Bændablaðið - 09.12.2003, Blaðsíða 40

40
Bændablaðið
Þridjudagur 9. desember 2003
Gleðileg jól, gott og
farsœlt komandi ár.
Hagþjónusta landbúnaðarins
Gleðileg jól, *vK,:iv
gott og farsœlt komandi ár! *** / > -c f. TÍ
Svínaræktarfélag íslands 7 VN^
Gleðileg jól,
gott og farsœlt komandi ár!
Samband íslenskra loðdýrabænda
Gleðileg jól
Óskum bœndum og búaliði hagsœldar á komandi ári.
Þökkum viðskiptin á árinu sem er að líða.
Gleðileg jól, gott og
farsœlt komandi ár.
Samtök selabænda
Gleðileg jól,
gott og farsœlt komandi ár!
Rannsóknastofnun
landbúnaðarins

Óskum viðskiptamönnum
okkar og landsmönnum
öllum gleðilegra jóla og
farsæls komandi árs
A
Lánasjóður
landbúnaðarins
Óskum viðskiptamönnum okkar og
landsmönnum öllum gleðilegra jóla og farsœls
komandi árs
LANDSTÖLPI
Sendum viðskiptavinum okkar bestu jóla- og
nýárskveðjur með þökk fyrir viðskiptina á
árinu sem er að líða.
góðæri og óburð
Páll Bergþórsson hefur nýlega minnt á það i Jjötmiðlum
að grasspretta komandi sumars er jafnan að nokkru leyti
fyrirsjáanleg að vori. Hann hefur brýnt bœndur til að
hagnýta þessa þekkingu sér til hagsbóta með því að spara
áburðarkaup. Þetta samhengi hefur verið leitt í tjós með
fleiri en einum hœtti og má telja það altvel staðfest, sjá 1.
mynd með niðurstöðum úr langtimatilraunum
tilraunastöðvanna. Líklegasta skýringin er aó um
nituráhrif sé að ræða. Þegar hlýnar í ári styttist veturinn
og vaxtartíminn lengist og þar með sá tími sem nitur
losnar í jarðvegi og verður nýtanlegt til grasvaxtar. Það
sprettur ekki betur eftir hlýjan vetur nema til komi aukin
upptaka á plöntunœringarefnum úr jarðvegi.
Aukin spretta í góðæri getur
átt sér fleiri skýringar. Til dæmis
má vænta þess að styrkur
niturs/próteins í grasi verði minni
þegar upptaka hefst fyrr á vorin og
vaxtartíminn lengist. Þessa sjást
merki í tilraunum, en sú skýring
nær þó skammt. Önnur skýring er
að nýting niturs sé lakari í köldu
ári. Sum köldu árin sáust einmitt
merki um aukið niturtap þegar
seint þomaði á vorin, en ekki er
líklegt að það hafi verið oft. Það er
athyglisvert að áburðurinn hefúr
síst minni áhrif á grassprettu í
góðærinu þótt við bætist aukin
losun úr jarðvegi, enda safnast
nitur ekki fyrir í jarðvegi.
Sumarhiti hefur að sjálfsögðu
einnig áhrif og aukinnar losunar
niturs mun hafa gætt í hlýindum
síðastliðins sumars. Sú aukning
var ekki fyrirsjánleg.
Það er ekki augljóst hvemig á
að hagnýta sér þessa þekkingu. í
fyrsta lagi er ekki um nákvæmt
samband að ræða milli vetrarhita
og grassprettu og frávikin eru
misjöfn hverju sinni eftir
landshlutum ogjafnvel bæjum.
Það virðist sterk hefð að slá þegar
ákveðinni sprettu er náð ffemur en
þegar ákveðnu þroskastigi eða
orkugildi grassins er náð. Það er
því veruleg hætta á að menn dragi
slátt sér til skaða ef dregið er úr
áburðargjöf að vori. Þetta mun
helsta ástæða þess að margir hafa
verið hikandi við að stýra
grassprettu með áburðargjöf þótt
ríkuleg spretta sé fyrirsjáanleg.
Önnur aðferð er að sleppa því að
bera á hluta túns þótt því fýlgi
hætta á að það falli í órækt. Hey
þarf hins vegar ekki að verða
lakara vegna þess eins að dregið
sé úr áburði nema hvað prótein
minnkar nokkuð.
Önnur leið til að hagnýta sér
góðærið er að fyma grasið á rót.
Ef túnið fer loðið undir vetur
varðveitist næringin í rótarkerfmu
og áhrifrn eru svipuð og af áburði
síðsumars, það sprettur fyrr og
betur að vori. Sé túnið orðið loðið
er sennilega betra að slá hána og
láta hana liggja og fúna. Það getur
reynst sem besti áburður.
Þegar spretta vex vegna
aukinnar losunar niturs gengur
jafnffamt meira á önnur
næringarefni. Ef nituráburð skal
spara verður því að gæta þess að
önnur næringarefni skorti ekki.
Fosfór er að jafnaði notaður
nokkuð umfram þarfir svo að ekki
ætti að koma að sök þótt
fosfórgjöf minnki til jafns við
niturgjöf, a.m.k. í nokkur ár.
Kalíið er viðkvæmara. Það gengur
meira á forða þess í jarðvegi eftir
því sem spretta eykst. Það er
ástæða til að fylgjast sérstaklega
með ffjósömum túnum með tilliti
til hættunnar á að einstök
næringarefni fari að skorta.
A 2. mynd em sýnd dæmi um
áhrif kólnandi eða hlýnandi
loftslags á grassprettu og til hvers
breyting á grassprettu frá
viðmiðunartímanum 1951-1980
svarar í aðkeyptu fóðri eða
ræktuðu landi. Kalda skeiðið er
að góðærið muni vara. Ef við
gerum samt ráð fyrir að spár um
hlýnandi loftslag vegna aukinna
gróðurhúsaáhrifa muni að
einhverju leyti rætast hér á íslandi
má telja næsta víst að ræktað land
til að afla fóðurs handa búfé muni
dragast saman. Þá vaknar
spumingin hvað eigi að verða um
það góða ræktunarland sem
þannig verður óþarft í bili. Sumt
er tekið til komræktar sem fer
vaxandi. Öflun kjamfóðurs er þar
með flutt heim á eigið land.
Einnig mætti nýta
innanlandsmarkaðinn hjá svína-
og fuglabændum.
En það eru einnig uppi
hugmyndir um aðra ræktun. Efst á
baugi hafa verið hugmyndir um
línrækt og ræktun á erfðabreyttu
byggi til iðnaðarffamleiðslu.
Hugmyndir um orkugjafa í
samgöngum í stað olíu, t.d. vetni,
byggjast einnig að nokkm leyti á
þeim gróðri sem getur vaxið á
íslensku landi. Víða erlendis er sú
þróun komin vel á veg. Það gæti
auðveldað hana hér á landi ef
einhver hluti ræktaðs lands losnar
til annarra nota. Ræktun orkugjafa
í stómm stíl er þó óhugsandi án
þess að nýtt land verði tekið til
ræktunar.
Að endingu skal lögð áhersla á
að ræktað land og ræktanlegt land
er verðmæt auðlind sem ber að
Samband grassprettu og hita i langtimatilraunum tilraunastöðvanna á
Sámsstöðum, Reykhólum, Akureyri og Skriðuklaustri 1951-83.
Uppskeran er leiðrétt að meðaltali allra stöðvanna en einnig er árleg
meðaluppskera á hverri stöð leiðrétt með tilliti til áhrifa breytilegs
sláttutima sama ár og árið á undan. Hún er því aðeins breytilegri en
punktadreifingin sýnir. Á reiknaðri linu eykst uppskeran um 735 kg/ha á
hverja gráðu sem hitinn hækkar.
eins og kaldast mældist á 19. öld á
10 áratímabili 1859-1868, en ekki
eru dæmi um tímabil sem jafnast á
við hlýja skeiðið sem sýnt er.
Þegar hlýnar minnkar fóðurþörf
og ræktað land mun minnka ef
hlýnar varanlega. Bændur munu
hætta að hirða um þá túnskika sem
lakastir eru eða verst liggja við.
Aukinn afrakstur af hverjum
hektara lands er hagstæður þegar
stefnt er að því að færa
mjólkurffamleiðsluna saman eins
og nú á sér stað. Að því stuðlar
einnig aukin ræktunarmenning
með sáðskiptum, en henni getur
fylgt aukin uppskera.
Breytt hagnýting
rœktaós lands
Það er engin trygging fyrir því
varðveita, t.d. með því að beina
þéttbýli, sumarbústaðabyggð og
samgöngumannvirkjum á lakara
land. Þessi auðlind getur orðið
eftirsótt innan tíðar þótt líklegra
virðist að áratugir eða jafnvel aldir
líði áður en að því kemur.
°°Páli Bergþórssyni ber að
þakka að hafi vakið þessa
umræðu. Hann hefúr gott lag á að
setja sannindi ffam með einfoldum
og skýrum hætti svo að athygli
vekur. Sú einfoldun stenst
auðvitað ekki til fúlls. Umræðan
sem á eftir fer er vettvangur til að
fylla myndina sem veröur skýrari
og fyllri eftir en áður.
Hólmgeir Björnsson,
Rannsóknastofnun
landbúnaðarins