Freyr - 01.06.2003, Blaðsíða 38

innlagðan lítra. Engar forsendur
eru til að áætla vinnumagn á ein-
stökum býlum en ef þessari upp-
hæð er bætt við breytilegan kostn-
að og “afskriftir” kemur út 20,98
krónur /1.
Dreifing kostnaðar á einstökum
býlum er sýnd á 1. mynd. Þar
kemur fram að heyskapur kostar
oftast á bilinu 15-25 krónur á
hvem innlagðan mjólkurlítra en
dæmi era um 6-35 krónur. Þessi
munur er geysimikill. Vissulega
má fínna margt að gögnunum og
niðurstöður eru aldrei betri en það
sem að baki liggur. En þessi mun-
ur er svo mikill að óhjákvæmilegt
er að kostnaður við heyskap verði
betur greindur en nú er gert í bú-
reikningum
Heildarkostnaður á meðalbúið
(135 þús 1, 32 kýr, 44 ha) er þá
2.826 þús. krónur eða 63.650
kr/ha og 83 þúsund á kú að teknu
tilliti til túns vegna sauðfjár.
Hagþjónusta landbúnaðarins
reiknar meðalframleiðslukostnað
á heyi og var hann kr. 22,78 á kg
sumarið 2001 (Hagþjónusta land-
búnaðarins 2002b) Þetta samsvar-
ar 87.703 kr/ha miðað við áætlaða
uppskeru, 3.850 kg þe/ha. Inni í
þeim útreikningum er leiga á
landi, 4,14 krónur á kíló. Þessi
leiga er ekki tekin með í dæminu
að ofan en sé hún dregin frá, og
framleiðslukostnaður heys þá met-
inn kr. 18,64 á kg er hektarakostn-
aður kr. 71.764 eða um 8 þúsund
krónum hærri en í þessari grein-
ingu sem er ótrúlega líkt þeirri
niðurstöðu sem hér er fundin.
Ingvar Bjömsson (2000) reikn-
aði kostnað við “túnreikninginn”
sem byggði á kostnaðarskiptingu
rekstrarþátta meðal búreikninga-
búsins árið 1998. Niðurstaðan var
2.891.770 kr. Túnstærðin var hin
sama og nú, um 44 ha og kostnað-
ur á ha því 65.700 eða nær sama
talan og hér er fundin. Innlögð
mjólk í dæmi Ingvars er mun
minni eða 99.249 1. Kostnaður á
lítra því rúmar 29 krónur. Gagna-
söfnin eru ekki sambærileg hvað
þetta varðar því að vægi sauðfjár-
ræktarinnar er mun þyngra í
gögnum Ingvars.
Arið 1999 var framleiðslu-
kostnaður heys á Möðruvöllum
15 krónur/kg (Þóroddur Sveins-
son og Laufey Bjarnadóttir
2000). Það ár gaf reiknilíkan
Hagþjónustunnar 18,15kr./kg;
uppreiknað í hlutfalli við það er
Möðruvallakostnaðurinn 18,75
kr/kg árið 2001
Samhengi hlutanna
Kannað var samband reiknaðs
verðs/1 og fjölda innveginna lítra,
ljölda kúa og hektarafjölda. Fylgni
var í þá átt sem vænta mátti, auk-
inni stærð fylgdi lægri kostnaður/1.
Fylgnin var þó aldrei marktæk.
Umræður
Það er ljóst að búreikningar nýt-
ast ekki vel við að greina kostnað
milli þeirra rekstrarþátta sem hér
um ræðir. Tekjurnar eru vel
greindar, sem von er, og sumir
kostnaðarliðir, eins og t.d. áburður
og sáðvörur, sem trauðla fer ann-
að en á ræktarlandið. Það er þó
ekki nægilegt því að á sama búinu
getur verið tún, og ræktað kom og
grænfóður. Vel má færa rök fyrir
því að öll fóðuröflun á búinu eigi
að vera í sama pottinum en eins
rná rökstyðja það að aðgreina
þættina.
Þá er að nefna afskrift ræktunar,
framræslu og girðinga. Þessir lið-
ir eru ekki söluvara á sama hátt og
dráttarvélar og eru ekki fymdar í
bókhaldi heldur eru nýfram-
kvæmdir og endurnýjun gjald-
færð. Ef árlegar framkvæmdir af
þessu tagi era af svipaðri stærðar-
gráðu er eðlilegast að gjaldfæra
þær en komi þær óreglulega get-
ur verið eðlilegt að færa þær til
rekstrar á nokkrum, t.d. 5 árum á
svipaðan hátt og kvótakaup en líta
ekki á framkvæmdimar sem af-
skriftargrunn.
Hlutdeild í vélakostnaði er
ekki skráð þó að flestir fari
nokkra nærri um það hver á sínu
búi. Afskriftir eru mjög mismun-
andi og ekki endilega í samhengi
við endingartíma véla og tækja.
Söluhagnaður t.d. dráttarvéla,
sem hafa verið flýtifyrndar,
kemur hvergi við sögu í tún-
reikningi.
Uppskera er vægast sagt illa
metin. Ekki er hefð fyrir því að
fylgjast öðruvísi með afrakstri
einstakra spildna en í besta falli
með ágiskun og eftir minni þó að
undantekningar séu frá þessu sem
öðra. Enn frekar gildir þetta um
uppskeruna sem fóðureiningar.
Tölur forðagæslunnar um upp-
skera era afar ónákvæmar.
Almennt virðist ekki mikill
hvati til þess meðal bænda að
greina kostnað við heimaaflað
fóður sérstaklega. Undantekning
er þó komrækt en stórir þættir
kostnaðar þar era þannig að hann
blandast ekki við annað, t.d. sáð-
kom, uppskera og verkun, sem að
auki er að verulegu leyti aðkeypt.
Uppskeramæling er líka tiltölu-
lega auðveld og gera má ráð fyrir
að orkugildi komsins sveiflist á
þröngu bili.
Raunkostnaður við framleiðslu
gróffóðurs hlýtur alltaf að verða
mismikill frá búi til bús og að
veralegu leyti byggjast hann á
skiptingu kostnaðarliða innan bús.
I verðlagsgrandvelli kúabúa er
tekið mið af vinnumælingum við
ýmsa þætti búrekstrarins á völd-
um búum. E.t.v. væri hægt að fara
svipaða leið í leit að framleiðslu-
kostnaði heys; semja við einhvem
afmarkaðan hóp bænda um ná-
kvæma greiningu á innbyrðis
kostnaðarliðum með sérstakri
lyklun í bókhaldi og skráningu
vinnumanna og tækja. Því þyrfti
| 38 - Freyr 5/2003