Freyr - 01.04.2000, Blaðsíða 8

Mynd 1. Hlutfallsleg þátttaka í skýrsluhaldinu eftir héruðum árið 1999.
skipulegu og öruggi eftirliti með
framleiðslunni. Skýrsluhaldið á að
geta verið mjög góður grunnur að
slíku skipulegu eftirliti. Þá eru upp-
lýsingar skýrsluhaldsins grundvöll-
ur þess að geta stundað skipulegt
ræktunarstarf í nautgriparækt hér á
landi. Sá árangur sem þar verður
mögulegt að ná verður nánast í
beinu hlutfalli við þá þátttöku sem
er meðal mjólkurframleiðenda í
þessu starfi.
Þátttaka í skýrslu
haldinu vex
Á undanförnum árum hefur orðið
mikil og jákvæð þróun í átt til sífellt
almennari þátttöku þeirra í því. Fyr-
ir um þrem áratugum var um 40%
af mjólkurkúm í landinu skýrslu-
fært og hafði þá verið svo lengi. Á
síðari árum hefur þátttaka í þessu
starfi yfirleitt verið metin á grunni
þess hve stór hluti af framleiðslu-
rétti mjólkurframleiðslunnar væri
bundin búum sem tækju þátt í
skýrsluhaldi. Þegar sá mælikvarði
er notaðar mælist þátttaka á árinu
1999 rúm 82% og hefur aldrei verið
jafn mikil áður. Á mynd 1 er sýnt
hvemig þátttakan var eftir hémðum
árið 1999. Þetta er að vonum mjög
lík mynd og undanfarin ár. Þama er
eins og á síðasta ári Dalasýsla á
toppi en þar er nánast alla fram-
leiðslu héraðsins að finna á búum
sem taka þátt í skýrsluhaldi. í þrem
öðrum héruðum, Vestfjörðum,
Eyjafirði og Þingeyjarsýslum, mæl-
ist þátttakan 92%.
Árangurinn sem náðst hefur í al-
mennri þátttöku í þessu starfi skipar
okkur á meðal þeirra þjóða sem
lengst hafa náð í þessum efnum. í
nágrannalöndunum, þar sem hæstu
tölur í þessum efnum er að finna, er
þátttaka mjög nálægt 90% og meiri
þátttöku en það telja menn yfirleitt
ekki raunhæft að ná nema til þess
komi að skýrsluhald verði gert að
skilyrði til mjólkurframleiðslu.
Þess má raunar geta að slík umræða
á sér þegar stað innan mjólkuriðn-
aðarins í nágrannalöndum og ef til
vill er það aðeins tímaspursmál
hvenær slíkt gerist hér á landi í ljósi
þeirrar hröðu þróunar á matvæla-
mörkuðum um auknar kröfur til
rekjanleika vörunnar og vottunar á
framleiðsluferlum. Þetta er aðeins
eitt af hinum mörgu formum þar
sem aukin nálægð markaðsins við
framleiðendur birtist.
Hér hefur verið bent á það að
svigrúm til verulegrar aukningar í
hlutfallslegri þátttöku í skýrslu-
haldinu er orðið lítið. Þrátt fyrir það
er rétt að gera sér grein fyrir hvar
það er að finna. Það er sýnt á mynd
2. Þar er sýnd hlutfallsleg skipting á
milli héraða á þeim framleiðslurétti
sem er á búum sem enn standa utan
skýrsluhaldsins. Þar blasir mjög
skýrt við að mælanlegar breytingar
í þessum efnum í jákvæða átt verða
varla úr þessu nema með átaki í
þessum efnum á Suðurlandi, þó að
einnig sýnist talsvert svigrúm fyrir
hendi bæði í Borgarfjarðarhéraði
og á Austurlandi.
Af fjöldatölunum, sem þegar
hafa verið raktar, er ljóst að meðal-
bústærð er meiri en nokkru sinni
áður. Að meðaltali eru 34,7 kýr sem
koma á skýrslu á hverju skýrslubúi.
Árskúm fjölgar að meðaltali um 0,1
og voru 25,1. I héruðum eins og
Borgarfirði, Vestfjörðum og í Ár-
nessýslu er að meðaltali 0,5 árkúm
færra árið 1999 en árið áður, en í
öðrum héruðum stækkar meðalbúið
hins vegar nokkuð. Eins og áður er
meðalbústærðin mest í Eyjafirði
þar sem 31,9 árskýr eru á hverju búi
að jafnaði, en bústærðin er mjög
jöfn því að minnst eru meðalbúin á
Vestfjörðum með 18,4 árkýr og í
Suður-Þingeyjarsýslu 19,9. I öllum
öðrum héruðum er meðalbúið með
yfir 20 árskýr.
í þrem nautgriparæktarfélögum
eru fleiri en 1000 kýr skýrslufærð-
ar. Þetta eru félögin þar sem
skýrsluhald nær yfir heilar sýslur,
þ.e. Nf. Austur-Húnvetninga, þar
sem voru 1304 kýr, og Nf. Snæ-
fellinga með 1002 kýr. Þá hefur
Mjólk framleidd utan skýrsluhalds
Mynd 2. Skipting mjólkuiframleiðslu utan skýrsluhalds árið 1999.
8 - FREYR 3/2000