Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Qupperneq 69

ÞÝÐING ÍSLENiZKRAR TUNIGU.
67
nú á tímum. Sýnir það sig einkum í
öfbeldisverkum (svo sem upphlaupum
gegn ýmsum þjóðflökkum, hengingum
án dóms og laga, stórvelda undirokun,
afbrýðissemi og tortryggni í öllum
miililanda málum) er reka hvarvetna
upp höfuðið hvort efni er til eður eigi;
ennfremur kemur það fram í hugsunar-
leysi almennmgs um allar alvarlegar til-
raunir þjóðinni til þrifa, (svo sem
áfengisbann, kyngöfgun, útrýming fá-
tæktar, neyðburðarvörn, efling líkam-
legrar heilbrigði o. fl.) um að varð-
veita andleg afreksverk þjóðarinnar
(með því að kynna sér mállýzkur ál-
múga manna, héraðssiði, þjóðsagnir,
þjóðlög og þess háttar) eða að stuðla
að því að þeir hæfilegleikar er fram-
koma nú eða síðar fái sem bezt notið
sín (með stofnun styrktarsjóða til vís-
mdalegra og fagurfræðiiegra rann-
sókna, er að upphæð samsvari þörfum
þjóðarinnar eftir mannfjölda). Ekki
bæta heldur nútíðar bókmentirnar úr,
að soandinavisku löndunum undan-
teknum, þær draga varla fram eitt ein-
asta dæmi er sýni persónulegt sjálf-
stæði, sem þó er svo afarnauðsynlegt,
ef þjóðveldis-hugsjónin á að geta lifað.
f nútíðar skáldsagnaritum hugsar fólk
°g lifir í múgum, er háð og þrælbundið
skoðun fjöldans og hleypidómum fá-
vizkunnar, á sama hátt og fólk hegðar
sér út í hversdagslífinu. Með öðrum
orðum, megirihluti nútíðar bókment-
anna endurspegiar líf, hugsanir og æfi-
mið, úrkynjaðra og skoðanálega ó-
myndugra sáina'
í Islendingasögunum mætum vér al-
veg hinu gagnstæða. Þar blasir við oss
hetju-þjóð, menn sem eru í eðli sínu
aðalsmenn, menn sem fæddir eru með
sjálfstæðistilfinningu (með trú á mátt
og megin). Það er satt að margar þess-
ar fornu sjálfstæðu hetjur á víkinga-
öldinni, voru ófyrirleitnir ofbeldis-
menn. En sjáifstæðisþróttur þeirra, er
fyrir engu lét bugast, er svo heiisusam-
leg mótsetning við hið hvarflandi
ístöðieysi er mjög auðkennir manniífið
nú á tímum, að í því sambandi liggur
oss við að hrópa með Walt Whitman:
“Eg ann þeim manni er fremur kýs að
vera illur en góður af einskærum ótta
eður ráðþægð.”
Ef kraftur þeirra fyrirmynda, er vold-
ugar bókmentir knýja fram, er nokkurs
megandi, þá er Iestur íslenzku sagn-
anna, eldri sem yngri, nákvæmlega það
Iyf er dreypa ætti á hvern engil-sax-
neskan mann nú á tímum, til að vekja
af ómegni hina veikluðu sjáilfstæðis-
skoðun hans, svo hann verði fær um
að láta hinar engilsaxnesku (uppruna-
lega scandinavisku) þjóðvéldishug-
sjónir ná tökum á þjóðfélaginu þrátt
fyrir hinar mörgu fjandsamlegu og
mótstríðandi suðrænu þjóðfélagskenn-
ingar — sem flestar eru leifar og aftur-
úr-slitnir taglhnýtingar hervalds og
skríivalds hins forna rómverska ríkis.
Um leið og hinn forni scandinavish
heimur er alveg einstakt dæmi um hið
ósveigjanlega viljafrelsi einstaklingsins
eftir því sem sögurnar benda á, má
senniiega finna það að honum, að hann
skorti allan skilning á einingu mannlífs-
ins og þar sé tæpast að finna Hina guð-
umgefnu samúðar tiikenningu með öllu
lífi, sem veitir þvílíka nautn í kenning-
um Buddha og ritum annara eins spek-
inga og H. C. Andersens, Walt Whit-
mans og Edgar Lee Masters. Og að
þessvegna virðist sem vaði uppi, í öll-
um frásögum fornsagnanna einskonar
köld og hiífðariaus eyðilegging sem á