Bændablaðið - 26.07.2012, Blaðsíða 18

18 Bændablaðið | Fimmtudagur 26. júlí 2012
Umtalsverður árangur hefur náðst
í baráttu gegn fósturdauða í sauðfé
með því að grípa til mótvægisað-
gerða, að því er fram kemur í
skýrslu rannsóknarverkefnis sem
Bryndís Pétursdóttir jarðstraums-
könnuður stóð að ásamt fleirum.
Auk Bryndísar tóku þátt í
rannsókninni Gunnar Björnsson
bóndi í Sandfellshaga 2, María
Svanþrúður Jónsdóttir ráðgjafi
hjá Búgarði, Ráðningarþjónustu
á Norðausturlandi, Dr. Rannveig
Björnsdóttir, dósent við Háskólann
á Akureyri og Valdemar Gísli
Valdemarsson, skólastjóri
Raftækniskólans í Reykjavík.
Vaxtarsamningur Norðausturlands
og Fagráð í sauðfjárrækt veittu styrki
til rannsóknarinnar.
Fram kemur í skýrslunni að sam-
kvæmt rannsókn sem gerð var fyrr á
árinu skila aðgerðir bænda sér með
um það bil 60% minni fósturdauða
í gemlingum í sérlegum áhættuhópi.
Þá var allt að 95% minni fósturdauði
í fé á þeim bæjum þar sem unnið
hafði verið að aðgerðum til úrbóta
og sem rannsóknin náði til.
Bryndís Pétursdóttir, jarðstraums-
könnuður og garðyrkjufræðingur á
Laugum í Reykjadal, hefur um árabil
kannað jarðfræðilega streitu eða jarð-
árur og fann ásamt fleirum leið til
mótvægis við hana. Í framhaldinu
varð til svonefndur mótvægiskubbur,
sem sveigir rafbylgjur og gerir þær
óskaðlegar. Mótvægiskubburinn
kemur á jafnvægi á svæðum þar sem
segulóreiða eða spenna mælist upp
frá sprungum og /eða rennandi vatni
ofarlega í jarðskorpunni.
Mótvægiskubbur hefur
jákvæð áhrif
Mótvægiskubb var komið fyrir á
allnokkrum bæjum haustið 2009,
einkum þar sem fósturdauða hafði
orðið vart í nokkrum mæli árin á
undan. Í byrjun árs 2010 komu í ljós
merki þess að mótvægiskubburinn
hefði jákvæð áhrif á tíðni fóstur-
dauða og var í framhaldinu ákveð-
ið að skoða sérstaklega alls 9 bæi.
Jarðstreitusvæði voru kortlögð og
nákvæm úttekt gerð á jarðtengingum
og rafmagnsgæðum, auk þess sem
helstu upplýsingar úr sauðfjár-
skýrsluhaldi bæjanna voru teknar
saman 5 ár aftur í tímann. Sterkar
vísbendingar komu fram um að mót-
vægiskubburinn hefði jákvæð áhrif
á lifun fósturvísa, jafnvel á bæjum
þar sem jarðtengingum var verulega
ábótavant.
Ráðist í umfangsmeira verkefni
Bryndís segir að í framhaldi af þeirri
rannsókn sem gerð var árið 2010 hafi
verið ákveðið að ráðast í umfangs-
meira verkefni og horfa einungis til
fósturdauða í gemlingum. Til skoð-
unar voru teknir 30 bæir þar sem fóst-
urvísatalningar árin á undan höfðu
sýnt að fósturdauði var umtalsvert
vandamál. Niðurstöður þeirrar rann-
sóknar liggja nú fyrir í fyrrnefndri
skýrslu, sem kom út nýlega og ber
nafnið „Frjósemi búfjár – falinn
áhrifavaldur?“
„Þegar á heildina er litið virðast
þessar aðgerðir skila sér í um 60%
minni fósturdauða í gemlingum á
svæðinu samanborið við árin 2005 og
2006 og um 95% minni fósturdauða á
rannsóknarbæjunum þar sem aðgerð-
ir til úrbóta höfðu verið unnar,“ segir
Bryndís og hvetur þá bændur sem
lenda í fósturdauða til að athuga með
jarðskaut húsa sinna og jarðfræðileg
streitusvæði, því mótvægisaðgerðir
hafi skilað verulegum árangri.
Meira jafnvægi með auknum
aðgerðum
„Það er þó ljóst að þessar aðgerðir
hafa ekki reynst fullnægjandi í öllum
tilvikum, þannig að greinilegt er
að aðrir þættir hafa einnig áhrif á
fósturdauða.“ Bryndís segir krefj-
andi verkefni fyrir framtíðina að
finna þá áhrifavalda og mikilvægt
að sérfræðingar, framleiðendur og
fjármögnunaraðilar taki höndum
saman í þeim efnum.
„Eftir sem áður benda niðurstöður
til aukins jafnvægis og minni fóstur-
dauða með auknum aðgerðum, ann-
ars vegar með fullnægjandi frágangi
jarðskauta og hins vegar með inn-
setningu mótvægiskubbs auk jarð-
skauta,“ segir Bryndís. /MÞÞ
Ný skýrsla sýnir að „mótvægiskubbur“ skili árangri gegn fósturdauða í sauðfé:
Um 60% minni fósturdauði í gemlingum
- Einn skýrsluhöfunda segir allt að 95% minni fósturdauða á sumum bæjum
Bryndís Pétursdóttir, jarðstraums-
könnuður á Laugum í Reykjadal.
Mótvægiskubburinn hefur jákvæð
áhrif á lifun fósturvísa að því er fram
kemur í skýrslunni.
Fjölmargir þættir geta haft áhrif á frjósemi
Fjölmargir þættir hafa verið athugaðir í tengslum við fósturdauða í
sauðfé. Þar má nefna fóðrun og fóðrunaraðferðir og áhrif þessara þátta
á frjósemi áa og einnig hvort talin fóstur fæðist sem lifandi lömb. Meðal
annars hefur verið horft til fóðrunar á bæti- og snefilefnum, þá ekki
síst seleni, sem er þekkt efni og mikilvægt þegar kemur að frjósemi
og lifun ungviðis. Ýmsir þættir er varða meðferð kindanna hafa verið
rannsakaðir. Rafmagn og rafmagnsmál hafa talsvert verið skoðuð um
tíðina, en markviss kortlagning á áhrifum þeirra á búfé hefur ekki farið
fram. Sérstaklega hefur verið horft til jarðtenginga útihúsa, sem víða
hafa reynst í miklum ólestri en margir bændur hafa lagt út í kostnaðar-
samar aðgerðir sem þó hafa skilað misjöfnum árangri þegar horft er til
fósturdauða.
Atvinnuskapandi
Verkefnið „Frjósemi búfjár - falinn áhrifavaldur?“ hefur verið í gangi í á
þriðja ár, en með því er leitað skýringa og lausna á fósturdauða í sauðfé.
Verkefnið snýst um afmarkaðan þátt en getur haft veruleg áhrif á afkomu
sauðfjárbænda, því fátt ræður meiru um afkomu þeirra en fjöldi lamba
sem til nytja kemur. Verkefnið hefur skapað 1,25 stöðugildi, við smíði
mótvægiskubbs, mælingar og fleira og þannig stuðlað að atvinnusköpun á
svæðinu. Innsetning mótvægiskubbsins hefur ennfremur leitt til aukinnar
framleiðslu á hluta þeirra býla sem hann hefur verið settur niður við og
þannig skapað meiri atvinnu og tekjur.
Næstu skref
Hópurinn sem sinnt hefur þessum rannsóknum hefur áhuga á að halda
rannsóknum sínum á fósturdauða í sauðfé áfram, ekki hvað síst með það
markmið að leiðarljósi að viðhalda sýnileika vandamálsins og stuðla
að því að lausna verði leitað á vanda sem hefur í för með sér verulegar
búsifjar hjá fjölda framleiðenda.
Fé rekið í Glúfurárrétt.
SveitaAskur með sælkeramat
beint úr sveitinni
SveitaAskur er nýtt fyrirbæri á
matvælamarkaði sem kom fyrst á
markað þann 15. júní sl. og er afurð
sprotafyrirtækisins MatAskur ehf.
Inniheldur SveitaAskurinn sæl-
keraafurðir bænda og annarra
smáframleiðenda af öllu landinu.
Viðskiptavinurinn velur sjálfur
í sinn SveitaAsk úr fjölbreyttu
úrvali á vefsíðunni www.matask-
ur.is/sveitaaskur, en margar af
þessum sælkeravörum fást annars
aðeins á býlunum sjálfum. Hægt er
að velja um ýmiskonar sælkera-
vörur og bakkelsi sem unnið er úr
hágæða hráefni og án aukaefna.
Sprotafyrirtæki í
heilsumatvælaiðnaði
MatAskur ehf. er sprotafyrirtæki og
þjónustufyrirtæki í heilsumatvæla-
iðnaði og heildsala sem stofnað var
í mars 2011. Það er í eigu Borghildar
Sverrisdóttur, fyrrum einkaþjálfara
og B.A. í sálfræði og Jóhanns Bjarna
Kjartanssonar, sviðsstjóra og pródú-
sents. SveitaAskur er þriðja afurð
fyrirtækisins en MatAskur hóf sölu
á HeilsuAski haustið 2011. Sú afurð
er nú í sumarfríi en er væntanleg
aftur í haust. MatAskur framleiðir
einnig FerðaAsk, nestispakka fyrir
gönguferðir og aðrar útivistarferðir.
Hluti af sölu allra Aska rennur nú til
Lífs, styrktarfélags kvennadeildar
Landspítalans.
Kjörin leið til að kynnast íslenskri
matarmenningu
Borghildur Sverrisdóttir segir að
Sveita Askurinn hafi farið vel af
stað. „Þarna
er kjörin leið
fyrir erlenda
ferðamenn til
að kynnast
íslenskri matar-
menningu. Þetta
hefur fengið frá-
bærar viðtökur
hjá sölustöðum,
nú eru komnir
sjö staðir sem
hafa þetta á boð-
stólum og stöð-
ugt að bætast við. Þá eru þeir með
fyrirfram skipulagða SveitaAska þar
sem þeir velja sjálfir innihaldið fyrir
sína viðskiptavini. Á heimasíðunni
okkar getur hver og einn valið sér
vörur inn í SveitaAskinn úr fjölda
afurða frá bændum.“
Borghildur segir hugmyndina
að þessu sprottna upp úr því að sér
hafi fundist þurfa að kynna afurðir
íslenskra bænda betur fyrir erlendum
ferðamönnum. Í framhaldinu fór
hún af stað með þessa hugmynd og
kynnti hana fyrir bændum víða um
land.
„Ég fékk rosalega góð viðbrögð
og nú eru yfir 20 bændur með vör-
urnar sínar á boðstólum í gegnum
okkur. Margir þeirra eru ekki að selja
vörur sínar með öðrum hætti á höfuð-
borgarsvæðinu. Við erum einnig með
sölustaði utan höfuðborgarsvæðisins,
eins og í Landnámssetrinu, Leifsstöð
og víðar.“
Dæmi um valmöguleika
SveitaAsksins eru taðreyktur sil-
ungur, þurrverkað hangikjöt, ýmis-
konar hrökkbrauð og kex, sultur,
chutney, síróp, jurtasalt, ostar, kæfa,
sælgæti, bakkelsi líkt og speltkleinur,
ástarpungar, rúgbrauð, lífræn hjóna-
bandssæla og eplapæ.
Borghildur segir að verið sé að
fara með SveitaAskinn á nammi.
is, sem hefur markaðssett íslenskar
vörur erlendis í gegnum veraldarvef-
inn.
Pantanir berast í gegnum net-
fangið sveitaaskur@mataskur.is eða
í síma 555 0909.
Þá er hægt að kaupa tilbúna
SveitaAska í Inspired by Iceland
í Leifsstöð, í Landnámssetrinu, á
Radisson blu hótelinu, á Fosshótel
Lind, á femin.is, nammi.is og í
Gömlu matarbúðinni, Hafnarfirði.
SveitaAskurinn er sendur innan höf-
uðborgarsvæðisins gegn gjaldi eða
sóttur til MatAsks ehf., Strandgötu
31, Hafnarfirði. /HKr.
Borghildur Sverr-
isdóttir.
F e r ð a þ j ó n u s t u b æ n d u r n i r
Jóhann Helgi Hlöðversson og
Margrét Ormsdóttir í Vatnsholti
í Flóahreppi hlutu nýverið viður-
kenningu frá ferðaþjónustusíð-
unni Tripadvisor og fengu einnig
viðurkenningu frá Ferðaþjónustu
bænda sem framúrskarandi ferða-
þjónustubær árið 2011.
Jóhann Helgi og Margrét keyptu
jörðina Vatnsholt árið 2005 og gerðu
upp allan húsakost. Þau opnuðu
ferðaþjónustu með 14 herbergjum
vorið 2010 en í dag eru herbergin 30
og reka þau einnig 225 manna veit-
ingahús í uppgerðu fjósi og hlöðu.
„Veitingahúsið hefur farið frábær-
lega vel af stað og er mjög vinsælt
fyrir hópa, óvissuferðir, brúðkaup
og afmæli sem og almenna gesti,“
útskýrir Jóhann Helgi en hægt er að
sjá myndir og upplýsingar á stayini-
celand.is og á youtube.com þegar
slegið er inn Vatnsholt.
Ferðaþjónustubændur fá
alþjóðlega viðurkenningu
Jóhann Helgi Hlöðversson og Margrét Ormsdóttir í Vatnsholti í Flóahreppi