blaðið - 13.04.2006, Blaðsíða 22

22 I VIÐTAL
FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 2006 blaöió
Kœrleikurínn sigrar attt
Blaðið/Frikki
99...................................................................
Umræðan hefur lengi mótast afþví að efeinhverjir hafa komið með mótbárur
eða viljað horfa á hlutina út frá öðru sjónarmiði en því sem er drifið áfram
afgríðarlegri hörku þá er strax hrópað: „Fordómar! Fáfræði! Mannhatur!"
Islenskt þjóðfélag hefur verið í
gríðarlegri uppsveiflu og fréttir
snúast að verulegu leyti um gengi
hlutabréfa og stjórnmálaumræðan
tekur einnig mið af því. Umræðan
um það sem máli skiptir situr á
hakanum. Umræðan um hin sönnu
gildi og raunverulegu verðmæti
í lífinu og athyglin á því, hefur
ekki sama sess. Á sama tíma erum
við lengra frá hinum efnislegu
verðmætum en áður af því að þetta
ríkidæmi er svo óáþreifanlegt. Þetta
eru iðulega bara tölur, misjafnlega
langar runur af núllum,“ segir
Karl Sigurbjörnsson, biskup, þegar
hann er spurður hvort honum þyki
umræðan í íslensku þjóðfélagi snúast
of mikið um peninga og veraldleg
verðmæti. „Þetta er umhugsunarvert
vegna þess að raunveruleg verðmæti
eru ekki falin í röðum af núllum
heldur í innri styrk og innri auði,
sem við gefum síður gaum að.“
Víkjum að trúnni. Heldurðu að
trúleysifylgi vansceld?
„Trúleysi þarf ekki endilega að
fylgja vansæld. Ég held að trúlaust
fólk geti haft það afskaplega gott og
unað glatt við sitt. Trúin gerir ráð
fyrir öðru sjórnarhorni á lífið en því
sem við alla jafna köllum vansæld
eða velsæld. Sú vídd blasir ekki alltaf
við okkur. Það er annar sem dæmir
þar um. Það er Guð og hann metur
og verðleggur lífið á allt annan hátt
en við. Sá sem er trúlaus í þeirri
merkingu að hann trúir hvorki á
Guð né æðri gildi hlýtur að fara á
mis við mikilvæga dýpt í lífinu og
tilverunni. Mér finnst það miður. En
það er ekkert víst að viðkomandi geri
sér grein fyrir því og hann spyr mig
áreiðanlega ekki álits á því.“
Trúarhiti trúleysingjanna
Ertu umburðarlyndur gagnvart þeim
sem segjastekki trúa?
„Ég tel mig ekki vera mikið að
abbast upp á annað fólk, þó mér
sé núið ýmislegt um nasir hvað
það varðar! Já, ég tel mig nokkuð
umburðarlyndan í þessum efnum.
Oft er látið i veðri vaka að
trúmennirnir séu umburðarlausir.
Það er ekki endilega svo. Það er líka
til ákaflega umburðarlaus vantrú.
Það er þetta hrokafulla trúleysi
sem við sjáum allt í kringum okkur.
Það er viðhorf þeirra sem hafa leyst
lífsgátuna. Hrokinn fyrirfinnst bæði
hjá svokölluðum trúmönnum og
trúleysingjum.
Oft undrast maður trúarhita
trúleysingjans og hugsar með sér að
þeir sem telja sig trúaða mættu sýna
ámóta hita og sannfæringarkraft.
Trúvörnin er oft afar veikburða hjá
okkur, svokölluðum kirkjunnar
mönnum. Við gerum okkur líka
iðulega sek um skeytingarleysi og
kæruleysi gagnvart ýmsum dýpri
spurningum. Þetta er oft flokkað
sem umburðarlyndi en ég tel að það
sé meira í ætt við leti eða kæruleysi.
Viðhorfið: Mér kemur þetta ekki við.
Myndadeilan fræga um
skopmyndir af Múhameð opinberaði
ákveðna staðreynd í samtíðinni. Á
Vesturlöndum höfum við vanist því
lengi að trúmál eigi ekki að vera
sýnileg og eigi ekki að vekja sterk
viðbrögð heldur eigi allt að vera
fremur slétt og fellt á yfirborðinu.
Þess vegna hrökkvum við í kút þegar
sterk viðbrögð verða. Því hefur verið
haldið fram að viðbrögð múslíma
við myndbirtingum af Múhammeð
opinberi sorglegt húmorsleysi þeirra.
Nei, mér finnst þetta mál umfram
allt birta hve tortryggni, vænisýki
á báða bóga, hroki og hleypidómar
grafa um sig. Og hve auðvelt það
er allrahanda ofstopamönnum að
virkja það til óhæfuverka. Ekki síst
innan hins vestræna samfélags
sem hefur innréttað sig gagnvart
því að það sé allt í lagi að ögra öllu
velsæmi og öllum mörkum, hverju
nafni sem það nefnist. í þeim efnum
hefur verið gengið hart fram innan
okkar samfélags og við höfum látið
mikið yfir okkur ganga. Svo margt
í þessari deilu hefur borið keim af
umburðarlausum hroka sem áskilur
sér frelsi til að virða engin mörk og
ögra allri heilbrigðri blygðunarsemi
og tilfinningum sem ærlegu fólki er
heilagt. Viðbrögðin hafa verið sorgleg
að því leyti til að þar hafa opinberast
virðingarleysi og hroki fjölmiðla,
stjórnmálamanna Vesturlanda
og trúarleiðtoga og pólitíkusa í
arabaheiminum.“
Andleg anorexía
Stundum heyrist sagt að í
fjölmenningarþjóðfélagi eins og
okkar eigi önnur trúarbrögð að hafa
jafn mikið vægi og kristni, til dœmis
í trúarbragðakennslu í skólum. Hvað
finnstþér um það viðhorf?
„Hljótum við ekki alltaf fyrst og
fremst að taka mið af sjálfum okkur?
Hér hefur hingað til verið ótrúlega
einsleitt þjóðfélag í trúarefnum.
Fjölbreytnin eykst vissulega hröðum
skrefum. En það er samt æði langt í
land. Við eigum okkar eigið tungumál,
menningu, hefð og siði sem við
hljótum að gefa ákveðið forskot um
leið og við leitumst við að upplýsa og
fræða menn um önnur tungumál og
aðra siði. Hvað mótar almanakið hjá
okkur? Er ekki ástæða til að kenna
þá sögu sem setur þannig svip sinn á
vinnutíma, frí og hvíld þjóðarinnar?
Það er sagan um Jesú Krist. Sú saga
er grundvöllur menningar, siðar og
samfélags, hvaða skoðun sem menn
hafa annars á því. Við verðum að
leggja áherslu á að rækta það sem er
grunnur siðar okkar og menningu og
leitast við að gefa því vægi í skólum og
uppeldi um leið og við eflum fræðslu
um það sem kemur annars staðar frá.
Við höfum staðið okkur fremur illa í
kristindómsfræðslu og Biblíusögum
í skólakerfinu. Hún hefur verið á
miklu undanhaldi of lengi og er sums
staðar ekki til. Þarna verðum við að
gera betur. Við höfum staðið okkur
afar illa varðandi trúarbragðafræði.
Við erum einalandið á Vesturlöndum
þar sem þessari fræðslu lýkur svo
að segja í grunnskólanum. Henni
er lítið sinnt í framhaldsskólum.
Þarna er tómarúm. Þessir þættir eru
svo mikilvægir að við megum ekki
forsóma þá. Þetta virðist bera vitni
um að þessi fræðsla sé skilgreind sem
barnamatur, en ekki fullorðinsfæða.
Það veldur trúarlegum og andlegum
næringarskorti, andlegri anorexíu.
Það er ógott.
Stundum er látið eins og trúin sé
á undanhaldi í samfélaginu. Það er
ekki þannig. Trúin er til staðar, og
nú eru trúarbrögðin komin aftur
inn á vettvang stjórnmálanna og
samfélagsátakanna. Þá er eins gott
að við vitum um hvað við erum að
tala og hvar við stöndum. Helsta
gróðrastía hleypidómanna er að
vera óöruggur um eigin rætur og
uppruna.“
Rökræða ekki leyfð
Ég verð að spyrja þig um umdeild
orð þín um samkynhneigða og
hjónaband. Þú ert ekki samþykkur
því að samkynhneigðir fái að ganga
í hjónaband og talaðir um að
ekki mætti varpa hjónabandinu á
sorphauginn.
„Það var reyndar snúið gróflega út
úr orðum mínum. í þeim fólst ekki
að ég teldi fólk vera haugamat eða
sorp. Ég var að tala um hjónabandið
og skilgreiningu þess. Ég var að segja
að í allri siðmenningu er hjónaband
skilgreint sem sáttmáli karls og
konu. Ef við gerum það kynhlutlaust
og tökum út orðin karl og kona úr
hjúskaparlöggjöfinni, þá erum við
búin að afnema hjónabandið í þeirri
merkingu sem við höfum þekkt
það. Já og í þeirri merkingu sem
heimsbyggðin yfirleitt þekkir það og
viðurkennir. Þá erhjónabandið komið
á sporphaug sögunnar eða búið að
varpa því fyrir róða eða afnema það.
Þetta var kannski ekki pent orðað hjá
mér en það var svo gjörsamlega fjarri
mér að þarna væri falinn dómur yfir
einhverjum hópi fólks. Ég var að kalla
eftir því að við létum hjónabandið og
skilgreininguna á því í friði um leið
og önnur sambúðarform eru til og
eru löggild. Þjóðfélag okkar hefur
rúm fyrir margvísleg tilbrigði í þeim
efnum.“
Þú varst sakaður um fordóma.
„Já, sannarlega. Ég játa að ég tók
það nærri mér. Mér hefur blöskrað
hve málin eru gjarnan sett á
sjálfsstýringu. Umræðan hefur lengi
mótast af því að ef einhverjir hafa
komið með mótbárur eða viljað horfa