Freyr - 01.04.2000, Side 27

Kynbótamat nauta 2000
Með þessari grein fylgir
tafla með kynbótamati
þeirra nauta sem mest
áhrif hafa haft í ræktunarstarfmu
hér á landi á síðasta áratug og ætla
má að mest móti stofninn á næstu
misserum. í stuttu máli er hér fjall-
að um það sem okkur virðist eftir-
tektarverðast í þessum niðurstöð-
um. Eðli hlutanna samkvæmt þá
viljum við að vísu sjá sem minnstar
breytingar á einkunnum sömu
nauta frá ári til árs.
Rétt er samt að gera sér grein fyr-
ir því hvers vegna einkunnir breyt-
ast. Það er vegna þess að með
hverju ári bætist við gríðarlega
mikið af nýjum upplýsingum. Fyrir
yngri hluta nautanna munar mest
um verulega viðbótarupplýsingar,
einkum um afurðir hjá ungum dætr-
um þessara nauta. Fyrir eldri nautin
eru miklu meiri upplýsingar að
koma um afkomendur þeirra í öðr-
um eða þriðja ættlið, þ.e. framrækt-
unaráhrif þessara nauta. Þetta á
augljóslega við um eldri naut eins
og t.d Tvist 81026, Rauð 82025 og
Þistil 84013 þar sem afkomendur í
annan og þriðja ættlið skipta áreið-
anlega þúsundum undan hverju
þessara nauta og um þá eru að
koma frekari upplýsingar um alla
þá eiginleika sem kynbótaeinkunnir
eru reiknaðar fyrir. Allar þessar
upplýsingar eru notaðar og kunna
að hafa einhver áhrif til að breyta
einkunnum.
Fyrir nokkrum árum, eftir að
fjölgaði verulega þeim eiginleikum
sem kynbótamat er reiknað fyrir,
var farið að reikna heildareinkunn
fyrir hvem eiginleika, sem byggir á
því að gefa einkunnum þeirra eigin-
leika sem mynda ræktunarmark
okkar á hverjum tíma ákveðið hlut-
fallslegt vægi. Þessi heildareinkunn
er óbreytt frá fyrra ári, en rétt að
rifja hana upp vegna þess að hún
hlýtur að vera gmnnur að þeim
árangri sem við getum vænst.
Umræða um ræktunarmál ætti því
öðm fremur að beinast að því vægi
sem einstakir eiginleikar fá þama.
Heildareinkunn =
0,60*afurðamagn + 0,10*mjaltir +
0,10*fmmutala + 0,08*júgur +
0,04*spenar + 0,04*frjósemi +
0,04*skap,
Um leið er rétt að minna á hvem-
ig mat á afurðamagni fer fram en
það er eftirfarandi:
Afurðamagn =
0,85*magn af mjólkurpróteini +
0,15 *próteinhlutfall.
Fyrir afurðasemi var sú skilgrein-
ing tekin upp, þegar farið var að
greiða verð mjólkur að hluta miðað
við próteinhlutfall, að stefnt skyldi
að því að auka magn af mjólkurpró-
teini, þó þannig að próteinhlutfall
mjólkurinnar héldist óbreytt.
Astæðan fyrir því að lagt er sérstakt
vægi á próteinhlutfallið í þessu
samhengi er að sambandi á milli
próteinmagns í mjólkinni og pró-
teinhlutfalls er það neikvætt að fái
það ekki sjálfstætt vægi mundi pró-
teinhlutfall fara lækkandi væri að-
eins valið fyrir próteinmagni.
Hæstu naut í heildarmati
Segja má að röðun hæstu naut-
anna sé þannig að þar skipist röðun
að hluta aðeins af hækkun eða
lækkun á aukastöfum, þar er orðið
um það jafnan hóp að ræða. Þar
færist nú Búi 89017 í efsta sætið.
Astæðan fyrir þessu er ekki að mat
um afurðir hækki eða breytist. Það
eru hins vegar aðrir eiginleikar sem
hækka talsvert. Hver er ástæða
þessa? Hún er sú að verulegur
fjöldi dætra Búa, sem báru sínum
fyrsta kálfi á árinu 1999, þ.e. fyrstu
kvígur eftir notkun hans sem reynt
naut, koma inn með upplýsingar úr
kvíguskoðun og mjaltaathugun.
Þessar kvígur skara greinilega mjög
fram úr í þessum þáttum og hækka
því eldra mat verulega. í þessu
sambandi er ef til vill sérstök
ástæða til að benda á að mat hans
fyrir gæðaröð, sem eru upplýsingar
fengnar beint frá eigendum grip-
anna, en eiginleiki sem ekki er með
í heildareinkunn, hækkar um 10
stig. Þetta eitt ætti að vera skýr vís-
bending um það að þessar ungu kýr
falla greinilega margar að óskum
eigenda sinna. Mikil þörf er á að
huga strax vel að mestu úrvalsgrip-
unum úr þessum hópi sem nauts-
mæðrum.
Andvari 87014, sem árið 1999
skipaði efsta sætið, er nú í öðru sæti
með 117 í einkunn og lækkar því
um eitt stig. Þá lækkun má rekja til
þess að mat hans fyrir frumutölu
lækkar nokkuð en er samt hátt eða
116 og einnig lækkar mat um skap
heldur. Dætur Andvara hafa þegar
gert sig nokkuð gildandi í hópi
nautsmæðra og verða það vafalítið
áfram.
Óli 88002 lækkar um eitt stig og
er nú með 116 í heildareinkunn.
Það er hins vegar áhugavert að
skoða þær breytingar sem koma
fram í mati hans vegna þess að hjá
honum hefur bæst við umtalsverð-
ur hópur dætra eftir notkun hans
sem reynt naut. Hann hækkar í
mati fyrir afurðir og stendur jafn-
framt með 107 í kynbótamat fyrir
próteinhlutfall. Hann lækkar hins
vegar talsverð mikið fyrir tvo eig-
eftir
Jón Viðar
Jónmundsson
Ágúst
Sigurðsson
Bænda-
samtökum
íslands
FREYR 3/2000 - 27