Bændablaðið - 09.12.2003, Blaðsíða 25

25 ■»
Þríðjudagur 9. desember 2003
Bændablaðið
Vermegar breyt
ingar framundan
ESB aðild versd kosturinn, segir Ari Teitsson, formafiur Bí
Bændablaðið leitaði álits Ara
Teitssonar, formanns Bændasam-
taka Islands, á helstu niðurstöðum
starfshóps utanríkisráðherra.
Fyrst var rætt um það að skýrslan
svaraði ekki afdráttarlaust þeim
spurningum sem helst eru uppi
svo sem um aðild íslands að ESB
eða áhrif þróunarinnar á vettvangi
WTO.
"Þegar farið var af stað var um-
ræðan um hugsanlega ESB-aðild
afar yfirborðskennd og einkenndist
af fullyrðingum sem stönguðust á.
Tilgangurinn var því í upphafi að
varpa skýrara ljósi á það hvaða áhrif
það hefði á íslenskan landbúnað ef
við gengjum í ESB. Á þeim tíma
sem vinnan stóð yfir hafa orðið gífiir-
legar breytingar á stefhu og við-
horfum Evrópusambandsins, miklu
meiri en menn áttu von á. Það hefur
verið afar ffóðlegt að fylgjast með
þeirri vinnu og því hvemig foiysta
ESB hugsar sér að breyta innviðum
landbúnaðarins og mæta breyting-
unum með öflugri byggðastefnu.
Það háði starfi okkar hins vegar
nokkuð að bæði er stefnan ekki enn
fiillmótuð og eins hitt að hún gerir
ráð fyrir því að einstök ríki geti
mótað eigin stefhu upp að vissu
marki. Þess vegna er
erfiðara að meta áhrif ESB-
aðildar á íslenskan
Iandbúnað því við fengjum
líka eitthvert svigrúm til að
móta okkar eigin stefnu. Því
er mjög erfitt að sjá fyrir
hvemig umhverfi íslensks
landbúnaðaryrði eflir aðild.
Það hafa einnig verið
töluverðar sveiflur í störfum
Alþjóðaviðskiptastofnun-
arinnar og tilraunum hennar
til að breyta reglum um
viðskipti með búvörur.
Flestir áttu von á því að eitthvað
kæmi út úr Cancún-fiindinum en svo
varð ekki. Við áttum von á að
eitthvað í líkingu við tillögur ESB
yrði niðurstaðan. Þeim umræðum
var frestað og þótt við teljum líklegt
að lendingin verði nærri tillögum
ESB þá höfúm við enga vissu fyrir
því. Við verðum því að láta okkur
nægja að giska. Það er því í raun ekki
hægt að svara þeim spumingum sem
lagt var upp með á óyggjandi hátt.
Eitt svar er ekki tiL"
-Liggur samt ekki
beinast við að draga þá
ályktun af skýrslunni að
það séu býsna erfiðir tímar
framundan?
"Það er eiginlega ekki
hægt að draga aðrar
ályktanir af því sem er að
gerast í evrópskum
landbúnaði og í heiminum
öllum en að það séu
verulegar breytingar
framundan. Þær ráðast
samt töluvert af því hvað
Islendingar vilja sjálfir. Við höfiim
vissa möguleika á að móta eigin
stefhu þótt þeir séu takmarkaðir.
Stefnumörkunin hjá WTO árið 1995
var sú að draga úr tollvemd með það
að markmiði að auka viðskipti með
búvörur milli landa og draga úr
Guðmundur Helgason,
ráðuneytisstjóri
landbúnaðarráðuneytinu
Við verfium að fylgjast
vel með þeim hræringum
sem eru al gerast
"Starfið í hópnum var jákvætt og mjög þarft Þetta var lærdómsferli
sem nauðsynlegt er að skili sér út í þjóðfélagið og ekki síst til bænda.
Það er mikil hreyfing á alþjóðasamfélaginu og það hefur aldrei haft
eins mikil áhrif á það hvernig við högum landbúnaðarstefnu okkar.
Við lifum ekki í einangrun og þess vegna þurfum við að fylgjast vel
með þeim hræringum sem eru að gerast," segir Guðmundur
Helgason, ráðuneytisstjóri í landbúnaðarráðuneytinu, um störf
hópsins.
"Það eru margir óvissuþættir í
þróuninni hvort sem er innan ESB
eða á vettvangi WTO. Við
vitum ekki með neinni
vissu hvað kemur út úr
viðræðunum hjá WTO
heldur getum einungis
leitt að því líkur.
Breytingamar hjá ESB
bíða nánari útfærslu og
það á eftir að koma í ljós
hvaða áhrif þær hafa á
evrópskan landbúnað.
Framtíð íslensks
landbúnaðar ræðst að
verulegu leyti af því
hvemig við bregðumst við
þeim áskomnum sem
alþjóðasamfélagið stillir upp fyrir
okkur. Þar skiptir miklu að við
getum lagað okkur að
breytingunum á eigin forsendum."
- Þegar starfhópsins hófst var
spurningin um hugsanlega aðild
Islands að ESB áleitin. Finnst þér
við hafa nálgast hana
eða jjarlœgst á þeim tíma
sem liðinn er?
"Okkur var nú ekki
ætlað að nálgast hana eða
fjarlægjast heldur að
safha saman
upplýsingum um stöðu
íslensks landbúnaðar í
alþjóðlegu samhengi og
þá m.a. hvað varðar
hugsanleg áhrif af aðild
að ESB. Svarið við því
hvort við sækjum um
aðild eða ekki á
einhveijum tímapunkti í
ffamtíðinni mun hins vegar
byggjast á mun víðtækari
sjónarmiðum en þeim sem snúa
einungis að landbúnaðinum.
Landbúnaður hefúr samt ásamt
Guðmundur
Helgason.
sjávarútveginum verið í
brennidepli umræðunnar.
En sökum þess að
ffamtíðarlandbúnaðarstefha ESB er
í þróun þá er það lykilatriði að
fylgjast með því þróunarferli ef við
ætlum okkur að halda uppi
upplýstri umræðu."
- En hefur íslenskur
landbúnaður ekki verið að laga sig
að þróuninni í Evrópu á
undanfórnum árum?
"Jú, að sumu leyti þótt EES-
aðildin hafi ekki þrýst mjög á um
slíka aðlögun. En það er aðallega
þróunin á vettvangi WTO sem við
höfúm þurft að bregðast við. Þar
höfúm við fúndið fyrir þessum
alþjóðlegu straumum. Reglur
WTO hafa sett okkur ýmsar
skorður um stuðning við
landbúnað, markaðsaðgang fyrir
búvörur hér á landi, tollareglur og
þess háttar.
Sú þróun miðar að því að beina
okkur að sumu leyti inn á aðrar
brautir en við höfúm fylgt til þessa
hvað varðar stuðning okkar við
landbúnaðinn, ffá
ffamleiðslutengdum stuðningi sem
hefúr mikil markaðstruflandi áhrif í
áttina að svonefndum grænum
styrkjum sem hafa hverfandi áhrif
á markaðinn. Þar eram við í sömu
sporam og Evrópusambandið sem
hefúr haft það að leiðarljósi við
endurskoðun á sameiginlegu
landbúnaðarstefnunni að hverfa ffá
markaðstraflandi styrkjum. Það er
því verið að beina okkur í sömu átt
hvað stuðningsaðferðimar varðar,
alveg burtséð ffá því hvort við
hugsanlega göngum í ESB eða
ekki.
Skýrslan varpar hins vegar ljósi
á að það er að miklu leyti undir
stjómvöldum komið í hvaða mæli
og með hvaða hætti þau kjósa að
sfyðja við bakið á landbúnaði. Það
gildir jafht innan sem utan
Evrópusambandsins."
beinum ffamleiðslutengdum stuðn-
ingi með það að markmiði að jafna
samkeppni. Þessi stefna hefúr gengið
eins og rauður þráður í gegnum
landbúnaðarstefnu bæði ESB og
WTO síðan. Við höfúm vitað þetta í
hartnær tíu ár og einnig að það er
ekkert verið að hverfa ffá þessari
stefnu, þvert á móti er þiýst á að
hraða ferlinu. Það er
hins vegar ekkert
hægt að fúllyrða um
það hversu hröð
þróunin verður en
við verðum að búa
okkur undir
breytingar og laga
okkur að þeim.
Á móti kemur
að það er vaxandi
skilningur á því að
landbúnaður og
byggð séu nátengd
eins og sést á þeirri auknu áherslu
sem Evrópusambandið leggur á
byggðastuðning. Það er hins vegar
óljóst hvemig það á áð gerast,
útfærslan er í veralegri þoku."
-En ef niðurstaðan hjá WTO
verður sú sem menn eiga von á
verður þá nokkur munur á stöðu
Islands og ESB? Verður ekki sama
jýrir íslenskan landbúnað hvort hann
er þar utandyra eða innan?
"Við komumst að þeirri
niðurstöðu að þrátt fyrir allt væra
þær hugmyndir sem nú era efstar á
baugi hjá WTO þess eðlis að ísland
hefði meira svigrúm til að fylgja
eigin stefhu utan Evrópusam-
bandsins en innan. ESB hefiir meiri
og beinni afskipti af landbúnaðar-
stefhunni innan sinna vébanda. ESB
aðild er því versti kosturinn."
Hvernig sérðu jyrir þér að
skýrslan verði notuð?
"Eg sé fyrir
mér að hún verði
uppflettirit og
upplýsingabrannur
fyrir þá sem málið
varðar, ekki síst
bændur en einnig
stjómmálamenn
sem móta stefnu í
landbúnaðar-
málum. Svo er
orðinn til hópur af
fólki með
viðskiptamenntun
sem hefúr áhuga á landbúnaði sem
viðskiptum og hann getur haft not af
skýrslunni. En mikilvægast er að
bændur velti þessum málum fyrir
sér. Þessi vinna var mjög ffóðleg
fyrir alla aðila. Utanríkisráðuneytið
og raunar nefndin öll lagði mikla
vinnu í að fá trausta og trúverðuga
niðurstöðu. Hópurinn ætlar að halda
áffam að fylgjast með þróuninni á
alþjóðavettvangi og bæta inn í
skýrsluna svo að hún geti verið eins
konar handbók um þennan
málaflokk."
„ViO komumst aO þeirri níOurstöOu
aO þrátt fyrir allt væru þær
hugmyndir sem nú eru efstar á
baugi hjá WTO þess eOlis aO ísland
hetOi meira svigrúm til aO fylgja
eigin stefnu utan Evrópu-
sambandsins en innan. ESB hefur
meiri og beinni afskipti af
landbúnaOarstefnunni innan sinna
vébanda," segir Ari í viOtalinu.
Til þess að verja bags-
muni okkar verfium við
að þekkja þfi
utanríkisráðuneytisins
í starfshópnum sem samdi
skýrsluna um íslenskan landbúnað
í alþjóðlegu umhverfi áttu sæti þrír
fúlltrúar úr utanríkisráðuneytinu.
Einn þeirra var Grétar Már
Sigurðsson, skrifstofústjóri við-
skiptaskrifstofú utanríkisráðu-
neytisins. Bændablaðið spurði
hann hvað hefði orðið til þess að
utanríkisráðherra ákvað
að skipa þennan hóp.
"Það kom einkum þrennt
til. í fyrsta lagi hefúr
landbúnaðarstefha ESB
tekið miklum breytingum
að undanfomu vegna
stækkunar ESB og vegna
undirbúnings undir hina
svokölluðu Doha lotu
innan Alþjóðaviðskipta-
stofnunarinnar. Þessi
þróun skiptir máli þar
sem ESB hefúr yfirleitt
verið í fararbroddi þeirra
ríkja sem verja vilja land-
búnað. ESB mun senn hafa 25 ríki
innan sinna vébanda og mun hafa
mikil áhrif á niðurstöðu lotunnar.
Ef ESB ákveður að draga úr
framleiðslutengdum eða fram-
leiðslutakmarkandi styrkjum og
færa yfir í önnur styrkjaform er
það vísbending um samnings-
svigrúm þeirra sem við verðum að
þekkja. Það er óumdeilt að ef
Bandaríkin, þróunarlöndin og
Evrópusambandið ná samkomu-
lagi um landbúnað verður vamar-
staða annarra mun erfiðari viður-
eignar.Mikilvægt er því að þekkja
afstöðu allra þessara aðila. Einnig
var komin fram krafa frá ESB um
endurskoðun á 19. grein EES-
samningsins í þá veru að auka
markaðsaðgang fyrir evrópskar
búvörur sem við teljum ekki for-
sendur til að verða við. í þriðja
lagi era það almennir hagsmunir
íslensks landbúnaðar á vettvangi
Alþjóðaviðskiptastofhunarinnar en
við teljum það forgangsverkefni
að verja íslenska hagsmuni þar. I
þeim viðræðum leggur ráðuneytið
áherslu á fjögur atriði.
Við viljum að niður-
staðan skili öllum ríkjum
heims, en þó einkum
þróunarríkjunum, efna-
hagslegum ávinningi.
Við teljum okkur eiga
sóknarfæri fyrir íslenskar
iðnaðarvörar, ekki síst
sjávarafúrðir, við viljum
stuðla að afnámi ríkis-
styrkja í sjávarútvegi og
við teljum okkur eiga
vamarhagsmuni í land-
búnaðarmálum.
íslendingar tilheyra
hópi ríkja í harðbýlum löndum
sem vilja viðhalda landbúnaði sem
undirstöðu byggðar í landinu og til
að tryggja matvælaöryggi. En ef
menn vita ekki hverjir hagsmunir
þeirra era eiga þeir erfitt með að
verja þá. Til þess að þekkja
hagsmuni okkar verðum við að
tala saman og það hafði skapast sú
hefð að hafa samráð við hags-
munaaðila atvinnulífsins í WTO-
viðræðunum. En þar höfðu samtök
bænda af einhverjum ástæðum
orðið útundan. Þess vegna ákváð- *
um við að kalla til fulltrúa Bænda-
samtakanna og það hefúr gefið
ákaflega góða raun. Það ríkir
Framhald á næstu blaðsíðu.
Grétar Már
Sigurðsson.