Bændablaðið - 14.05.2008, Blaðsíða 23

23 Bændablaðið | Þriðjudagur 14. maí 2008
Matvælaástandið verður æ alvar-
legra í heiminum. Hærra verð á
helstu fæðutegundum á borð við
maís, hveiti, hrísgrjón og soja-
baunir boðar erfiða tíma meðal
fátæks fólks. Þeir sem áður gátu
brauðfætt sig og sína með naum-
indum geta það ekki lengur.
Hjálparstofnanir eiga erfiðara
með að hjálpa þeim sem þurfa,
vegna þess að þær fá minna af
matvælum fyrir það fé sem þær
hafa til ráðstöfunar.
Við höfum fengið af því fréttir að
víða um heim hafi komið til óeirða
vegna verðhækkana. Ríkisstjórnir
hafa gripið til aðgerða til að tak-
marka útflutning matvæla í því skyni
að auka framboð á heimamarkaði.
Í sumum ríkjum hafa tollar verið
lagðir á útflutning og má nefna sem
dæmi Rússland og Argentínu. Önnur
ríki hafa beinlínis bannað útflutning
á mikilvægum matvælategundum
og má þar nefna Indland, sem hefur
tekið fyrir allan útflutning á hrís-
grjónum, ef frá eru talin Basmati-
grjón í hæsta gæðaflokki.
Stofnanir Sameinuðu þjóðanna,
sem starfa að matvæla- og þróun-
araðstoð, senda þessar vikurnar út
neyðarkall. Ban Ki-Moon, fram-
kvæmdastjóri stofnunarinnar, lýsir
áhyggjum af áhrifum ástandsins
á stöðugleikann í mörgum þróun-
arlöndum. Aðrir starfsmenn taka
sterkt til orða þegar þeir lýsa
ástandinu. Einn líkti því við hljóð-
láta flóðbylgju – tsunami – sem færi
milljónir manna í kaf. Jean Ziegler,
sem hefur þann starfa að fylgjast
með matvælaástandi heimsins fyrir
hönd Sameinuðu þjóðanna, gekk
enn lengra og sagði að nú ætti sér
stað „hljóðlátt fjöldamorð“, sem
Vesturveldin bæru alla ábyrgð á.
Ziegler tjáði sig í viðtali við
austurríska dagblaðið Kurer
am Sonntag og sagði að ástæð-
urnar fyrir ástandinu væru fyrst
og fremst framleiðsla á lífelds-
neyti, spákaupmennska á hráefna-
mörkuðum og útflutningsbætur
Evrópusambandsins. „Þessu ræður
hjörð af spákaupmönnum og fjár-
glæframönnum sem hefur gengið
af göflunum og skapað nýjan heim
misskiptingar og skelfingar,“ sagði
þessi fulltrúi alþjóðasamfélagsins
og vitnaði í Karl Marx til að leggja
áherslu á orð sín.
Ertu að grínast?
En þegar neyðin er stærst er hjálpin
oft næst. Í nýlegri grein sem birtist
í enska blaðinu Independent segir
blaðamaðurinn Andrew Buncombe
frá því, að sums staðar í löndum
þar sem hrísgrjón hafi verið aðal-
fæða íbúanna öldum og árþúsund-
um saman sé nú farið að hvetja til
aukinnar kartöfluneyslu.
Ekki taka allir því vel. Í það
minnsta héldu hermennirnir í
Bangladesj að það væri lélegur
brandari þegar boð bárust frá yfir-
herstjórninni um að hér eftir inni-
héldi dagskammturinn þeirra 125
grömm af kartöflum. Þetta var hins
vegar fúlasta alvara. Ákvörðunin
um breytt mataræði var tekin í ljósi
stöðunnar á matvælamörkuðum
Asíu, þar sem framboð á hrísgrjón-
um hefur dregist saman og verðið
hækkað um allan helming.
Víða um heim líta menn nú girnd-
ar- og vonaraugum til kartöflunnar,
sem er auðveld í ræktun, þroskast
hratt, er nægjusöm á vatn og gefur
af sér fjórfalt meira afurðamagn en
hveiti og hrísgrjón. Það gæti því vel
farið svo að kartaflan fái uppreisn
æru eftir langvarandi niðurlæging-
arskeið, sem sumir rekja allt aftur til
19. aldarinnar þegar kartöflufárið olli
hungursneyð á Írlandi. Aðrir segja
að það teygi sig enn lengra aftur, eða
allt til 16. aldar þegar kartaflan barst
til Evrópu frá Suður-Ameríku en var
lengi framan af aðallega notuð sem
dýrafóður.
5.000 afbrigði í öllum regnbogans
litum
Meðal þeirra ríkja sem nú líta kart-
öfluna hýru auga er upprunalandið
Perú, en þar var fyrst farið að rækta
kartöflur fyrir rúmlega 7.000 árum.
Þar í landi hafa hveitiprísarnir tvö-
faldast og það hefur leitt stjórnvöld
til þess að hvetja bakara landsins til
að nota kartöflur í brauðgerð sinni
og spara kornmetið. Stjórnin hefur
sjálf tekið frumkvæði og kaupir nú
kartöflubrauð til nota í mötuneytum
fyrir skólabörn, hermenn og fanga.
Landbúnaðarráðherra Perú,
Ismael Benavides, segir í viðtali
við Reuters-fréttastofuna að nauð-
synlegt sé að breyta matarvenjum
fólks. „Ástæðan fyrir vinsældum
hveitisins var fyrst og fremst sú
að það var svo ódýrt, þess vegna
vandist fólk á að borða það. Þessu
þurfum við að breyta.“
Næringarfræðingar þreytast seint
á að dásama kartöfluna. Hún er
auðug af flóknum kolvetnum sem
leysa orku sína hægt upp í líkaman-
um, auk þess sem hún er fitusnauð.
Fituinnihald kartöflu er ekki nema
5% af sambærilegu magni af hveiti.
Hins vegar eru fleiri prótein í kart-
öflum en maís og næstum helm-
ingi meira af kalki. Mörg önnur
næringarefni eru í kartöflum, járn,
kalíum, sink og C-vítamín, en það
síðastnefnda hefur gert kartöfluna
eftirsóknarverða meðal sjómanna,
sem neyttu hennar ótæpilega til
þess að forðast skyrbjúg.
Ekki þarf að óttast einhæfni
fæðunnar þótt kartöflur verði uppi-
staða hennar. Þessi ágæti ávöxtur er
nefnilega til í yfir 5.000 afbrigðum
og litadýrðin er mikil, allt frá næst-
um því hvítu yfir í svarrautt.
Mikil tækifæri fyrir
kartöflubændur
Risarnir tveir í austri, Kína og
Indland, hafa eygt möguleika á
að brauðfæða íbúa sína með kart-
öflum. Kínversk stjórnvöld hafa
tekið frá stór svæði þar sem ætlunin
er að rækta kartöflur og Indverjar
stefna að því að tvöfalda kartöflu-
ræktun sína á næstu 5-10 árum.
Svipað er uppi á teningnum í nokkr-
um ríkjum Mið-Asíu, Kasakstan,
Túrkmenistan og Tadsjikistan.
Í þeim verðhækkunum á matvæl-
um sem gengið hafa yfir heiminn
að undanförnu hafa kartöflur verið
undantekningin. Ástæðan fyrir því
er einkum talin vera sú að milliríkja-
verslun með kartöflur er mun minni
en með flest önnur matvæli. Þannig
fer sjötta hvert hveititonn sem fram-
leitt er á alþjóðlegan markað en ein-
ungis 5% af kartöflum heimsins er
neytt utan heimalandsins.
Þetta lága verð veldur því að
kartaflan er kjörin til þess að leysa
vandamál fátæks fólks í þróun-
arlöndunum sem ekki getur lengur
brauðfætt sig á korni eða öðrum
matvælum. Einnig má búast við því
að neysla hennar á Vesturlöndum
fari vaxandi en úr henni hefur
dregið jafnt og þétt frá lokum síð-
ari heimsstyrjaldar. Í Evrópu endar
innan við fjórðungur kartöflu-
uppskerunnar sem mannamatur.
Öðrum fjórðungi er breytt í sterkju
eða alkóhól til iðnaðarnota og 40%
uppskerunnar fer í að fóðra húsdýr.
Þá eru eftir um 10%, sem notuð eru
sem útsæði.
Þarna er því mikið markaðs-
tækifæri fyrir kartöflubændur.
–ÞH
Case 4230
Árgerð 1996
með veto tækum
Krone 1500 Rúllusamstæða
Árgerð 2002
Krone 1250 Rúllusastæða
Árgerð 2004
Notaðar
Vélar
Velger
dobble action rúllusamstæða
Árgerð 2004
McCormick CX 105
Árgerð 2006
340 tímar
McCormick MTX 140
Árgerð 2005
Ekin 1425 tíma
Stoll F51 ámoksturstæki
McCormick MC 115
Árgerð 2005
takkaskipt,
ekin 1376 tíma
Stoll Robust 30 tæki.
John Dear
Árgerð 2006
Nám í búfræði tekur tvö ár. Að því loknu
starfa flestir við landbúnaðarstörf og marga
búfræðinga er að finna innan stoð- og
þjónustugreina landbúnaðarins.
Markmið með námi
Aukin þekking og færni til að takast á við búrekstur og alhliða
landbúnaðarstörf
Fjölbreytt námsefni
Í náminu er meðal annars fjallað um búfjárrækt, jarðvegs- og
umhverfisfræði, nytjaskógrækt, málmsuðu og bókhald. Möguleikar
á sérhæfingu í náminu eru einkum á sviði nautgripa-, sauðfjár- og
hrossaræktar. Fjórðungur námsins felst í námsdvöl á einu af
tæplega 80 kennslubúum, sem LbhÍ er með samstarfssamning við.
Námið er góður undirbúningur til framhaldsnáms á sviði almennra
náttúruvísinda, búvísinda og dýralækninga. Boðið er upp á
búfræðinám í fjarnámi að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.
Góð aðstaða
Á Hvanneyri er nýtt kennslufjós og nýleg fjárhús á Hesti. Þá er
skólinn með frábæra aðstöðu til kennslu í hrossarækt og
hestamennsku.
Umsóknarfrestur um skólavist er til 4. júní.
Spennandi
nám í búfræði!
Landbúnaðarháskóli Íslands
Hvanneyri · 311 Borgarnes · Sími 433 5000 · www.lbhi.is
Bjargar kartaflan heiminum?