Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Blaðsíða 14

12
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLEKDINGA
ið aftur til Englands. Af þessu mátti
því ætla, að hægt væri að komast til
Austudanda sjóleiðis þar norðurfrá.
Auðvitað gæti Hinrik prinz hafa heyrt
einhverjar fleiri reifarasögur af Norð-
urlöndum, sem hafi alið þessa hug-
mynd hjá honum; hann átti sem sé
skyldmenni norður frá, þar sem Fil-
ippa, drottning Eiríks af Pommern, og
hann voru systkinabörn. En Iíklega
hefir vomn um að finna þessa sjóleið
verið ástæðan ti'l þess, að Hinrik og
frændi hans Alfons konungur leituðu
vinfengis Kristjáns I., og árangur orð-
ið sá, að konungur sendi þá Píning og
Pothorst í rannsóknarferð norður í
höf um 1470. í ferðinni héfir verið
Scolvus og tveir Portúgalar, eins og
síðar mun sagt. Það er annars merki-
legt, eins og dr. Larsen bendir á, að
þótt Olaus Magnus ekki geti Portúgals-
manna neitt í sambandi við þá Pothorst
og Píning, nefnir hann þó í öðru sam-
bandi ferð Portúgálsmanna til Græn-
lands, þar sem hann talar um storma
við austurströnd Grænlands (2. bók,
10. kap.), að á þeim háfi Portúgals-
menn fengið að kenna, er þeir komu
þangað í leit eftir nýjum löndum.
Dr. Larsen rannsakar því næst
helztu rit, sem komu út á fyrri hluta
16. aldar og gefa nokkra lýsingu af
Grænlandi og íslandi, einkum þó sögu
og kort Olaus Magnus, og kemst hann
að þeirri niðurstöðu, að Olaus Magnus
muni hafa haft til afnota einhverja
heimild, sem nú sé glötuð, og að hún
að öllum líkindum hafi átt rót sína að
rékja til þessa leiðangurs þeirra Pín-
ings og Portúgalsmanna; hún hafi þó
ekki verið norrænt rit, heldur líklega
komið frá þeim síðartöldu. Það yrði
of langt að rekja það mál hér til hlýt-
ar, en rannsókn þessi og samanburður
eru nákvæm og skilmerkileg, og í öll-
um aðalatriðunum vel trúleg.
1 portúgölskum ritum má og finna
stuðning þessarar skýringar á leið-
angrinum. Eftir skjölum og eldri
sagnaritum skýrir höfundurinn Antonio
Cordeyro frá því í riti sínu Historia
Insulana (prentað í Lissabon 1707),
að þegar landstjóraembættið yfir Ter-
ceyra (einni af Azoreyjunum) hafi
verið laust eftir lát Jacome de Bruge,
háfi lent við eyjarnar tveir aðálsmenn,
sem komu frá Harðfiskalandi (Terro
do bacalho), en þeir höfðu farið þang-
að í erindum Portúgalskonungs til að
finna það land. Annar þessara manna
hét Joao Vaz Cortereale, hinn Alvaro
Martins Homem. Eftir að hafa kynt
sér eyjuna, féll þeim hún svo vel í geð,
að þeir fóru aftur til Portúgáls og
sóttu um að fá hana til stjórnar sem
laun fyrir afrek sín. Hinrik sæfari var
þá látinn, en þeir fengu samt máli sínu
framgengt, svo að eyjunni var skift
raitli þeirra. Skjö'lin um veitinguna
eru ekta, og eru þau frá því snemma á
árinu 1474. Ef nú þessir menn hafa
verið með í ferð Pínings og Pothorsts,
þá hefir ferðin átt sér stað 1472 eða
1473, fyrra ártalið nær sanni, því að
aðalsmennirnir hafa þá komið heim til
Portúgals 1473, og kemur árfærsla
þeirrar ferðar mjög nálægt ferð Scol-
vus, sem sagt er að hafi verið gerð
1476, og mun hægt að skýra þann
áramun; meðal annars getur það vel
verið, að ferð Scólvus sé færð til árs-
ins 1476, vegna þess að heim-
ildin, sem höfundarnir, er um
hana geta. hafa notað, hafi verið
dagsett 1476, því að það er ekki ólík-
legt, að þeir Cortereale og Homem hafi