Freyr - 01.06.2003, Blaðsíða 9

kerfíð hafi verið sett upp hér á
Hvanneyri árið 1978.
Votheysverkun um þetta leyti?
Votheysverkunin hófst í gryfj-
um snemma á öldinni og svo tóku
steyptu tumamir við en um þetta
leyti koma flatgryfjur til sögunn-
ar. Það var um 1970 sem leiðbein-
ingaþjónustan fer að mæla með
slíkum gryfjum að erlendri fyrir-
mynd. Þónokkuð mikið var byggt
af slikum heygeymslum í fram-
haldi af því og þá af ýmsum gerð-
um.
Það var lögð mikil vinna í rann-
sóknir tengdum þeim. Kannað var
hvemig standa skyldi að hirðingu
og hvemig best væri að loka yfir-
borðinu, ennffemur hvemig koma
ætti blöndunarefnum í heyið til að
ná betri verkun. Síðan kom að los-
uninni og flutningi fram á fóður-
gang ogjötu.
Aðalvandann við verkun í flat-
gryQum tel ég vera þann að menn
þurftu að hirða á mjög skömmum
tíma í gryfjumar til þess að það
yrði ekki óhófleg hitamyndun.
Það atriði varð ýmsum fjötur um
fót. Það gerðist einkum ef það
gerði langvarandi ótíð áður en
hirðingu var lokið.
Menn bmgðust við þessu t.d.
með því að skipta gryfjunum í
smærri einingar með milliveggj-
um og reyna að troða heyið sem
allra best. I því skyni vom dráttar-
vélamar handhægastar. Aður
höfðu menn notað grjót og vatns-
belgi til fergingar. Til gamans má
geta þess að þegar verkun hófst
hér á Hvanneyri í “nýju gryfjun-
um” tróðu menn með hestum sem
vom látnir síga niður í gryfjurnar.
I lok tímabils flatgryQubygg-
inganna vom menn komnir með
gríðarmiklar byggingar sem
einkum var áberandi í sauð-
fjáræktinni. Áburðarkjallararnir
famir að nálgast 3ja metra dýpt,
fjárhúsin vom með 2,5 m vegg-
hæð og lokum 5 metra vegghæð í
flatgryfjum. Reiknað sem rými á
kind þá var þetta orðin óhófleg
fjárfesting. 1 raun var aldrei tekið
á því hve mikið íjármagn var
bundið í þessari umgjörð miðað
við framleiðslumagnið. Megin
áhersla var lögð á vinnuléttinn og
að skapa góða aðstöðu á vinnu-
stað.
Svo voru það heymetistumarnir.
Já, menn sáu þessa tækni not-
aða erlendis og að verka mátti
hey í þeim með mjög góðum ár-
angri í loftþéttu rými. Turnarnir
voru byggðir úr húðuðum stál-
plötum og boltaðir saman á
staðnum.
Nokkrir bændur aðhylltust
þessa tækni og tókst ágætlega að
verka í þeim. Tumamir voru með
tvennu móti, annars vegar með
botnlosun og hins vegar topplos-
un. Það þurfti að forþurrka heyið
vel fyrir hirðingu, eða í 50-60%
þurrefni, væri þurrefnið minna var
hætta á lakari verkun, heyið gat
frosið fast við hliðamar.
Mikla orku þurfti til að saxa
| heyið, helst niður í eina tommu og
blása því síðan í tuminn sem gat
verið 20 m á hæð. Til þess urðu
menn að nota öflugar vélar, gjam-
an vörubílsmótora. Þessir tumar
vom liður í þróuninni en upphaf
þeirra má rekja til Bandaríkjanna
þar sem stunduð var svokölluð
núllfóðrun, þ.e. gripimir voru
fóðraðir innandyra og var aldrei
hleypt út. Þá var hægt að heyja í
tuminn og fóðra samtímis úr hon-
um.
Eg gæti trúað að það hafi verið
reistir 15-20 slíkir tumar hér á
landi og einhverjir munu vera í
notkun ennþá.
Rúllurnar
Það gerist svo í kringum 1980
að á markaðinn koma svokallaðar
rúlluvélar, upphaflega komnar frá
Bandaríkjunum þar sem þær vom
notaðar til að rúlla upp gróffóðri.
Rúllumar voru svo jafnvel látnar
standa óvarðar úti á túni þar sem
geldneytin gátu gengið i þær allan
vemrinn.
Síðan fara Hollendingar að
skoða það hvort það væri ekki ráð
að loka rúllurnar af, með því að
raða þeim upp í stæður og loka
þeim siðan með plastdúk. Það
lukkaðist nokkuð vel og er hey
ennþá verkað þar með þeim hætti.
Við reyndum þetta hér á Hvann-
eyri en okkur gekk illa að hemja
plastið á stæðunum. Það vildi
blakta og við það mynduðust smá-
göt og verkunin spilltist.
Síðan gerist það sem Halldór
Pálsson nefndi pokastigið hið
seinna. Þá var m.ö.o. farið að setja
rúllumar í plastpoka. Það var tölu-
vert gert af því í ein 4-5 ár. Verk-
unin tókst alveg þokkalega, en
menn urðu lúnir í höndunum við
að loka öllum þessum pokum,
plastið var þykkt, og þetta kostaði
töluverð átök.
Árið 1985 gerist það, eftir því
sem sagan segir, að tveir menn,
Ástrali og Norðmaður, hittast hjá
Kvernelandsverksmiðjunum á
Jaðrinum í Noregi og fara að
ræða hvort ekki megi fínna aðra
leið til að útiloka loftið frá rúllun-
um. Þá verður til sú einfalda hug-
mynd að snúa rúllunni og vefja
plasti utan um hana um leið. Það
er svo Kvemeland sem fyrstir
ffamleiða pökkunarvélina. Hing-
að kemur fyrsta vélin í prófun
1986. Það tókst ágætlega til með
pökkunina og plastgerðina, þann-
ig að verkunin varð með ágætum
að því tilskildu að hráefnið væri
gott og viðhöfð væm rétt vinnu-
brögð.
Næstu 3-4 árin fer þessi aðferð
að vekja verulega athygli og menn
taka að kaupa vélamar í nokkuð
miklum mæli, jafnframt því sem
tæknin við pökkunina og rúlluvél-
Freyr 5/2003 - 9 |