Tónlistin - 01.11.1943, Blaðsíða 64

62
TÓNLISTIN
hvaö mætti hafa upp úr því þegar is-
lenzk söngsaga yrSi samin.
Á niSurlægingartímabili sönglistar-
innar hér á landi, fyrir og um miðja 19.
öld, var viðhöfnin, ringirnir og smekk-
leysi'S orSiö aS þjóSarvansæmi. Róman-
tíska stefnan bætti þetta 0g fágaSi meS
sinni ljóSrænu meSferS í sköpun laga og
flutningi. En fátt stendur lengi. Ný alda
kom yfir hafiS, er greip furSu fljótt um
sig. Jazzinn hélt innreið sína í landið og
náði hljómgrunni þekkingarsnauðrar
æsku. Er hann, sem kunnugt er, byggS-
ur upp af allt öSru kerfi, i algerSum
reyfarastíl. EfniviSurinn í honum er
trylltur negrasöngur og lífsskoSun GyS-
inga. í jazzinum fer saman efni og meS-
ferS, allt á sömu sveif, aS æsa og trylla.
Einmitt hér á landi varS menntunar-
skortur þjóSarinnar í sönglegum fræS-
um honum aS bráS. Nú heyrist vart flutt
lag. svo aS þaS sé ekki sungiS meS titr-
andi jazzröddu, og er gengiS svo langt
í því, aS fullur vafi er á hvort afskræm-
iS er verra, viShöfnin frá Grallara-t!ma-
bilinu eSa smpkkleysan í látæSi viS rödd-
ina nú. En þaS eitt er víst, aS þ',nnig
lögnS meSferS er meira en húsav°g frá
sannri list, og mætti því sennil°ga hvort-
tveggja meS réttu kalla gervilist.
Þorstsinn Konráðsson
(Vísir 19. 9. 1943).
HVAR Á FÓLKIÐ í DREIFBÝLINU
AÐ LÆRA AÐ LEIKA
Á HLJÓÐFÆRI?
íslendingar eru söngelsk þjóS og
söngþjóS. Þeir unna lagi og ljóSi, ef
ekki umfram aSrar þjóSir, þá a. m. k.
fyllilega á borS viS þær.
Hin forna merka heimilismenning
þeirra, sem sá um aS þjóSin væri læs
og skrifandi, vissi þó nokkur deili á
öSrum þjóSum og löndum, á tölvísi,
náttúrufræSi, jafnvel stjörnufræSi, kunni
glögg skil sögu sinnar og fortíSar, skap-
aSi furSulegan jarSveg fyrir frjálsa
skapandi hugsun og lét heldur ekki tón-
mennt framhjá sér fara. Hér var þjóS-
leg tónmenning, þjóSleg hljóSfæri.
Og þegar hún vék fyrir annarri nýiTÍ,
nýjum tima nýrra ljóSa og laga um
og eftir 1874, var sú nýja tónmennt
borin furSu vitt og hátt um hinar dreifSu
byggSir landsins. Hin sterka þjóSernis-
lega hrifningaralda í sambandi viS sig-
ur í sjálfstæSismálinu lét engan mann
ósnortinn, og sú hrifning var fyrst og
fremst sungin inn í þjóðina.
BrautrySjendastarf Péturs GuSjohn-
sens, Jónasar Helgasonar og annarra
slíkra manna var í senn myndarlegt
og heilladrjúgt. Hin fyrstu sönlagahefti,
„Jónasar Helgasonar heftin“ eins og þau
eru oftast nefnd, báru vitni gáfum,
smekkvísi og stórhug. Þeim var tekiS
meS fögnuSi. Þá voru lærS IjóS og lög
um allt ísland viS litla þekkingu og enn
minni aSstöSu, en lærS samt. Hin nýja
tónmennt varð nýr, merkur þáttur í ann-
ars furðulega fjölbreyttu heimilis'íri.
Nú hafa tímarnir brevtzt. Verulegir
þættir úr heimilislífi þjóðarinnar eru
þaSan horfnir. UppfræSsla mikils hluta
hennar hefir flutzt i herdur skólanna.
Jafnvel kennslan í undirstöSu allrar
þekkingar — lestri og skrift — hafa
heimilin af höndum látiS. PólksfæS
heimilanna, annríki og ný tízkutæki
hafa útrýmt rökkursetunum og kvöld-
vökunum, sem löngum voru í þ'ón ’stu
þeirra fræSa, sem ekki urSu í askana
látin, og þeirra mannlegu eSlisþátta, sem
ekki lifa af einu saman brauSi. Þau
heimili, sem enn reyna aS halda í horf-
inu um forna siSi hvaS þetta snertir,
eru undantekningar.
Ég efa ekki, aS hinn skjóti flutningur
á liinni almennu uppfræðslu mikils
hluta þjóSarinnar úr höndum fjölmargra
ágætra heimila i hendur skólanna, hafi
tekizt furSu vel og í ýmsum ti'.fellum
ágætlega. En ég held, aS mat þjóSar-
innar á þvi hvaS teljast skuli almenn
fræSsla sé of lágt, og stórhug og dirfsku
hafi vantaS í gerSir hennar í skóla-
málum hvaS snertir sumar þær sér-
greinar, sem hún þó vissulega er hneigS
fyrir og vill og verSur aS lifa og hrær-
ast i, ef hún hyggst aS halda stöSu sinni