Bændablaðið - 14.05.2008, Blaðsíða 22

22 Bændablaðið | Þriðjudagur 14. maí 2008
Á markaði
Í apríl lauk úttekt á þróun eign-
arhalds á lögbýlum við laxveiði-
ár, sem unnin var fyrir stjórn
Landssamtaka veiðifélaga.
Enginn gagnagrunnur eða tæm-
andi skrá er til yfir lögbýli, jarðir,
spildur eða aðra landskika, sem
njóta greiðslu arðs af veiðihlunn-
indum. Við því var brugðist með
því að beina rannsókninni að
lögbýlum við 20 tekjuhæstu lax-
veiðiár landsins. Gögn skiluðu
sér frá 13 laxveiðiám, sjá töflu 1.
Úrvinnslan nær hins vegar ekki til
jarða sem ekki teljast lögbýli, en
þar er almennt um að ræða jarðir
sem hafa verið í eyði um árabil.
Tafla 1.
Laxveiðiár sem vinnslan nær til
1 Flókadalsá, Borgarfirði
2 Grímsá og Tunguá, Borgarfirði
3 Þverá, Borgarfirði
4 Norðurá, Borgarfirði
5 Miðfjarðará, V-Hún.
6 Víðidalsá, V-Hún.
7 Vatnsdalsá, A-Hún.
8 Laxá á Ásum, A-Hún.
9 Blanda og Svartá, A-Hún.
10 Selá, Vopnafirði
11 Hofsá/Sunnudalsá, Vopnafirði
12 Breiðdalsá, S-Múl.
13 Ytri-Rangá, Rang.
Niðurstöður um eignarhald lög-
býla eru settar fram án jarðeigna rík-
isins, en ríkið er ásamt undirstofn-
unum sínum stærsti einstaki jarð-
eigandi landsins. Sveitarfélög eru
hins vegar meðtalin í niðurstöðum
en þau eiga fjölda lögbýla, ýmist
ein eða ásamt öðrum. Sala ríkisjarða
telst hins vegar með þegar umfang
viðskipta með jarðir er metið.
Eignarhald á lögbýlum við
laxveiðiár
Alls voru um 500 lögbýli með í
könnuninni. Tafla 2 sýnir fjölda
lögbýla og fjölda þar af í ábúð og
framleiðslu. Árið 2000 voru tæp
74% lögbýlanna í ábúð og 72%
árið 2006. Í búfjárframleiðslu voru
64,5% árið 2000 og 55% árið 2006.
Í framleiðslu teljast þau lögbýli, þar
sem skráð er búfjárhald eða fram-
leiðsla. Utan við þetta falla hins
vegar jarðir þar sem stunduð er
önnur starfsemi, eins og ferðaþjón-
usta eða skógrækt. Til samanburðar
má nefna að árið 2000 voru 47,8%
allra skráðra lögbýla í framleiðslu
og 41,5% árið 2006. Þetta hlutfall er
því nokkuð hærra meðal hlunnindaj-
arða. Hlutfall jarða í ábúð á lögbýl-
um við laxveiðiár var 73,8% árið
2000 og 72% árið 2006, en af öllum
lögbýlum á landinu voru 66,6% í
ábúð 2000 og 65,5% árið 2006.
Tafla 2. Fjöldi lögbýla, þar af í
ábúð og framleiðslu
Ár Lögbýli
alls
Lögbýli
í ábúð
Lögbýli
í fram-
leiðslu
2000 493 364 318
2001 494 363 303
2002 495 362 295
2003 495 358 285
2004 495 358 286
2005 497 361 282
2006 501 361 276
Tafla 3 sýnir samsetningu eig-
enda að laxveiðijörðum. Langflestir
þeirra eru einstaklingar en fyr-
irtækjum (t.d. einkahlutafélögum)
hefur fjölgað hlutfallslega á tíma-
bilinu og voru þau árið 2006 8,3%
eigenda á móti 3% árið 2000. Til
samanburðar má nefna að þegar
litið er á öll lögbýli á landinu voru
fyrirtæki 2,8% eigenda árið 2000
en 5,4% árið 2006. Alls voru 59
jarðir í eigu fyrirtækja eða félaga-
samtaka sem eiga lögheimili utan
þess sveitarfélags eða næsta þétt-
býlis, sem viðkomandi laxveiðiár
liggja í eða við.
Tafla 4 sýnir svo skiptingu eig-
enda að lögbýlum eftir því hve
mörgum býlum þeir eiga hlut í eða
eiga einir.
Umfang viðskipta með lögbýli
Til að varpa ljósi á hve mörg lög-
býli skipta um eigendur á ári var
sett upp samskonar vinnsla og
unnin var fyrir öll lögbýli á land-
inu, sjá Frey, 1. tbl. 2007.
Bornar voru saman kennitöl-
ur skráðra eigenda tvö samliggj-
andi ár. Lögbýli töldust hafa skipt
um eiganda/eigendur ef kennitölur
skráðra eigenda seinni árið komu
ekki fyrir meðal skráðra eigenda
árið á undan. Með þessu telst eft-
irfarandi til sölu:
– Sala milli einstaklinga/hópa ein-
staklinga þegar enginn fyrri eig-
enda er í hópi nýrra eigenda.
– Sala milli hlutafélaga/lögaðila.
– Sala frá einstaklingum til hluta-
félaga/lögaðila, þ.m.t. stofnun
ehf. um eignir, þó raunverulegt
eignarhald breytist ekki.
– Sala frá hlutafélögum/lögaðilum
til einstaklinga.
– Ný lögbýli koma fram sem
jarðasala.
– Breytingar, sem verða við sam-
einingu sveitarfélaga, birtast
sem jarðasala þar sem eign-
arhald lögbýla flyst af kennitölu
sveitarfélags, sem sameinast
öðrum, á kennitölu sameinaðs
sveitarfélags.
– Sala lögbýla í eigu ríkisins
kemur fram sem jarðasala.
Með þessu telst ekki til sölu:
– Sala milli einstaklinga/hópa
einstaklinga þegar einhver fyrri
eigenda er áfram meðal eigenda.
– Ef einstakir eigendur að jörð í
dreifðri eignaraðild selja sinn hlut.
– Ef eigendum að jörð fjölgar við
sölu eða vegna erfða.
– Ef eigendum að jörð fækkar við
sölu eða vegna erfða.
– Ef hlutafélag sem á jörð er selt í
heilu lagi.
– Ef hlutir í hlutafélögum sem
eiga jörð eru seldir.
Tafla 5 sýnir árleg viðskipti með
lögbýli við þær 13 veiðiár sem til
skoðunar voru. Enginn áberandi
munur kom fram þegar niðurstaðan
var borin saman við viðskipti með
lögbýli í heild á landinu. Skoðað
var sérstaklega hvort munur væri
á viðskiptum með lögbýli við lax-
veiðiár sem voru í framleiðslu og
reyndust þau heldur minni en við-
skipti með lögbýli á landinu öllu,
eins og þau eru skilgreind í þessari
úrvinnslu, sjá niðurstöður í töflu 6.
Tafla 6. Viðskipti með lögbýli
í framleiðslu, hlutfall af
heildarfjölda lögbýla í framleiðslu
Ár Lögbýli við
laxveiðiár
Lögbýli á
landinu öllu
2001 3,30% 3,80%
2002 4,41% 5,04%
2003 4,56% 5,14%
2004 3,15% 4,56%
2005 2,84% 4,92%
2006 6,88% 7,37%
Lokaorð
Niðurstaða þessarar úttektar er sú,
að laxveiðihlunnindi styrki ábúð og
aðra starfsemi á jörðunum, sem sést
af því að hærra hlutfall af þeim er í
ábúð og framleiðslu en á landsvísu.
Þær ár sem um ræðir voru jafn-
framt meðal tekjuhæstu laxveiðiáa
landsins. Eignarhald fyrirtækja er
ívið algengara en almennt gerist,
en viðskipti með þessi lögbýli eru
hins vegar síst meiri en með lögbýli
á landsvísu.
Erna Bjarnadóttir,
Daði Már Kristófersson
Jóhann Ólafsson
Tafla 3. Fjöldi eigenda að öllum lögbýlum
Ár Einstak-
lingar
Fyrirtæki Sveitar-
félög
Samtals Þar af ein-
staklingar
Þar af
fyrirtæki
2000 760 24 9 793 95,8% 3,0%
2001 778 31 9 818 95,1% 3,8%
2002 794 29 8 831 95,5% 3,5%
2003 798 33 9 840 95,0% 3,9%
2004 780 43 8 831 93,9% 5,2%
2005 766 53 8 827 92,6% 6,4%
2006 792 72 7 871 90,9% 8,3%
Tafla 4. Skipting eigenda að lögbýlum eftir fjölda jarða sem þeir eiga í
Ár 1 lögbýli 2 lögbýli 3 lögbýli 4 eða fleiri Samtals
2000 650 122 21 0 793
2001 662 126 24 0 812
2002 674 136 27 0 837
2003 675 138 27 0 840
2004 669 140 18 4 831
2005 662 140 21 4 827
2006 698 136 27 10 871
Tafla 5. Umfang viðskipta með lögbýli
Ár Seld
lögbýli
Önnur
lögbýli
Samtals
lögbýli
Seld
lögbýli %
Seld lögbýli alls,
% á landsvísu
2001 26 468 494 5,26% 4,97%
2002 25 470 495 5,05% 5,13%
2003 21 474 495 4,24% 5,54%
2004 22 473 495 4,44% 5,61%
2005 19 478 497 3,82% 5,42%
2006 46 455 501 9,18% 8,28%
Þróun eignarhalds á hlunnindajörðum
Þróun áburðarverðs
Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Yara (http://www.yara.com/en/inve -
stor_relations/analyst_information/fertilizer_prices/index.html) fer verð
á þvagefni, kalkammóníumnítrati og fosfórsýru enn hækkandi á heims-
markaði. Meðfylgjandi graf sýnir þróun verðs á ammóníum, þvagefni og
kalkammóníumnítrati, frá ársbyrjun 2006 til maíbyrjunar 2008. Verð á
tonn er í US$. Verð á ammóníum hefur lækkað síðusta mánuðinn.
Frá áramótum hefur verð á ammóníum hækkað um 16,15%, þvagefni
um 61,76%, kalkammóníumnítrati, um 37,32% og á fosfórsýru um 23%.
Rétt er þó að ítreka að verð á fosfórsýru hækkaði um tæp 149% um ára-
mótin.
EB
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
Ammóníum, USD/ton Þvagefni, USD/ton Kalkammóníumnítrat, USD/ton Fosfórsýra, USD/ton
Bandaríkjadalir/tonn
5.1.
2006
30.3.
2006
6.7.
2006
28.9.
2006
21.12.
2006
22.3.
2007
21.6.
2007
13.9.
2007
6.12.
2007
6.3.
2008
2.5.
2008
Verðkönnun á rúlluplasti hjá söluaðilum 8.-9. maí 2008
Söluaðilar Sími Plasttegund Breidd Litur Listaverð án vsk. Greiðslukjör
Búaðföng 487-8888 PolyBale 50 og 75 cm Hvítt, grænt og svart Ekki upp gefið
Búvís * 465-1332 Rani 50 cm Hvítt og ljósgrænt 7.300 Greiðslufrestur til 5. október.
– 75 cm Hvítt og ljósgrænt 8.250 Greiðslufrestur til 5. október.
Fóðurblandan ** 580-3200 Duoplast 75 cm Hvítt og ljósgrænt 9.700
Trioplast 50 cm Hvítt og ljósgrænt 8.540
– 75 cm – 10.390
Tenospin 50 cm Hvítt 8.540
– 75 cm – 10.390
Frjó 567-7860 Bal'ensil 50 og 75 cm Hvítt og dökkgrænt Ekki upp gefið
Lífland 540-1100 PolyBale 50 og 75 cm Hvítt, grænt og svart Ekki upp gefið
Plastcó (heildsala) 568-0090 Triowrap, Tenospin,
Trioplus
50 og 75 cm Hvítt, svart, ljós- og dökkgrænt Ekki upp gefið
Sláturfélag Suðurlands 575-6000 Teno Spin, PrexStreem 50, 73 og 75
cm
Hvítt, ljósgrænt, svart,
dökkgrænt
Ekki upp gefið
Vélaborg 414-8600 John Deere-plast 50 og 75 cm Hvítt, ljósgrænt og svart. Ekki upp gefið
Vélar og þjónusta 580-0200 Silograss, Supergrass 50 cm Hvítt, svart og ljósgrænt 6.350 5% magnafsl. og 3% staðgr.afsl.
– 75 cm – 7.650 5% magnafsl. og 3% staðgr.afsl.
Vélaver 588-2600 Silotite 50 og 75 cm Hvítt, grænt og svart Ekki upp gefið
Þór 568-1500 Rani 50 cm Hvítt og ljósgrænt 8.300 10% magnafsl. og 4% staðgr.afsl.
– 75 cm – 9.900 10% magnafsl. og 4% staðgr.afsl.
* Búvís segir takmarkað magn til sölu á þessu verði. ** Fóðurblandan gerir fyrirvara um verð vegna gengisþróunar.
Hvað kostar rúlluplastið?
Söluaðilar á rúlluplasti eru
tregir að gefa upp verð enn
sem komið er. Aðeins fjögur af
ellefu fyrirtækjum gátu tjáð
Bændablaðinu hvaða verð þau
ætla að bjóða bændum í ár. Flest
bera fyrir sig óvissu í gengisþró-
un.
Fjöldi gáma er á leiðinni til
landsins þessa dagana en sum fyr-
irtæki eru nú þegar komin með
gáma til landsins en hafa ekki
ennþá leyst þá út úr tolli. Mikil
samkeppni er á markaði með rúllu-
plast en söluaðilar eru misjafnlega
bjartsýnir á komandi vertíð. Sumir
ætla sér að birta verð um næstu
mánaðamót en aðrir ekki fyrr en
um miðjan júní. Bændablaðið
heldur áfram að fylgjast með verði
á rúlluplasti og hvetur bændur jafn-
framt til þess að hafa samband við
söluaðila og óska eftir tilboðum.