Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Page 12

10
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNlSrÉLAGS ÍSLEKDINGA
trúleg, en það er ekki mikilvægt at-
riði í þessu sambandi. Hitt er hins
vegar aðgæzluvert, að ferð þeirra Pín-
ings og Pothorst vestur eftir getur sam-
kvæmt þessu ekki hafa átt sér stað
seinna en um 1480 eða meðan Kristján
I. var á lífi, og kemur sú dagsetning
betur heim við sögu Pínings, eins og
við þekkjum hana. En ef þetta um
ástæðuna fyrir sjómerkinu sem og það,
að ‘ferðin hafi verið gerð af hvötum
Portúgalskonungs, hefir verulega stað-
ið á Parísarkortinu, þá getur ekki þar
verið átt við kort Olaus Magnus frá
1548, því að það er ekki á því ein-
taki, sem nú þekkist af því. Það get-
ur auðvitað verið, að til hafi verið ís-
landskort prentað í París 1551, sem
nú sé glatað með öllu, en það liggi þó
til grundvallar fyrir frásögn borgmeist-
arans.
Nú er þess getið ennfremur í þrem
útlendum heimildum, að Johannes
Scolvus nokkur hafi komist til Labra-
dor árið 1476 og verið þá í þjónustu
Danakonungs. Ekkert er frekar kunn-
ugt um þenna mann, ein heimildin ka'll-
ar hann Pólverja, en það er óefað
bygt á misskilningi eða mislestri; höf-
undurinn, sem kallar hann svo, hefir að
líkindum misskilið skammstöfunina
á “pilots” (lóðs, háfnsögumaður, svo
er Scolvus nefndur annarsstaðar) sem
“Polonius” (Pólverji). Gustav Storm
skrifaði fyrir mörgum árum grein um
þenna mann og kom fram með þá
sennilegu tilgátu, að Johannes Scolvus
hafi einmitt verið í ferð með þeim
Píning og Pothorst; þeir hafi verið
foringjar fararinnar, en Scolvus leið-
sögumaður23). Hafa flestir fallist á
23) Gustav Storm, “Söfareren Johannes
Scolvus og hans Reise til Labrador eller
þá skoðun, en hins vegar er ekki hægt
að vita neitt með vissu um þjóðerni og
hið rétta nafn þessa sæfara. Það má
þó ætla, að hann hafi verið Norðmað-
ur og þess hefir verið getið til, að nafn
hans hafi verið Jón Skolv, Skolvsson
eða Skolp.
En það, sem manni hlýtur að virð-
ast merkilegast við frásögn Grips, er,
að ferðin hafi verið farin samkvæmt
beiðni konungsins í Portúgai. Um
þær mundir var þar konungur Alfons
V., sem ríkti frá 1438 til 1481, bróð-
ursonur Hinriks sæfara. En hvaða á-
stæðu gat Portúgalskonungur haft til
þess að biðja Danakonung að senda út
leiðangur norður og vestur í höf?
Það virðist ekki auðvelt að finna
neina. En nú hefir dr. Sofus Larsen,
háskólabókavörður í Kaupmannahöfn,
nýlega ritað grein um þetta mál í Aar-
böger for nordisk Oldkyndighed og
Historie (1919)24, og leitast við að
finna skýringu á því. Þessi grein
hans er svo merkileg, að mér þykir á-
stæða til að geta efnis hennar á ís-
lenzku, þótt eg verði að fara fljótt yf-
ír sögu og drepa einungis á það helzta.
Hún sýnir sem sé, ef tilgáta höfundar-
ins er rétt, að þeir Píning og Pothorst
hafi komist að meginlandi Ameríku
hér um bil tuttugu árum áður en Kol-
umbus fór fyrstu ferð sína vestur um
haf.
Portúgalar voru í stöðugum land-
leitum á 15. öld, og stjórnaði þeim
lengst af Hinrik sæfari (Dom Henrique
el Navegador, f. 1395, d. 1460), son-
ur Jóhanns I. konungs í Portúgal.
Grönland”, í norsku Hixt. TidNskr. 2. R. V.
Bd. 1886, bls. 390 ff.
24) “Danmark og Portugal i det 15de
Aarhundrede”, bls. 236—312.