Bændablaðið - 12.10.2004, Side 6

6 Þriðjudagur 12. október 2004
Upplag: 12.000 eintök
Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Bændablaðið
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.200 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.250.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason, blaðamaður: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins er bbl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
Næstu blöð!
okt.
26.
nóv.
9. 23.
Frestur til að panta stærri auglýsingar er
á hádegi miðvikudag fyrir útkomu. Smá-
auglýsingar þurfa að að berast í síðasta
lagi fyrir fimmtudag fyrir útkomu.
Fengu uppsagnarbréf
Á dögunum fengu starfsmenn
Landbúnaðarháskólans á
Hvanneyri, Rannsóknarstofnunar
landbúnaðarins og Garðyrkju-
skólans á Reykjum bréf þar sem
þeim var tilkynnt að störf þeirra
yrðu lögð niður frá og með
áramótum. Í bréfinu var bent á að
starfsfólki þessara stofnana væri
boðið starf við Landbúnaðar-
háskóla Íslands.
Þeir starfsmenn sem voru
ráðnir fyrir gildistöku laga um
réttindi og skyldur opinberra
starfsmanna frá 1. júlí 1996 eiga
rétt á biðlaunum. Ef starfstími
viðkomandi, sem á þennan rétt, er
skemmri en 15 ár getur hann
fengið biðlaun í allt að sex mánuði
en 12 mánuði ef starfstíminn er
lengri - enda hafni viðkomandi
ekki sambærilegu starfi.
Viðmælandi Bændablaðsins
sagði aðspurður um hvort ekki
væri teygjanlegt hvað væri
"sambærilegt" starf að þar styddist
hið opinbera við ákveðnar
starfsreglur.
Síminn logaði hjá Agli
Í síðasta Bændablaði óskaði
bruggmeistari Egils Skallagríms-
sonar eftir að komast í samband
við bændur í nágrenni Reykja-
víkur. Ástæðan var sú að ölverk-
smiðjan vildi gefa bændum bygg-
hrat sem er úrgangsefni í bjórfram-
leiðslunni. Að sögn voru viðbrögð
lesenda Bændablaðsins gríðarlega
góð en um 20 bændur gáfu sig
fram svo eftirspurnin var næg.
Tveir kúabændur fyrir austan fjall
hrepptu hnossið.
Ferskar afurðir
Sveinn Andri Sveinsson,
skiptastjóri þrotabús Ferskra afurða
á Hvammstanga, hefur sent
Bændasamtökunum skriflega
staðfestingu á því að ekkert muni
koma upp í almennar kröfur. Það
litla af eignum félagsins sem ekki
eru veðsettar munu renna til
greiðslu forgangskrafna. Bændur
sem þurfa að færa afskriftir til
bókar er bent á að nálgast afrit af
svari skiptastjóra á vef Bænda-
samtakanna undir "Félagssvið" -
"Lög, reglugerðir og auglýsingar".
Sauðkindin
Jón Bjarnason fer mikinn á
vefsíðu Vinstri-grænna þar sem
hann lofar íslensku sauðkindina í
hástert. Lýsingar Jóns fá matgæð-
inga til þess að fá vatn í munninn:
"Sláturgerðin er hluti haustverk-
anna. Blóðmör, lifrapylsa, heima-
gerð kæfa og rúllupylsur, allt er
þetta hluti íslenskrar matarmenn-
ingar og lostæti. Víða kemur fólk
saman til að gera slátur, fjölskyld-
ur, vinahópar, fólk á sveitabæjum
eiga góða stund saman við slátur-
gerð og verkun sláturmatar til
vetrarins". Og áfram heldur þing-
maðurinn og nú um ullina: "Ull ís-
lensku sauðkindarinnar er sérstök.
Ytri hárin, togið, er afar slitsterkt
og hrindir frá vatni, en undir er
þelið mjúkt og hlýtt. Vinnsla úr ull
er grunnur fjölbreytts handverks
sem nú sækir fram og á mikla
möguleika ekki síst við hlið ört
vaxandi ferðamennsku í landinu". Í
lokin hvetur Jón landsmenn til að
hugsa hlýtt til sauðkindarinnar
"þessa fallegu haustdaga meðan
smalarnir hóa á brúnunum og
hjarðirnar renna göturnar til
byggða"
Um nokkurra áratuga skeið hefur á
alþjóðavettvangi verið fjallað um viðskipti milli
landa með það að markmiði að draga úr hömlum á
þeim. Samningar um aukið frelsi í viðskiptum með
búvörur hófust á vegum GATT á 9. áratugnum, en
GATT var leyst af hólmi með stofnun
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar, WTO 1992.
Hugmyndin á bak við aukið frelsi í viðskiptum
er sú að frelsið auki velmegun þjóða jafnt og
einstaklinga. Um langan aldur hafa lönd hins vegar
varið markaði sína með tollum, sem lagðir hafa
verið á innflutning, og greitt með útflutningi á
matvælum sínum og mörgum öðrum vöruflokkum.
Fórnarlömbin í þessum viðskiptum hafa
einkum verið fátæk lönd, þróunarlönd, sem koma
ekki framleiðslu sinni á markað og eru illa varin eða
óvarin gagnvart ódýrum innflutningi, sem rænir
þeirra eigin bændur lífsbjörginni.
Við fall Sovétríkjanna árið 1989 var
eftirminnilega staðfest hrun kommúnismans í reynd
hvað sem leið fagurri hugmyndafræði þeirrar stefnu
um jöfnuð og réttlæti. Jafnframt fékk andstæða
kommúnismans, kapítalisminn, mikinn byr í seglin.
Alþjóða viðskiptastofnunin hefur reglulega
haldið fundi með þátttöku allra aðildarþjóða sinna
þar sem á dagskrá hefur verið aukið frelsi í
viðskiptum í anda alþjóðahyggju. Þær niðurstöður,
sem að hefur verið stefnt, hafa þó ekki fengist.
Fastur fylgifiskur þessara funda er jafnframt að
mótmælendur alþjóðavæðingarinnar, af ýmsum
toga, hafa fjölmennt á fundarstaðina.
Síðustu viðræðulotu innan GATT/WTO lauk
1994 og þar var í fyrsta sinn samið um aukið frelsi í
viðskiptum með búvörur. Árið 2001 fór síðan ný
viðræðulota af stað í Doha, svokölluð Dohalota.
Stefnt var að því að samningum lyki á þessu ári og
tækju þeir gildi 2005. Sú tímaáætlun er nú farin út
um þúfur en viðræðurnar eru í fullum gangi og er
tíðinda vænst af ráðherrafundi sem haldinn verður í
Genf í lok júlí á þessu ári.
Samkvæmt hugmyndafræði
alþjóðavæðingarinnar skal hver þjóð njóta þess að
framleiðsla hennar sé hagkvæmari og ódýrari en
annarra þjóða. Til að leggja mat á stöðu hverrar
þjóðar í þeim efnum er reiknað svokallað PSE, sem
kallað hefur verið tekjuígildi stuðnings við
landbúnað í hverju landi, miðað við
heimsmarkaðsverð. PSE hefur þó sína veikleika.
Þannig er tekjuígildi stuðnings við
mjólkurframleiðendur í Evrópu fundið með því að
ganga út frá mjólkurverði á Nýja-Sjálandi að
viðbættum flutningskostnaði á þungaeiningu á osti
eða smjöri til Evrópu.
Eftir því sem lengur hefur liðið hefur æ betur
komið í ljós að stefna Alþjóða
viðskiptastofnunarinnar, að beita viðskiptafrelsi og
alþjóðavæðingu til að jafna kjör ríkra og fátækra
þjóða, á sér ýmsa annmarka. Þar má í fyrsta lagi
nefna að sífellt fleiri þjóðir krefjast þess að hafa
matvælaöflun til eigin þarfa á sinni könnu. Ástæða
þess er sú að þær vilja ekki eiga þessa mikilvægustu
undirstöðu í lífi hvers manns, matinn, undir öðrum,
þ.e. að framboð á nægum og hollum mat sé tryggt.
Þá er matvælaframleiðsla og búseta í hverju
landi nátengd frá aldaöðli og mikilvægur hluti af
menningararfi hverrar þjóðar og sjálfsmynd hennar.
Í því sambandi kemur oft upp hugtakið
búsetulandslag í umræðunni, þar sem aldagróin
byggð á nú undir högg að sækja.
Þessara sjónarmiða gætir mjög í nýrri
landbúnaðarstefnu ESB en samkvæmt henni á að
greiða opinber framlög til landbúnaðar að einhverju
leyti sem byggðastyrki (svokallaðar grænar
greiðslur).
Á hinn bóginn vex fylgi við því á
alþjóðavettvangi að afnema markaðstruflandi
styrki með útflutningi, hvort sem er í beinum
fjárframlögum eða sem greiðslufresti.
Á síðari árum hefur sífellt meira borið á því að
auðug alþjóðleg fyrirtæki eða auðugir aðilar, sem
starfa í svokölluðum þróunarlöndum, hafi boðið
fram búvörur á alþjóðarmarkaði á lágu verði. Þetta
hefur gerst í framhaldi af sams konar starfsemi á
öðrum sviðum, þar sem kunnust er fataframleiðsla
og samsetning raftækja.
Við þessa framleiðslu eru starfsmönnum greidd
afar lág laun og öll vinnuskilyrði og atvinnuréttindi
látin lönd og leið. Við búvöruframleiðslu eru
umhverfismál þar að auki fótum troðin sem og
reglur um notkun eiturefna. Viðkomandi
þróunarlönd standa illa í viðskiptum við þessi
fyrirtæki. Þau eru að leitast við að efla atvinnulíf í
löndum sínum en kröfum þeirra um úrbætur í
aðbúnaði og umhverfismálum er svarað með
hótunum um að starfsemin verði lögð niður og flutt
til landa þar sem hún sé velkomin.
Ódýrar vörur, þar á meðal búvörur, eru síðan
fluttar á markað hvar sem hann er að finna og nýtt
það frelsi sem nú hefur fengist um rýmkun
alþjóðaviðskipta. Fregnir um alvarlegar afleiðingar
þessa fyrir fátæk lönd berast úr ýmsum áttum. Þar
má nefna stórfelldan flótta bænda í Mexíkó frá
búum sínum þar sem ódýrt korn og sojabaunir
streyma inn í landið frá Bandaríkjunum. Frá
Indlandi berast einnig fréttir um áföll í landbúnaði
vegna ódýrs innflutnings og fjölda sjálfsvíga
gjaldþrota bænda.
Þann lærdóm verður að draga af baráttu
Alþjóða viðskiptastofnunarinnar fyrir frjálsum
viðskiptum og alþjóðavæðingu að þar birtist
veikleiki kapítalismans. Af öllum
framleiðsluþáttum er þar frelsi fjármagnsins eitt
sem sett er í öndvegi. Afrakstur af fjármagni er
æðri réttindum og þörfum fólks sem og
umhverfisins. Þessi stefna stenst ekki hugmyndir
um sjálfbæra þróun, sem er forsenda þess að líf fái
að þróast til lengdar. Kommúnisminn stóðst ekki
raunveruleikann, hinn óhefti kapítalismi gerir það
ekki heldur. /M. E.
Leiðarinn
Smátt
og stórt
Hagkerfi og sjálfbær þróun
Guðmundur segir að árið 1943
hafi komið hlaup í Fögruhlíðará en
þegar þetta hlaup hafi sjatnað hafi
þessi steinn komið í ljós í
árbakkanum.
Guðmundur segist hafa veitt
þessum steini athygli í nokkra
daga, hafa velt honum við og
skoðað hann. Þetta var nokkru
fyrir neðan gömlu rafstöðina í
Sleðbrjótsseli. "Þar kom að ég fór
með hestakerru að ánni, hnoðaði
steininum upp í kerruna og fór
með hann heim í Sleðbrjótssel.
Hugmynd mín var að setja
hring í hann og gera að hestasteini.
En það varð nú aldrei, en steinninn
var þarna á hlaðinu og menn fóru
að taka á honum." Lengst af var
steinninn á heimahlaðinu en var
síðan færður niður á hólinn fram
og niður af bænum. Sjálfur segist
Guðmundur hafa tekið steininn
upp nokkrum sinnum.
"Ég man nú ekki glöggt hverjir
aðrir tóku hann upp meðan ég var í
Sleðbrjótsseli fram undir 1950.
Þó man ég eftir Fögru-
hlíðarbræðrum, Guðþóri og Sigur-
jóni, Torfastaðabræðrum, Ingimar
og Stefáni og Geir á Sleðbrjót, sem
allir tóku hann. Svo hafa mér yngri
menn tekið hann, hef fyrir satt að
Manni í Másseli hafi tekið hann
alloft, enda annálað hraustmenni.
Mér fannst vel til fundið þegar
því var hreyft fyrir tveimur
árum að gefa Brúarásskóla
steininn til að leyfa
skólapiltum og -stúlkum og
öðrum að reyna sig á honum.
Sonur minn, Rúnar, gekk
í þetta ásamt fleirum, leitaði
álits systkinanna frá
Sleðbrjótsseli, þeirra Svavars
og Ásu, og fannst þeim þetta
hið besta mál.
Steinninn var vigtaður í
votta viðurvist á Egilsstöðum
og reyndist 130 kíló, hann var
áletraður hjá Álfasteini á
Borgarfirði en á honum
stendur Aflraunasteinn 130
kg Guðm. Björgvinsson kom
með þennan stein í
Sleðbrjótssel 1943 gaf
Brúarásskóla 2004."
Guðmundur segir að það
hafi ekki verið margt sem
hægt var að gera sér til
dægrastyttingar á sínum
unglingsárum, en steinatök
var þó eitt. "Það var töluvert
litið upp til ungra manna sem
voru vel að sér og sterkir og
er svo enn sem betur fer. Ég
vona að ungt fólk haldi áfram
að reyna krafta sína á heil-
brigðan hátt hér eftir sem
hingað til," sagði Guðmundur
Björgvinsson að lokum. /SA.
Gaf Brúarásskóla
130 kg aflraunastein!
Guðmundur Björgvinsson frá Ketilsstöð-
um afhenti þeim Jónasi Þór Jóhannssyni,
sveitarstjóra Norður-Héraðs, og Magnúsi
Sæmundssyni, skólastjóra Brúarásskóla,
steininn til varðveislu og notkunar.
/Bbl.mynd SA.
Guðmundur Björgvinsson frá Ketilstöðum í Hlíð kom færandi hendi
í Grunnskólann í Brúarási þegar hann færði skólanum 130 kílóa
aflraunastein sem hann reyndi afl sitt á, sem var þó nokkurt, þegar
hann var ungur maður í Sleðbrjótsseli úti í Hlíð.