Bændablaðið - 13.02.2007, Qupperneq 10

Bændablaðið | Þriðjudagur 13. febrúar 200710
“Það má segja að hug mynd in sé
skil get ið af kvæmi Slow Food
hreyf ing ar inn ar,” seg ir Hólm kell
Hreins son amts bóka vörð ur á
Ak ur eyri, en nú ný lega var þar í
bæ kynnt hug mynd um að Ak ur-
eyri yrði þátt tak andi í hreyf ingu
sem nefn ist Slow City. “ Þetta er
ákveð ið and svar við ein sleitni og
hraða,” út skýr ir Hólm kell, á svip-
að an hátt og Slow Food hreyf ing-
in er and svar við skyndi bita.
Hólm kell var á ferð um Ítal íu
með Frið riki V. Karls syni veit inga-
manni á liðnu haust, en þeir sóttu
mat ar sýn ingu sem efnt var til í
tengsl um við ráð stefnu hjá Slow
Food sam tök un um. “Ég nefndi
það við Frið rik að Ak ur eyri væri
í raun inni Slow City, það vant aði
ekki neitt upp á nema stimp il inn
frá sam tök un um. Við höf um síð an
ver ið að ræða þetta og vörp uð um
þess ari hug mynd fram til um ræðu.
Hvað verð ur er óljóst enn sem
kom ið er,” seg ir Hólm kell um upp-
haf ið.
Slow City sam tök in rekja upp-
hafi sitt til Ítal íu, en þar voru þau
stofn uð ár ið 1999 að frum kvæði
bæj ar stjóra Gre ve-i-Chi anti í Tosc-
ana hér aði, sem kall aði til sín bæj-
ar stjóra ná granna bæj anna, Orvi-
eto, Bra og Po sit ano. Nú má finna
bæi af þessu tagi í Þýska landi,
Bret landi, Nor egi, Pól landi, Spáni
og Portú gal, auk Ítal íu en alls eru
borg ir og bæ ir með slík an stimp il
56 tals ins. Tvö lönd, Kan ada og
Sví þjóð eru í start hol un um, við
það að koma slík um hæg læt is bæj-
um á kort ið.
Þurfa að upp fylla
ákveðn ar kröf ur
“Bæ ir með þenn an stimp il þurfa að
upp fylla ákveðn ar kröf ur, íbúa fjöldi
þarf að vera und ir 50 þús und og þá
þarf líka að huga að nokkr um þátt-
um, svo sem um hverfi, um gengni,
bæj ar brag, fram leiðslu, gest risni
og vit und svo eitt hvað sé nefnt,”
seg ir Hólm kell. Þann ig þurfa gæði
vatns og lofts að vera í góðu lagi,
úr gang ur sett ur í end ur vinnslu og
not ast við end ur nýt an lega orku-
lind ir svo fátt eitt sé nefnt af því
sem við kem ur um hverf inu. Einn ig
þurfa bæ irn ir að bjóða upp á græn
svæði til úti vist ar, að gengi leg ar
al menn ings sam göng ur, hafa á reið-
um hönd um áætl un um við hald og
end ur nýj un gam alla bygg inga og
verk efni sem ýta und ir varð veislu
hefða og sögu staða, varð veita mat-
ar- og hand verks hefð ir í hér að inu
og þá er mælst til þess að bæj ar bú-
ar til einki sér al menna gest risni við
ferða menn.
Skiptar skoðanir
“Það eru skipt ar skoð an ir um
þetta með al bæj ar búa,” seg ir
Hólm kell, sum um þyk ir hug mynd-
in nei kvæð, það sé ekki flott að
vera “lati bær” eins og gár ung arn-
ir segja. “ Þetta er ein af mörg um
hug mynd um sem menn eru að
skoða og velta fyr ir sér, það er
ómögu legt að segja nú hver end-
ir inn verð ur.” Hólm kell seg ir
Ak ur eyri þeg ar búa yf ir fjöl mörg-
um þeim kost um sem Sow City
bæ irn ir státi af og því sé þann ig
ekki neitt að van bú aði að sækja
um að ild að sam tök un um. “ Þetta
er ró leg heita bær, því verð ur ekki
á móti mælt. Í stað þess að reyna
að vera eitt hvað ann að þá get um
við gert okk ur mat úr því, við get-
um lit ið á ró leg heit in sem gæði.”
Hólm kell nefn ir líka að í stað
þess að reyna að líkj ast öðr um í
ein sleitni, “skul um við líta á hvað
er gott við það sam fé lag sem við
höf um og mark aðs setja það sem
er öðru vísi við að sækja Ak ur eyri
heim eða búa þar,” seg ir Hólm-
kell, en með því að ger ast að ili að
Slow City sam tök un um gæti skap-
ast tæki til að gera enn betri bæ og
betra sam fé lag. “ Þetta get ur líka
orð ið tæki til að kynna bæ inn fyr-
ir öðr um og vekja at hygli á þeim
gæð um sem hann býr yf ir.” MÞÞ
Hug mynd ir um að Ak ur eyri ger ist að ili að
Slow City sam tök un um
Vek ur at hygli á gæð um
sem bær inn býr yf ir
Akureyri er rólegheitabær, vantar ekkert nema stimpilinn frá Slow City
samtökunum, segir Hólmkell Hreinsson sem varpað hefur fram hugmynd
um að Akureyri gangi til liðs við samtökin og haldi á lofti sérstöðu sinni.
Anna Krist ín Gunn ars dótt ir
spurði fé lags mála ráð herra á
Al þingi hvaða sveit ar fé lög hefðu
orð ið fyr ir um tals verðu tekju tapi
vegna fjölg un ar einka hluta fé laga
og í hve mikl um mæli tekju tap ið
væri.
Í svari ráð herra seg ir m.a.:
,,Ráðu neyt ið hef ur ekki at hug að
hvort sveit ar fé lög hafi orð ið fyr ir
tekju tapi við breyt ingu á rekstr ar-
formi fyr ir tækja í einka hluta fé lög.
Upp lýs ing ar um fjölda ein stak-
linga sem fært hafa rekst ur sinn
yf ir í einka hluta fé lag og áhrif þess
á út svars stofn eig enda liggja ekki
fyr ir hjá rík is skatt stjóra. Án fram an-
greindra upp lýs inga er ógern ing ur
að meta áhrif breytts rekstr ar forms
á út svars stofn sveit ar fé laga og all ar
töl ur í því sam bandi geta ein ung is
ver ið ágisk an ir.
Skatta laga breyt ing arn ar
Breyt ing ar sem gerð ar voru á skatta-
lög um með lög um nr. 133/2001
hafa haft marg vís leg efna hags leg
áhrif. Lækk un tekju skatts á fyr ir-
tæki hef ur leyst úr læð ingi auk in
um svif í at vinnu líf inu, skap að fleiri
störf og aukn ar at vinnu tekj ur ein-
stak linga sem hafa skil að sér í hækk-
un á út svars stofni sveit ar fé laga. Þá
má jafn framt geta þess að sam hliða
breyt ing um á skatta lög um voru regl-
ur um reikn að end ur gjald eig enda
einka hluta fé laga hert ar.
Skatt kerf is breyt ing ar á und an-
förn um ár um hafa að sama skapi
auk ið skatt tekj ur rík is sjóðs, þ.m.t.
vegna auk ins fjár magns tekju skatts.
Sú aukn ing hef ur skil að sér í stór-
auknu fram lagi rík is ins til Jöfn un-
ar sjóðs sveit ar fé laga þar sem sjóð-
ur inn fær fast hlut fall inn heimtra
skatt tekna rík is sjóðs. Að raun virði
nem ur hækk un á fram lagi rík is-
sjóðs til Jöfn un ar sjóðs 39% milli
ár anna 2001 og 2005 ...“
Út svars tekju stofn hef ur lækk að
Hall dór Hall dórs son, for mað ur
Sam bands ís lenskra sveit ar fé laga,
sagði í sam tali við Bænda blað ið
að ein stök sveit ar fé lög hefðu skoð-
að þessi mál hjá sér og nið ur stað an
væri ótví ræð: Út svars stofn inn hef-
ur dreg ist sam an vegna fjölg un ar
einka hluta fé laga.
,,Það er hægt að benda á það að
út svars tekj ur hafi hækk að í töl um
á milli ára hjá sum um sveit ar fé lög-
um. Það breyt ir hins veg ar ekki því
að út svars stofn inn hef ur rýrn að. Við
skilj um vel að menn nýti sér kosti
einka hluta fé laga en það er aft ur á
móti stað reynd að ef þessi rekst ur
væri ekki í formi einka hluta fé laga
held ur á kenni tölu við kom andi ein-
stak lings, eins og var, þá fengju
sveit ar fé lög in hærra út svar,“ sagði
Hall dór Hall dórs son. Sdór
Fé lags mála ráðu neyt ið
Hef ur ekki at hug að áhrif stofn un ar
einka hluta fé laga á tekj ur sveit ar fé laga
Ef ljós leið ari er lagð ur í gegn um
jarð ir eða aðr ar land ar eign ir
ber land eig and inn alla ábyrgð
ef ljós leið ar inn verð ur fyr ir
skemmd um. Þetta þyk ir bænd-
um ósann gjarnt og legg ur stjórn
Bún að ar sam bands Aust ur lands
fyr ir Bún að ar þing 2007 til lögu
þar sem þess er kraf ist að lög um
um þetta at riði og fleiri fram-
kvæmd ir í al manna þágu á jörð-
um bænda verði breytt. Álykt un
Bún að ar sam bands Aust ur lands
er á þessa leið:
,,Bún að ar þing 2007 krefst
þess að við all ar fram kvæmd ir í
al manna þágu, svo sem virkj an ir,
vega lagn ir, línu lagn ir og fleira,
liggi fyr ir strax í upp hafi fram-
kvæmda samn ings bund inn bóta-
rétt ur þeirra land eig enda sem við-
kom andi fram kvæmd snert ir. Jafn-
framt krefst Bún að ar þing þess að
sú lög gjöf sem slík ar fram kvæmd-
ir varða verði end ur skoð uð og öll
ákvæði um ábyrgð land eig enda á
mann virkj um sem lögð hafa ver ið
um land þeirra á grund velli nú gild-
andi laga verði felld úr gildi.“
Fólki of býð ur
Vig dís Svein björns dótt ir, for mað-
ur Bún að ar sam bands Aust ur lands,
sagði í sam tali við Bænda blað ið
að á síð asta að al fundi sam bands-
ins hefðu orð ið tölu verð ar um ræð-
ur um línu lagn ir, vega lagn ir og
fleira sem lagt er í lönd bænda og
í fram haldi af því hafi stjórn og
trún að ar manna ráð sam bands ins
sam ið þessa til lögu. Hún seg ir að
fólki of bjóði hvern ig bú ið sé að
leggja ljós leið ara í gegn um lönd
bænda og að þeir beri ábyrgð á
ljós leið ur un um og öðru sem lagt
er í lönd in þeirra.
Þá bend ir Vig dís á þá miklu
fram kvæmd sem er fólg in í til-
færslu á Jök ulsá yf ir í Lag ar fljót-
ið. Vatna lög ná yf ir rétt þeirra sem
vatn ið er tek ið frá. Þeir fá það bætt
eft ir vatns magni, fall hæð o.fl.
,,En ekk ert er í lög un um um
rétt okk ar sem tök um við vatn inu
hérna hinu meg in og það er al veg
ófrá geng ið mál. Þetta vatn fer í
Lag ar fljót ið og mun breyta því.
Það verð ur straum þyngra, vatns-
borð ið hlýt ur að hækka og þeg ar
eðli legt flóð kem ur í Lag ar fljót ið,
eins og stund um ger ist, verð ur það
meira en ella. Þar sem ekk ert er
um þetta í vatna lög un um gæt um
við þurft að fara í próf mál með
þetta,“ sagði Vig dís Svein björns-
dótt ir. Sdór
Bænd ur bera ábyrgð á
ljós leið ur um í lönd um sín um
Á sveit ar stjórn ar fundi Stranda-
byggð ar þann 23. janú ar sl. var
sam þykkt að setja allt að tvær
millj ón ir króna í end ur bæt ur
á vegi fram Kross ár dal í Bitru,
vegna við halds á sauð fjár veiki-
varna girð ingu. Sveit ar stjórn
hafn aði sams kon ar er indi sam-
hljóða á fundi þann 16. janú-
ar, en tveim ur dög um síð ar
mót mælti land bún að ar nefnd
Stranda byggð ar þeirri ákvörð-
un harð lega.
Í grein ar gerð sem nefnd in
sendi sveit ar stjórn var þess kraf ist
að sveit ar stjórn Stranda byggð ar
myndi skila millj ón un um „í rétt an
dilk“. Því til stuðn ings var bent á
að hrepps nefnd Brodda nes hrepps
sam þykkti snemma árs 2006 að
veita 2 millj ón um króna í verk ið.
Einn ig er þeirri spurn ingu velt upp
hvort ekki séu „sömu skuld bind ing-
ar við Brodda nes hrepp og Hólma-
vík ur hrepp þeg ar sam ein ing er“. Af
vefn um strand ir.is
Að stæð ur karla og
kvenna í dreif býli
kann að ar
Ný ver ið var send ur inn á rúm-
lega tvö þús und heim ili í dreif-
býli spurn inga listi vegna rann-
sókn ar um starfs- og fé lags leg
skil yrði karla og kvenna í dreif-
býli á Ís landi sem jafn rétt is nefnd
Bænda sam taka Ís lands stend ur
að í sam vinnu við Rann sókn ar-
og þró un ar mið stöð Há skól ans á
Ak ur eyri.
Til efni þess ar ar rann sókn ar eru
þær miklu þjóð fé lags legu breyt ing-
ar sem átt hafa sér stað á síð ustu
ára tug um. Breyt ing ar, sem hafa
ein kennst af aukn um bú ferla flutn-
ing um, bæði milli lands hluta og
sveit ar fé laga, sem og á milli landa.
Þess ar þjóð fé lags legu breyt ing ar
hafa haft veru leg áhrif á lífs kjör og
breytt ar fjöl skyldu að stæð ur sem
og at vinnu hætti og mennt un land-
ans. Störf um í svo köll uð um frum-
vinnslu grein um (land bún aði og
sjáv ar út vegi) hef ur fækk að mik ið
í kjöl far auk inn ar tækni væð ing ar.
Þess ar grein ar hafa ver ið und ir-
staða at vinnu lífs á lands byggð inni
síð ustu ára tugi. Einn ig hafa veru-
leg ar breyt ing ar átt sér stað í land-
bún aði vegna sölu heim ilda fram-
leiðslu réttar, bæði í mjólk ur fram-
leiðslu og sauð fjár rækt.
„Það á að vinna úr þessu og
skoða og at huga hvort mun ur sé á
að stæð um karla og kvenna og einn-
ig milli svæða. Hugs un in hjá jafn-
rétt is nefnd er að grípa inn í á svæð-
um ef skil yrði eru slæm og þrýsta á
stuðn ing eða að gerð ir,“ seg ir Hjör-
dís Sig ur steins dótt ir, sér fræð ing ur
hjá Rann sókn ar- og þró un ar mið-
stöð Há skól ans á Ak ur eyri, sem
hvet ur jafn framt fólk til að svara
spurn inga list an um og senda inn
eða senda svör sín raf rænt á slóð-
ina www.un ak.is/kann an ir.
„Við höf um hugs að okk ur að
nota nið ur stöð ur könn un ar inn ar
sem mest en fyrst og fremst von-
umst við til að fá góða svör un.
Það verð ur spenn andi að sjá nið ur-
stöð ur og við bregð umst við með
til tekn um ráð um eft ir því hvern-
ig þær verða,“ seg ir Sig rún Ásta
Bjarna dótt ir í jafn rétt is nefnd BÍ.
Fjár veit ing sam þykkt eft ir hörð
mót mæli land bún að ar nefnd ar