Bændablaðið - 28.10.2003, Blaðsíða 6

6
Bændablaðið
Þriðjudagur 28. október 2003
Bændablaðið er málgagn
íslenskra bænda
Bændablaðið kemur út hálfsmánaöarlega. Þvi er dreift til allra bænda landsins og
fjölmargra annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaöinu er dreift ókeypis til þeirra
er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur aö blaðinu. Árgangurinn
kostar kr. 5.200 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.250.
Bændablaðiö, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eirfkur Helgason, blaðamaður: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins er bbl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
Upplag: 9500 eintök
islandspóstur annast dreifingu blaðsins aö mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Lambakjöt til Bandaríkjanna
í blaðinu í dag er ítarleg umfjöllun um sókn
Norðlenska á bandarískan markað. Athygli vekur hvað
íslenska lambakjötið er dýrt í verslunum Whole Foods
- og ekki síður sú staðreynd að bændur fá sæmilegt
verð fyrir kjötið. Dollarinn þyrfti reyndar ekki að
hækka mikið til þess að skilaverð til bænda vegna
þessa útflutnings væri viðunandi. íslenska lambakjötið
er meðhöndlað og selt í umræddum verslunum sem
gæðavara og ffágangur kjötsins í kæliborðum er til
fyrirmyndar.
Fjóla Runólfsdóttir, bóndi í Landssveit, sem er
meðal annars þekkt fyrir skelegga baráttu fyrir betri
markaðssetningu lambakjöts á innanlandsmarkaði, var í
Bandaríkjunum á dögunum og varð á orði að það væri
einkennilegt að þurfa að fara alla leið til Vesturheims til
að sjá hvað hægt væri að gera fyrir lambakjötið.
Nú er það svo að vissulega eru til verslanir hér
heima sem leggja alúð við lambakjötið - sem og annað
kjöt sem bændur framleiða - en því er ekki að leyna að
ífamsetning kjöts í mörgum verslunum er síður en svo
nógu góð og spuming hvort aðrar ættu yfirleitt að fá að
selja kjöt. Ekki má gleyma því að bandaríska
verslunarkeðjan er ætluð þeim sem eiga nóg til hnífs og
skeiðar og búðir af því tagi sem hér um ræðir em ekki
til hér á landi.
Markaðssetning á lambakjöti í Bandaríkjunum - rétt
eins Danmörku og án efa víðar - er til mikillar
fyrirmyndar. Áhersla hefúr verið lögðá að starfsfólk
WF viti eitthvað um vömna og margir á vegum WF
hafa lagt leið sína til íslands til að fylgjast með
haustréttum svo dæmi sé tekið. Ef ný vara kemur inn í
verslanir WF em 2-3 starfsmenn í hverri búð gerðir
ábyrgir fyrir vömnni.
Jafnt í Danmörku og Bandaríkjunum er hægt og
bítandi byggð upp sú ímynd að matvömr ffá íslandi séu
fágætar og eftirsóknarverðar. Þetta er háleitt markmið
og gott en það er líka auðvelt að misstíga sig á
krókóttum vegi vömvöndunar og loforða. Ef
afurðastöðvar - og þar með bændur - ætla að halda
þeim mörkuðum sem þeir em að vinna er alveg ljóst að
vandvirkni og orðheldni verður að svífa yfir vötnunum.
Afurðastöðvamar verða að hafa einhverja samvinnu
um útflutninginn, en þegar grannt er skoðað em það
hagsmunir bænda sem afurðastöðvamar verða að hafa í
huga. Bændur þurfa líka að athuga að þeir verða að
hlusta eftir óskum markaðarins því hvað sem hver segir
þá er það neytandinn sem að lokum kveður upp sinn
dóm.
Markaðurinn í Bandaríkjunum er ekki síst athyglis-
verður fyrir þá sök að þar bera menn mikla virðingu
fyrir íslenska lambakjötinu og íslenskum landbúnaðar-
vörum. Vel má vera að þama hafi opnast gátt sem á
effir að koma sér vel þegar ffam líða stundir en þá
verða íslendingar líka að halda vel á spilunum./ÁÞ.
Gagnagrannir
iyrir forvstuK
Nú er komin af stað upp-
lýsingasöfnun um forystufé sem
miðar að því að ná saman eins
miklum ættemisupplýsingum um
þennan stofn og hægt er.
íslenskt forystufé er einstakur
fjárstofh og ekki eru heimildir um
erlend fjárkyn með sambærileg
einkenni. Sérstaða forystufjár
liggur í sérstökum hæfileikum
þess og vitsmunum, sem koma
m.a. ffam í forystueðli og einstakri
ratvísi. Forystufé var afar mikils
metið fyrr á tímum,
sérstaklega þegar fé var
beitt á vetmm en þá var
oft nauðsynlegt að geta
náð fé í hús undan
veðmm með stuttum
fyrirvara. A seinni ár-
um hefúr notagildi for-
ystufjárins minnkað
með breyttum búskap-
arháttum þar sem
sauðfé er nú nær allt á
húsi allan veturinn.
Stofninum hefúr þó
verið haldið við, yfirleitt þannig að
bændur eiga fáeinar forystukindur
í hjörðinni. Til þess að styrkja við-
hald forystufjárins hafa sauðfjár-
sæðingastöðvamar verið með for-
ystuhrúta um árabil og hefúr
notkun þeirra verið veruleg.
Töluverður áhugi er á því meðal
fjáreigenda að viðhalda stofninum
og hefúr verið stofnað sérstakt
áhugamannafélag Forystufjár-
ræktarfélag Islands.
íslenskur landbúnaður hefúr þá
sérstöðu, miðað við mörg önnur
lönd, að hér hafa gömlu búfjár-
kynin varðveist, án mikillar
íblöndunar. Sifellt fleiri em að
vakna til vitundar um mikilvægi
þess að vemda þessi búfjárkyn og
viðhalda með því líffræðilegum
fjölbreytileika.
I úttekt Lámsar Birgissonar á
forystufénu árið 1993 kom fram að
áætlaður fjöldi foiystukinda var þá
ríflega 900 hreinræktaðar foiystu-
kindur og tæplega 500 blendingar.
Notkun sæðinga hefúr hafl mikil
áhrif á stofninn þar sem færri
bændur halda eigin forystuhrúta og
nota sæðingar í staðinn. Þessi þróun
hefúr því sennilega valdið vaxandi
skyldleikarækt í stofhinum.
Upplýsingar um forystufé hafa
ekki skilað sér inn í hefðbundið af-
urðaskýrsluhald í sauðfjárrækt
nema að hluta til. Astæðan er sú
að forystufé er ekki haldið vegna
afurða í ull og kjöti eins og annað
fé og margir bændur hafa því ekki
séð ástæðu til að skila skýrslum
um það. Ættfærsla hluta forystu-
fjárstofnsins er því brotakennd í
gagnagmnni sauðfjárræktarinnar
og ekki em heldur tiltækar fúll-
nægjandi upplýsingar um fjölda
forystufjár og dreifingu þess um
landið. Líklegt er þó talið að
forystufé hafi ekki fækkað að
marki sl. 10 ár, þ.e. frá því að
úttekt Lámsar Birgissonar var
gerð.
Til þess að geta staðið vel að
því að varðveita forystufjár-
stofninn er nauðsynlegt að koma
upp tæmandi skýrsluhaldi yfir
hann ásamt gögnum um öll ættar-
tengsl sem hægt er að nálgast.
Þannig yrði til heildstætt yfirlit
yfir allt forystuféð. í framhaldi af
því væri hægt að gera ræktunar-
áætlun sem miðaði að því að halda
stofninum við á sem breiðustum
erfðagmnni til langs tíma og koma
í veg fyrir of mikla skyldleikarækt.
Forsenda þessa er að
upplýsingar fáist frá öllum þeim
sem halda forystufé í
landinu. Söfhun þeirra
fer fram í tengslum við
lokaverkefni mitt við bú-
vísindadeild
Landbúnaðarháskólans á
Hvanneyri.
Ég hef þegar hringt í
fjöldann allan af bænd-
um og þeir hafa margir
hverjir þegar komið
upplýsingum til mín.
Hins vegar em það
eflaust margir sem ég hef
enn ekki náð til. Æskilegt væri að
þeir hefðu samband við mig til
þess að gagnabankinn gefi sem
gleggsta mynd af þeim
foiy'stufjárstofni sem til er.
Ég hvet því alla sem þegar hafa
fengið eyðublöð í hendur að fylla
þau út og senda af stað. Einnig
hvet ég þá sem ekki hafa fengið
eyðublöð til að hafa samband og
ég mun útvega þau um hæl.
Virðingarfyllst,
Sigríður Jóhannesdóttir
Hvanneyrargata 8a
311 Borgarnes
netfang:
nem.sigridurj@hvanneyrLis
Síntar: 437-0232 /865-7213
Hafír þú mætur á forystufé,
fegin og þakklát ég væri.
Að fá um þess afrek og ættartré
innlegg við tækifæri.
Á síðustu misserum hafa horfúr í
byggðamálum breyst vemlega.
Mestu framkvæmdir Islands-
sögunnar í orku- og iðnaðarmálum
em hafhar á Austfjörðum. Þetta
verða gífúrlegar ffamkvæmdir sem
standa í mörg ár. Þær munu hafa í
för með sér aðra uppbyggingu í
tengslum við búsetu og þjónustu við
atvinnustarfsemina sem þama
verður.
Jafhframt þessu liggja fyrir
ákvarðanir stjómvalda um gerð
þriggja jarðganga á Nojðausturlandi.
I byggðaáætlun sem samþykkt
var á liðnu vori var aðaláhersla lögð
á að styrkja Akureyri sem mótvægi
við höfúðborgarsvæðið.
Umhugsunarefni
Það er vissulega fagnaðarefhi að
nú hillir undir betri tíma á norðaustur
hluta landsins. Hins vegar hlýtur það
að vera umhugsunarefni hversu þær
fyrirætlanir sem hér um ræðir, og
allar em ffá stjómvöldum komnar,
deilast ójafht niður á landið. Augljóst
er að næstu ár verða öðrum svæðum
í dreifbýlinu, og alveg sérstaklega í
Norðvesturkjördæminu, mjög erfið.
Þeirri aðalstoð í atvinnulífinu sem
sjávarútvegurinn hefúr verið á
mörgum þessara byggðasvæða hefúr
verið sópað burt með séreignarstefhu
stjómvalda á fiskinum í sjónum.
Landbúnaður á í vök að veijast.
Sauðfjárrækt sem hefúr verið kjöl-
festa byggðar á afskekktum svæðum
stendur veikari en nokkm sinni.
Atvinnustarfsemi tengd henni s.s.
rekstur sláturhúsa hefúr verið lögð
niður. Gífúrlegar ffamkvæmdir í
einum landshluta skapa óhjákvæmi-
lega öðrum svæðum sem veikt
standa mikinn vanda. Við jietta
bætist samdráttur í ffamkvæmdum
hins opinbera sem stjómvöld hafa
lýst yfir að skuli beitt til mótvægis
við spennuna sem myndast.
Ábyrgð stjórnvalda og
mótvœgisaðgerðir
Stjómvöld bera alla ábyrgð í
þessu efni vegna þess að hinar miklu
ffamkvæmdir sem standa fyrir
dyrum em fyrir atbeina þeirra. Þörf
fýrir byggðaaðgerðir myndast óhjá-
kvæmilega vegna þess ójafhvægis
sem mun myndast milli byggðarlaga
og landsvæða. Endurskoða þarf
tímasetningu ffamkvæmda og aðrar
fýrirætlanir sem geta haft jákvæð
áhrif á búsetu og atvinnulíf annars
staðar en á vaxtarsvæðunum sér-
staklega með það í huga að nýta
svigrúm áður en mesta spennan
myndast.
Þar er nærtækast að hrinda í
ffamkvæmd verkefhum í samgöngu-
málum, sérstaklega þeim sem
mögulegt er að hefja án mikils
fyrirvara.
Sérstakt átak ætti að gera til að
auka möguleika til ffamhalds-
menntunar og að styrkja menntun í
dreifbýli.
Aflétta þarf höftum á atvinnu-
ffelsi manna í sjávarbyggðum þannig
að þær geti aflur farið að njóta
nálægðarinnar við gjöfúl fiskimið.
Stuðningur hins opinbera við at-
vinnulíf í hinum dreifðu byggðum
hefúr verið bundinn við mjólkiu"-
ffamleiðslu og sauðfjárrækt. Þessum
stuðningi verður í ffamtíðinni að
breyta í stuðning við atvinnuiíf í
dreifbýli og ffeista þess að skapa ný
atvinnutækifæri. Nú er brýnast hvað
þennan þátt varðar að gerður verði
nýr samningur við sauðfjárbændur
sem leysir þá frá útflutnings-
skyldunni og opnar þeim sem það
vilja leið til nýrra atvinnutækifæra.
Nú þarf að bregðast við af
myndugleik og verulegum krafli til
að ójafhvægi milli landsvæða í
dreifbýli skapi ekki nýjan vanda í
byggðarlögum sem hafa hann nógan
fýrir. Þess vegna höfúm við flutt
tillögu til þingályktunar á Alþingi
um að fela rikisstjóminni að ieggja
fýrir Alþingi aðgerðaáætlun með það
að markmiði að draga úr
fýrirsjáanlegu ójafnvægi í
byggðamálum.
Jóthann Arsœlsson og Anna
Kristín Gunnarsdóttir,
atþingismenn
Samfylkingarinnar i
Norðvesturkjördœmi.