K. Pirhonen & L-E. Holm, 1999.
Temporal changes in genetic variation
of North-European cattle breeds. Ani-
mal Genetics 30:16-27
MacHugh, D.E., C.S. Troy, F. Mac-
Cormick, I. Olsaker, E. Eyþórsdóttir &
D. G. Bradley, 1998. Early medieval
cattle remains from a Scandinavian
settlement i Dublin: genetic analysis
and comparison with extant breeds.
Philosophical transactions of the Royal
Society London B, 354:99-109.
Lien, S., Kantanen, J., Olsaker, I.,
Holm, L-E., Eyþórsdóttir, E., Sandberg,
K., Dalsgard, B. & Adalsteinsson, S.,
1999. Comparison of milk protein
allele frequencies in Nordic cattle
breeds. Animal Genetics 30:85-91
Haeringen W.A.van, P.S. Gwakisa, S.
Mikko, E. Eythorsdottir, L.E. Holm, I.
Olsaker, P. Outteridge, L. Andersson,
1999. Heterozygosity excess at the
cattle DRB locus revealed by large
scale genotyping of two closely linked
microsatellites. Animal Genetics
30:169-176.
FREYR 3/2000 - 45