Freyr - 01.03.2002, Qupperneq 4

Þróun búfjárframlitlðslu
Undirritaður sat fyrir
skömmu ráðstefnu í Dan-
mörku er bar yflrskriftina
„Upplýsingar og tækni í land-
búnaði“ (Information og
Teknologi i Jordbruget). Megin
viðfangsefni ráðstefnunar var
notkun hátækni við búfjárhald,
jarðrækt og skógarhögg. Þar
var til að mynda kynnt alsjálf-
virk gangandi skúgarhöggsvél,
sem líkist einna helst 2 m hárri
bjöllu með vélsög. Aðrar nýj-
ungar voru „skaðlausari“ svo
sem illgresisúðari sem greinir
illgresið frá nytjaplöntunum og
úðar eingöngu á arfann. í bú-
fjárhlutanum fór hins vegar
mestur tími í að ræða gagna-
söfnun og meðhöndlun. Nú-
tímatækni gerir okkur kleift að
safna nánast þeim gögnum sem
við viljum. Vandamálið felst í
að breyta þessum gagnaflaum í
upplýsingar sem hafa gildi fyr-
ir bóndann.
Stjórunun eða eftirlit
Þróunin í iðvæddu búfjárhaldi
bendir til að í framtíðinni gangi
skepnurnar mikið til sjálfala í
stórum einingum þar sem full-
komin upplýsingatækni er notuð
til að hafa eftirlit með hegðun
þeirra og framleiðslu. Skýrast
sjáum við þessa þróun í mjólkur-
framleiðslunni: I hefðbundnu
básafjósi var hverri kú valinn
staður, og hún bundin á þennan
stað. Loftræstingu var stjórnað
þannig að lofthiti og vindhraði
hentaði gripunum. Fóður var
mælt í hverja kú, stundum meira
að segja bæði gróffóður og kjarn-
fóður og kýrin var mjólkuð á sín-
um bás á fyrirfram ákveðnum
tímum.
Nýjustu lausagöngufjósin eru
afskaplega ólík þessu. Þar ganga
kýrnar lausar á milli legusvæðis
og átsvæðis, veggir bygginganna
eru oft meira eða minna opnir og
gripimir færa sig til eftir því
hvemig vindurinn blæs. Algengt
er að fóðrað sé með heilfóðri, þar
sem kýrnar hafa frjálsan aðgang
að fóðri allan sólarhringinn og
skammta sér sjálfar magnið.
Mjaltimar fara fram í mjalta-
róbótum, og kýmar ráða því
hvenær og hversu oft þær láta
mjólka sig.
Þetta er einungis hægt vegna
þess að við þekkjum vel lífeðlis-
fræði og atferli skepnanna og
þess vegna getum við lagað fjós-
in að þörfum þeirra. Annað, sem
gerir okkur kleift að halda skepn-
ur á þennan hátt, er nákvæm upp-
lýsingasöfnun um hvern grip. Við
vitum hversu oft kýmar koma til
mjalta, hversu mikið þær mjólka,
hvort líkur séu á að þær hafi júg-
urbólgu, hversu oft þær éta kjarn-
fóður í kjamfóðurbásum, þvag-
efni í mjólkinni og svo framveg-
is. Hlutverk bóndans er eftirlit,
en ekki stjórnun umhverfisþátta.
Meiri tækni, minni vélar
Önnur breyting sem við sjáum
samhliða þeirri, sem þegar hefur
verið lýst, er að vélar og annar
búnaður verður minni fyrirferðar.
Berum t.d. saman fyrirferðina á
rörmjaltakerfi, mjaltabás og
mjaltarótbóta fyrir 60 kúa fjós.
Róbótinn er lang fyrirferðar-
minnstur. Eða vélvirkt loftræsti-
kerfi og náttúmlegt! Stuttir fóð-
urgangar eru einnig ný tækni sem
byggir á þekkingu á hegðun
kúnna, og minnkar fyrirferð fjós-
anna. Alls staðar kemur þekking
og/eða gagnavinnsla í stað vél-
búnaðar.
eftir
Torfa Jóhannesson,
rannsókna-
stjóra,
Landbúnaðar-
háskólanum
á Hvanneyri
Búin stækka... mikið
Það var samdóma álit flestra
fyrirlesara á ráðstefnunni að búin
eigi eftir að stækka. Þar hafa
svínabændur markað leiðina í
Danmörku (eins og reyndar á Is-
landi) og búist er við að kúa-
bændur fylgi á eftir, sérstaklega
ef það rýmkast um styrkjakerfið
og þær hömlur sem fylgja því.
Það ríkti hins vegar ekki sam-
staða um hversu æskileg þessi
þróun væri. Sumir bentu á hætt-
una á umhverfis- og sjúkdóma-
slysum sem fylgt getur mjög
stómm einingum. Aðrir töldu að
stór bú með nokkmm starfs-
mönnum leystu félagslega ein-
angran bænda, og gerðu þeim
kleift að haga vinnutíma sínum
líkar því sem almennt gerist í
samfélaginu.
Ljóst er að aukin tæknivæðing
búrekstrar mun létta bústörfin, en
samtímis breyta eðli þeirra mikið.
Við höfum upplifað þessa þróun í
gróffóðuröflun þar sem heykvísl-
in og baggaburður hafa vikið fyr-
ir heyskaparaðferðum þar sem
líkamlegt erfiði er nánast úr sög-
unni. Nú er komið að skepnu-
hirðingunni. Þessi þróun gerir
kröfur til símenntunar bænda og
ráðunauta og öflugra þróunar-
setra einstakra búgreina.
| 4 - Freyr 2/2002