Freyr - 01.03.2002, Blaðsíða 23

Lömb í nýju fjárhúsunum á Hesfi haustið 1994. (Ljósm. J.J.D).
samt hagkvæmt enda eru ekki
allir kostnaðarliðir í dæminu sem
þar þyrftu að vera, þ.e. umhverf-
iskostnaður. Þegar ég ferðaðist
um Nýfundnaland 1993 var ekki
hægt að leggja þar lengur inn ull
og eina svínasláturhúsinu hafði
verið lokað. Allt þurfti að flytja
til annars ríkis, á landi og sjó,
vegalengd sambærilegri leiðinni
frá íslandi til Færeyja (30). Þetta
rifjast nú upp í ljósi þróunarinnar
hér á landi á seinni árum. Ekki
er það sjálfbær þróun og því eru
bændur víða um lönd, með þá líf-
rænu í broddi fylkingar, að benda
á kosti þess að snúa þróuninni
við, a.m.k. að einhverju leyti. Að
matvæla sé neytt sem næst búinu,
í héraði, næstu borg eða innan-
lands (31), að slátra dilkum
heima í sveitinni í viðurkenndum,
litlum sláturhúsum, jafnvel heima
á bæjum í sláturhúsum á hjólum
o.s.frv. (32). “Græna” hagfræðin
sækir á þótt lítið bóli á henni hér
á landi, og Heimsviðskiptastofn-
unin, sem hingað til hefur snið-
gengið umhverfís- og byggða-
sjónarmið, er undir þrýstingi frá
ýmsum öðrum alþjóðastofnunum,
Evrópusambandinu, félagasam-
tökum og einstaklingum. Vand-
aðri vinnubragða er krafist, þann-
ig að ekki verði stöðugt vísað á
komandi kynslóðir duldum
kostnaði við framleiðslu og
markaðssetningu „ódýrra“ mat-
væla, m.a. vegna álags á um-
hverfið, heldur endurspeglist hinn
raunverulegi kostnaður í verði
varanna (33). íslensk sauðfjár-
rækt er gott dæmi um búgrein
sem hefur orðið fórnarlamb þess-
arar ósjálfbæru þróunar. Hún hef-
ur m.a. átt þátt í því að neysla
dilkakjöts á mann hefur dregist
saman hér á landi um 45% á und-
anfömum 25 árum. Þó er um að
ræða afurðir sem hafa sterka
ímynd vegna hreinleika, gæða og
framleiðsluhátta hins dreifbæra
búskapar. Vissulega er þetta öf-
ugsnúið í ljósi stefnumiða og við-
leitni til sjálfbærrar þróunar í
samfélagi þjóða.
Lokaorð
Hér að framan hef ég drepið á
ýmis atriði sem varða tengsl ís-
lenskrar sauðfjárræktar við sjálf-
bæra þróun. Tilgreind hafa verið
nokkur dæmi í þessu samhengi,
sum jákvæð en önnur neikvæð,
til þess að bregða ljósi á stöðuna
og stuðla að umræðum um fram-
tíðarstefnu búgreinarinnar. Is-
lensk sauðfjárrækt byggist á
sterkum faglegum grunni, ís-
lenska sauðkindin stendur fyrir
sínu og það gera bændurnir líka,
sauðfjárbúskapurinn á að geta
þróast í sátt við umhverfið og
hefur mikla möguleika til að
vaxa og dafna í anda sjálfbærrar
þróunar. Sauðfjárræktin hér á
landi uppfyllir í raun öll helstu
skilyrði sjálfbærrar þróunar, þ.e.
þau umhverfislegu, félagslegu og
hagrænu, og hægt er að gera bet-
ur, t.d. varðandi meðferð beiti-
landa. En samt er staðan afar erf-
ið, afkoman léleg og vaxandi
hætta á byggðaröskun, m.a.
vegna fækkunar sauðfjárbænda
og samdráttar í framleiðslunni.
Sumir kunna að segja sem svo að
við þessu sé ekkert að gera, þetta
sé jafnvel eðlileg þróun í anda
alþjóðavæðingar, eins konar nátt-
úrulögmál. En ég tel að því fari
víðs fjarri þegar málin eru skoð-
uð ofan í kjölinn. „Fríverslun er
til góðs ef allur kostnaður er
greiddur“ sagði Bandaríkjamað-
urinn Thomas Harding, fyrrum
forseti IFOAM (Alþjóðasamtaka
lífrænna landbúnaðarhreyfingar)
við mig hér í Bændahöllinni fyrir
nokkrum árum. Græninginn Ren-
ate Kúnast, sem áður var vitnað
í, skilur hvað er í húfi. Því er
hún að móta nýja landbúnaðar-
stefnu í fjölmennasta ríki Evr-
ópusambandsins sem gæti vísað
veginn til sjálfbærari þróunar í
landbúnaði, jafnvel um allan
heim. Vegni henni og skoðana-
systkinum hennar vel má gera
ráð fyrir að hagur íslenskrar
sauðfjárræktar vænkist í fram-
tíðinni.
Tilvísanir
1. ÓlafurR. Dýrmundsson (1991).
Vankantar verksmiðjubúskapar. Freyr
87 (16), 218-219 og 223.
2. Ólafur R. Dýrmundsson (1993),
Freyr 2/2002 - 23 |