Freyr - 01.06.2003, Blaðsíða 23

Vinnuþörf og vélvæðing
sauðfjárbúa - má hagræða?
r
Iharðnandi viðskiptaum-
hverfi undanfarinna ára er
líklegt að sauðfjárbændur
hafi leitað flestra hefðbundinna
leiða innan búa sinna til þess
að minnka kostnað við rekstur-
inn. Ósennilega er þar því mik-
ið meira að vinna, þótt Iengi sé
á sparnaði von. Þá má spyrja
hvort breyta megi framleiðslu-
ferli eða kerfi hans með rekstr-
arlegan ávinning í huga. Hér
fara á eftir nokkrar hugleiðing-
ar um það.
VlNNUÞÖRF-KOSTNAÐUR
Vitneskja um vinnutíma á sauð-
fjárbúum er afar takmörkuð en
vinnuskýrslur bænda til Hagþjón-
ustu landbúnaðarins, þó fáar séu,
gefa nokkra hugmynd um hann.1
Meðfylgjandi mynd (1. mynd) sýn-
ir vinnuffamlag á sauðfjárbúunum
árið 2001 skipt eftir mánuðum.
Álagstímamir em einkum tvennir:
fjallskil og fjárrag að hausti en þó
ffemur sauðburðurinn sem er í
nokkmm sérflokki. Tveir þriðju
lilutar vinnutíma sauðfjárbænda
fara til hirðingar fjárins; einungis
16% vinnutímans fara til fóður-
ræktunar og fóðuröflunar. Hey-
skapurinn sker sig á hinn bóginn
vart lengur úr sem mikill álagstími.
I búskapnum er bundið fjármagn.
Fastafé sauðfjárbúanna samkvæmt
efhahagsreikningi skiptist einkum í
þrennt, eins og 2. mynd sýnir: úti-
hús, vélar og bústofn. Vélamar em
þriðjungur fastafjár sauðfjárbúanna
og megin hluti vélaflotans er til
vegna fóðuröflunarinnar, sem þó
tekur aðeins einn sjötta vinnutím-
ans á búunum. Takmarkað skýrslu-
hald um notkun dráttarvélanna, sjá
3. mynd, staðfestir þetta. Af meðal-
notkunartíma dráttarvéla á fimm
sauðfjárbúum árið 2001, sem var
um 760 klst, fór 74% til fóðuröfl-
unarinnar. Afgangurinn er líklega
að mestu leyti rúlluflutningar á
innistöðutíma fjárins.
Kostnaður við fóðuröflun virð-
ist vera áþekkur á sauðfjár- og
kúabúum; um það bil 8 kr. á FE,
að vinnu frátalinni.2 Athygli vekur
þó að breytilegi kostnaðurinn (hér
rekstur búvéla, áburður og sáð-
vörur) er nær 50% meiri á sauð-
fjárbúunum. Margt getur sjálfsagt
haft áhrif á samanburðinn, en
spyrja þarf hvað mismuninum
veldur: Uppskerumunur? Beiti-
ræktin? Nýting vélannna?
Meðalstærð túna á sauðfjárbúum
búreikninga var 30 ha árið 2001.
Tún kúabúanna voru 44 ha að með-
altali. Munar þar um 47%. Munur-
eftir
Bjarna Guðmundsson,
Land-
búnaðar-
háskólanum
á Hvanneyri
inn er þó meiri sé miðað við metna
heyuppskeru, eða ríflega 80%.
Möguleikar sauðfjárbúanna til þess
að nýta betur a.m.k. fastakostnað
búvélanna er því minni en kúabú-
anna. Margir sauöfjárbændur hafa
sjálfsagt mætt þessum mun með
skipulagi vélakaupanna og lagað
vélaflotann að viðfangsefnum búa
sinna í þeim mæli sem gerlegt er.
Hagkvæm vélvæðing byggist á
því að verkin, sem hverri vél er ætl-
c
■ro
E
«
m
c
c
>
mánuður
■ Annað
■ Fóðuröflun
□ Hirðing
1. mynd: Vinna á sauðfjárbúum um ársins hring (skv. Ársskýrslu Hagþjón-
ustu landbúnaóarins 2001).
Freyr 5/2003 - 23 |