Bændablaðið - 14.05.2008, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Þriðjudagur 14. maí 2008
Jötunvélar á Selfossi hafa flutt
til landsins nýtt tæki til dreif-
ingar á húsdýraáburði, kjötmjöli
og fiskúrgangi, svo dæmi séu
nefnd. Verið er að prófa tækið
í Landbúnaðarháskólanum á
Hvanneyri og stjórnar verk-
inu Haukur Þórðarson, verk-
efnisstjóri rekstrarsviðs skól-
ans. Hann sagði í samtali við
Bændablaðið að hér væri um að
ræða afar áhugavert og spenn-
andi tæki. Hann sagði þó rétt
verið að byrja að prófa tækið,
þannig að ekki væri hægt að fella
um það endanlegan dóm eða
hvort það hentaði við íslenskar
aðstæður.
Niðurfelling á áburði
Aftast á tækinu eru hjól, eins og sjá
má á myndinni sem fylgir. Þessi
hjól fella áburðinn niður í svörðinn,
þannig að húsdýraáburðurinn ligg-
ur ekki ofan á jörðinni eins og verið
hefur. Þannig verður um fullkomna
nýtingu á köfnunarefni og öðrum
efnum að ræða, að sögn Hauks.
Hann segir engan vafa á því að
þessi áburðardreifari sé vænlegt
tæki til að mæta því háa áburð-
arverði sem nú er. Hægt er að
blanda kjötmjöli og fiskúrgangi í
húsdýraáburðinn í dreifaranum.
Þá segir Haukur að ekki sé minnst
um vert að geta borið á milli slátta
og fellt áburðinn í svörðinn, þegar
grösin eru í hvað bestu ástandi til
að taka á móti næringarefni.
Tæki fyrir verktaka í landbúnaði
Sem fyrr segir eru það Jötunvélar
á Selfossi sem flytja þessi tæki
inn. Finnbogi Magnússon, fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins, sagði
í samtali við Bændablaðið að hér
væri um að ræða danskt tæki sem
hentaði vel fyrir verktaka í land-
búnaði. Hann segir að um sé að
ræða byltingarkennt tæki fyrir
Íslendinga, en það hefur verið
notað erlendis í nokkur ár og sann-
að ágæti sitt. Tankinn á tækinu
segir hann vera aðalatriðið, því
hann sé með útbúnaði til að fella
áburðinn niður í svörðinn þannig
að ekkert liggi ofan á jörðinni.
Finnbogi segir tilraunir hafa
verið gerðar með niðurfellingu
á húsdýraáburði, sem gefið hafi
mun betri árangur en að bera á
tún samkvæmt gamla laginu.
Tækið er bara fyrir húsdýraáburð
og blanda má kjöt- og fiskimjöli í
áburðinn. Finnbogi segist viss um
að ef prófunin á Hvanneyri, sem
fyrirtæki hans kostar, komi vel
út, muni menn kaupa svona tæki.
Þau eru nokkuð dýr, en tækið með
öllu sem því tilheyrir mun kosta á
bilinu 15 til 20 milljónir króna og
því fyrst og fremst fyrir verktaka
í landbúnaði. Hægt er að breikka
framöxul tækisins þegar unnið er á
túnum og nær hann þá yfir stærra
svæði. Tækið vegur u.þ.b. 7 tonn,
en er á svo breiðum dekkjum að
það ætti ekki að skemma túnin.
Fróðlegt verður að fylgjast með
framvindu mála hvað tækið varðar
á Hvanneyri í vor.
S.dór
Víða er orðin mikil nauðsyn á að
grisja skóga og skjólbelti. Til þess
að prýði sé að þessum mikilvæga
gróðri þarf að klippa og snyrta
reglulega. Við það leggst til mikið
magn af stofnum og greinum, sem
eru mikil að umfangi og getur
reynst erfitt að koma á söfnunar-
staði eða í endurvinnslu. Nú hafa
nokkrir eyfirskir bændur í sam-
vinnu við Tætingu á Akureyri
hrundið af stað tilraun og bjóða
upp á hraðvirka leið til förgunar
sem jafnframt er umhverfisvæn,
en hún nýtist jarðveginum og
getur ef til vill dregið úr notkun
tilbúins áburðar.
Tilraunin til að nýta trjákurl
til ræktunar hófst á Háuborg í
Eyjafjarðarsveit í liðinni viku, en
um er að ræða samvinnuverkefni
sem Háaborg, Félagsbúið Garður
og Hríshóll í Eyjafjarðarsveit, auk
Tætingar á Akureyri, taka þátt í.
Bryndís Símonardóttir, skóg-
arbóndi í Háuborg, segir að í vor
hafi verið kominn tími til að grisja,
„og þá voru góð ráð dýr,“ segir
hún, en mikið féll til af stofnum
og greinum og biðu heilu haug-
arnir þess að verða fluttir á brott
til endurvinnslu á Akureyri, því
ekki vildi Bryndís brenna afskurð-
inn. Á Akureyri er rekið fyrirtæk-
ið Tæting, sem nýlega hefur tekið
í notkun nýjan öflugan tætara, og
rak Bryndís augun í frétt þess efnis
í bæjarblaðinu Vikudegi. Hún hafði
strax samband við forráðamenn
þess og varð það að samkomulagi
að flytja tætarann heim í hlað á
Háuborg, frekar en að flytja hlassið
í mörgum ferðum til Akureyrar.
„Það er mun betri kostur að fá
eitt tæki á staðinn heldur en að flytja
efnið í mörgum ferðum fram og til
baka um langan veg, með tilheyr-
andi kostnaði og olíueyðslu,“ segir
Bryndís og kveður mikið hagræði
að þessu fyrirkomulagi. Hún segir
að eyfirsku bændurnir standi sam-
eiginlega að verkefninu í félagi við
Tætingu og vonar að bændur muni
taka því fagnandi. Bændur í Garði
nýta túnin á Háuborg, en í Garði
er rekið stærsta fjós landsins. Þá
eiga feðgarnir á Hríshóli, Sigurgeir
Hreinsson og Elvar sonur hans, vagn
sem hægt er að nota til að dreifa
kurli um tún og flög. Kurlið sem til
fellur er nýtt heima við, því er dreift
á tún og flög og af því er mikil jarð-
vegsbót; það eykur kolefni og súrefni
jarðvegsins og gerir hann léttari. Að
líkindum má spara áburðarkaup með
því að hafa þennan háttinn á.
Jákvæð og umhvefisvæn tilraun
Jörundur H. Þorgeirsson hjá Tæt-
ingu segir stórkostlegt að taka þátt
í þessu verkefni, það sé mikilvægt
að hver og einn geti nýtt afurðina
heima við sér til hagsbóta og þann-
ig sé um mjög jákvæða og umhverf-
isvæna tilraun að ræða. Tætarinn er
afkastamikill, hann vinnur úr um
230 rúmmetrum af efni á klukku-
stund og er glænýr. „Ég tel mikla
möguleika í þessu og við ætlum að
sýna fólki að þetta er hægt,“ segir
hann.
Jörundur segir að það hafi lengi
verið draumur sinn að nýta garða-
úrgang til jarðgerðar og með því
verkefni, sem hófst á Háuborg um
miðja síðustu viku, megi segja að
sá draumur sé að rætast. „Frjósemi
jarðvegsins mun örugglega aukast
með því að nýta kurlið á þennan
hátt,“ segir hann. Að auki bendir
hann á hagræðið sem af því hlýst
að koma á hvern stað fyrir sig með
eitt tæki. Við það sparist mikið
eldsneyti, margar ferðir fram og til
baka og einnig mikill tími. Þá verði
rúmmálsminnkun gríðarleg við það
að kurla efnið niður. Algengt er að
fullur gámur innihaldi um 6-800
kíló af stofnum og greinum, en af
kurli tekur sami gámur á bilinu 6-8
tonn. Þá eyða stórir bílar mun meira
eldsneyti en tætarinn. „Þannig að
það eru margir kostir við þetta fyr-
irkomulag og ég er bjartsýnn á að
það muni ganga vel, við ætlum að
sanna fyrir okkur sjálfum og öðrum
að þetta er hægt,“ segir Jörundur.
MÞÞ
Mjólkurframleiðsla í Norður-
Noregi á undir högg að sækja,
afkoma kúabænda þar er léleg
og þeim fækkar. Sem lið í því
að snúa þessari þróun við hefur
athyglin beinst að því að byggja
ódýrari fjós með því að einangra
þau minna.
Tveir bændur í Alta í Finnmörku,
nyrsta fylki Noregs, þeir Ivar og
Knut Arne Mikalsen, riðu á vaðið
og byggðu sér kaldfjós, 1450
fermetra að stærð, fyrir 170 kýr.
Fjósið er ætlað til samrekstrar fleiri
bænda, eins og algengt er í Noregi.
Kostnaðaráætlun hljóðaði upp á
10 milljónir n.kr. eða um 150 millj-
ónir ísl. kr. og var sparnaður vegna
minni einangrunar talinn nema
um 10-20% byggingarkostnaðar-
ins. Vinnuhópur undir stjórn Ola
Johansen hjá Búnaðarsamtökum
Finnmerkur fylgdist með verkefninu,
en rannsóknir á kaldfjósum fara fram
víðar í Noregi og í fleiri löndum.
Bráðabirgðaniðurstöður sýna að
köld fjós hafa lítil sem engin áhrif á
vinnuumhverfið, hvorki fyrir hirð-
inn né gripina. Loftið er þurrara og
léttara, bæði fyrir fólk og fé. Maður
verður hins vegar að klæða sig
eftir aðstæðum, líka við fjósverkin,
segja bræðurnir.
Kúnum virðist líka líða vel
þarna. Óeinangruð fjós með lausa-
göngu virka hvetjandi á kýrnar til
að hreyfa sig og það er áberandi
betra loft í þessum fjósum en í þeim
einangruðu.
Próteinrík mjólk
Sérfræðingur í búfjárrækt við
Landbúnaðarháskólann á Ási, Gry
Færevik, álítur að mjólkurkýr geti
verið í allt að 40oC kulda, ef hún
er þurr. Kýr í köldum fjósum liggja
hins vegar skemur í samanburði við
kýr í einangruðu fjósi. Kýrin heldur
betur á sér hita með því að standa.
Og svo er mjólkin betri. Rann-
sóknir hafa sýnt að lægri hiti í
umhverfinu gefur hærra prótein-
hlutfall í mjólk. Það geta verið nátt-
úruleg viðbrögð sem stjórna inni-
haldi mjólkurinnar eftir hitastigi
umhverfisins, segir Gry Færevik.
Próteinmagnið hækkar um allt að
0,8%, í samanburði við það sem
algengast er, og fitumagnið hækk-
ar einnig. Nytin breytist hins vegar
ekki.
Kálfarnir þola aftur ekki kuld-
ann í svona fjósi, nema kálfar af
kjötkynjum. Kálfarnir þurfa að
vera í einangruðu rými eða undir
hitalömpum.
Ole Johansen telur að á heild-
ina litið komi kaldfjós vel út í
samanburði við venjuleg, einangr-
uð fjós. Þannig séu þess dæmi að
dýralæknakostnaður hafi lækkað
um tugi þúsunda n.kr. við það að
skipta yfir í kaldfjós.
Frosin mykja
Gry Færevik veit um allmörg dæmi
þess að tilfellum júgurbólgu hafi
fækkað í kaldfjósum. Fleiri hafa
fundið gögn sem sýna það sama.
Hjá bræðrunum Ivar og Knut Arne
Mikalsen hefur meðferð mykjunnar
einkum valdið vandamálum og hið
sama gildir um fleiri bændur.
Sjálfvirkar flórsköfur duga vel
allt niður í 15° frost. Til að koma í
veg fyrir vandamál við meiri kulda
þarf að leggja hitakapla í flórinn.
Á hinn bóginn hefur veður hlýnað
í Finnmörku á síðari árum vegna
almennrar hlýnunar veðurfars,
þannig að þörfin á hitaköplum
hefur minnkað.
Þá hafa verið gerðar tilraun-
ir með að leggja gúmmímottur í
flórbotninn, sem hefur gefið góða
raun og dregið úr þörf á hitakapli.
„Við höfum einnig beint athyglinni
að notkun á gúmmímottum í básum
og flór samtímis og fundið hag-
kvæmar lausnir á því,“ segir Ole
Johansen.
„Þá höfum við leitað að lausn-
um í hönnun á hitaeinangruðum
mjaltaklefum. Þar er rakastig hátt
og snerting júgurs og mjaltatækja
mikil, en það kallar á vandaðar
lausnir. Lausn okkar er að einangra
klefann vel og koma á loftskiptum
með yfirþrýstingi í klefanum.“
Skýrslur um niðurstöður verk-
efnisins verða birtar nk. haust,
varðandi þau átta kaldfjós í eigu 11
bænda, sem könnuð hafa verið.
Bræðurnir Ivar og Knut Arne
Mikalsen liggja þó ekki á þeirri
skoðun sinni, að þeir hafi gert rétt í
því að byggja kaldfjós.
Bondebladet
Köld fjós skila næringarríkari mjólk
– samkvæmt norskum rannsóknum
„Mjög áhugavert og spennandi tæki“
– segir Haukur Þórðarson,
verkefnisstjóri búræktarsviðs
á Hvanneyri
Tilraun til að nýta trjákurl til ræktunar hafin í Eyjafirði
Mikið hagræði, efnið nýtt heimavið og gæti sparað áburðarkaup
Tilraun hófst í Eyjafjarðarsveit í liðinni viku með að nýta trjákurl til rækt-
unar. Að henni standa Sigurgeir Hreinsson á Hríshóli, Bryndís Símonar-
dóttir á Háuborg, bræðurnir Garðar og Aðalsteinn hjá Félagsbúinu Garði
og Jörundur Þorgeirsson hjá Tætingu.