Bændablaðið - 26.07.2012, Blaðsíða 26

26 Bændablaðið | Fimmtudagur 26. júlí 2012
Utan úr heimi Lesendabás
Svandís – NEI TAKK
Ekki líst mér á hana.
Undir rís ei hóli.
Sorglegt er að sjá hana
sitja í þessum stóli.
Í Morgunblaðið í maí sl. skrifar
Svandís Svavarsdóttir varga-
verndarráðherra grein sem ber
heitið: „Hvað segja bændur?“
Mér vitanlega hefur enginn bóndi
enn virt hana svars og er það miður,
því þó efni greinar ráðherrans sé
einskis nýtt, bendir tilurð hennar í
þá átt að Svandís sé farin að finna þá
ísköldu fyrirlitningu sem bændafólk
hefur á þeirri hegðun hennar í starfi
sem að því snýr. Þegar REI-málið
bar sem hæst á sínum tíma ól ég þá
barnalegu von í brjósti að við í VG
ættum þarna okkar framtíðarforingja.
Sú von hefur svo sannarlega orðið sér
til skammar og það er út af fyrir sig
ekki lítið afrek hjá Svandísi að ná því
að verða óvinsælasti ráðherra í óvin-
sælustu ríkisstjórn Íslandssögunnar.
Um önnur „afrek“ hennar sem snúa
að bændum má fyrst nefna að ríkið
hætti fyrir hennar tilstilli kostnaðar-
þátttöku í refaveiðum og greiðir nú
aðeins hluta af kostnaði við minka-
veiðar. Á sama tíma er mokað millj-
ónum til Melrakkaseturs í Súðavík
og „vöktunar refastofnsins“, þó sú
eina vöktun sem rebbi á skilið sé
púður og blý.
Í engu er ansað margítrekuðum
erindum Bændasamtaka, Skotvíss,
Félags refa- og minkaveiðimanna og
einstaklinga um hvaða tilgangi varga-
uppeldi ráðuneytisins í þjóðgörðum,
friðlöndum og á miðhálendinu eigi
að þjóna. Erindi Austfirðinga vegna
ágangs hreindýra eru ekki svaraverð
og lífsmörk fást engin í ráðuneytinu,
samanber Harald Benediktsson, því
svar við erindi Bændasamtakanna
sendu 6. janúar sl. hafði ekki enn
borist í sauðburðarlok.
Ástæðan er þó varla mannekla því
meðan starfsfólki annarra ráðuneyta
hefur fækkað undanfarið, þyrpast
nú útklaktir líffræðingar til varga-
verndarráðuneytisins eins og mykju-
flugur í nýja kúadellu á sólheitum
sumardegi. Og álfta- og gæsaplágur
mega róta upp túnum og ökrum
okkar bænda óáreittar af Svandísi og
hennar undirstofnunum. Formaður
Landssambands veiðifélaga, Óðinn
Sigþórsson, Einarsnesi, kvartar
sáran í grein í Morgunblaðinu yfir
hroka og skilningsleysi hjá Svandísi
varðandi undirbúning lagabálks um
þeirra málefni.
Allt var sett á annan endann í
vetur vegna þokukenndra hugmynda
svartfuglafræðinga Svandísar um
fækkun í stofninum vegna fæðu-
skorts. Nú skyldu sko blessaðir
fuglarnir njóta vafans. En þegar
rjúpan, nær útdauður fugl vegna
refs, minks og manna ber á góma,
þá er ekkert skjól hjá ráðherra og
verður varla breyting á í haust þrátt
fyrir 25% fækkun milli ára. Síðan er
veitt – af Svandísi – 10 milljónum í
rjúpnarannsóknir, til viðbótar þeim
fjölmörgu milljónatugum síðustu
50 ára eða svo sem engu nýju hafa
skilað, öðru en að nú er viðurkennt
að veiði hafi áhrif á stofninn.
Rænulaust ráðuneyti
Morgunblaðið hefur í vor fjallað
mikið um ágang vargs, sérstaklega
refs vítt um land og á blaðið sér-
stakar þakkir skildar fyrir það. Í lok
þeirrar umfjöllunar var leitað svara
hjá undirmönnum Svandísar sem
vafalaust hafa ráðfært sig við hana
áður en þeir tjáðu sig. Svarið er þess
eðlis að nauðsynlegt er að það komi
fyrir augu alls bændafólks.
Umhverfisráðuneytinu er ekki
kunnugt um rannsóknir sem styðja
þá skoðun að ref hafi fjölgað mikð
á landinu. Er það svar ráðuneytisins
við fyrirspurn Morgunblaðsins um
hvort umhverfisráðherra eða ráðu-
neytið telji ástæðu til að bregðast við
augljósri fjölgun á ref í landinu með
einhverjum hætti. Ráðuneytið vísar
málinu til sveitarfélaganna.
„Hins vegar vitna heimamenn um
að refum hafi fjölgað á svæðunum
sem um ræðir. Sé þetta rétt og þörf
talin á að bregðast sérstaklega við
fjölguninni kallar það á viðbrögð frá
viðkomandi sveitarfélögum en ekki
ráðuneytinu, þar sem refaveiðar eru
á forræði þeirra, sbr. 2. málsgrein
12. gr. laga nr. 64/1994, um vernd,
friðun og veiðar á villtum fuglum
og villtum spendýrum. Skv. sömu
lögum getur ríkisvaldið þó styrkt
sveitarfélögin til þessa verkefnis eftir
því sem nánar er ákveðið í fjárlögum.
Slíkri úthlutun er ekki til að dreifa á
fjárlögum yfirstandandi árs.
Lögin kveða þó á um að ráðherra
getur ákveðið að refaveiðar fari
fram sé það talið nauðsynlegt til
að koma í veg fyrir tjón af völdum
refa. Forsenda slíkrar ákvörð-
unar er að tillögur þar um komi frá
Umhverfisstofnun og náttúrufræði-
stofnun Íslands. Slíkar tillögur hafa
ekki borist ráðuneytinu. Ráðuneytið
hefur því, samkvæmt framangreindu,
ekki forsendur til að bregðast við
fréttum af fjölgun refa,“ segir í svari
frá umhverfisráðuneytinu.
Mér kæmi ekki á óvart þó
marga setti hljóða eftir þennan
lestur. Ljóst má vera að alger-
lega er gróið fyrir vitin á ráða-
mönnum Umhverfisstofnunar og
Náttúrufræðistofnunar Íslands og að
Svandís rísi upp ur sinni öskustó og
sýni eitthvert frumkvæði er líklega
borin von.
En samt langar mig til að vitna
í fólk sem erfitt er fyrir ráðherra að
hunsa. Páll Hersteinsson taldi að
refastofninn hefði tífaldast á síðustu
30 árum. Ester Rut Gunnsteinsdóttir,
arftaki Páls, segir stofninn hafa
„stækkað töluvert“ eða úr 5000
dýrum fyrir 10 árum í 11.000 nú.
„Þetta er orðið ófremdarástand
hringinn í kringum landið, það er í
raun alveg sama hvar borið er niður.
Varginum mun fjölga stjórnlaust,
verði ekki komið böndum á hann,“
segir Halldór Halldórsson, formaður
Sambands íslenskra sveitarfélaga, í
Morgunblaðinu 11. júní sl. „Refurinn
étur rjúpuna,“ segir Elvar Árni
Lund, formaður Skotvíss og telur
að fjölgun refs sé ein af ástæðunum
fyrir því að rjúpan hafi ekki náð sér
á strik. Tófan núna „hrein martröð“,
segir æðarbóndi í Borgarbyggð.
„Tófustraumurinn ætlaði aldrei
að enda,“ sagði æðarræktandi í
Grindavík.
Þessar fyrirsagnaglefsur úr
Morgunblaðinu verða að nægja
að sinni en víst er að bændur og
búalið munu gráta þurrum tárum
þegar Svandís hverfur frá sínum
ráðherradómi. Það var þarft fram-
tak hjá Ásmundi Einari og félögum
hans í Heimssýn að hafa plakat gegn
Evrópusambandinu á boðstólum til
að líma á heyrúllur. Ég legg til að
stjórn Bjarmalands, félags Refa- og
minkaveiðimanna, láti útbúa svip-
aða álímingu, nema að þar standi:
Refur, minkur, vargfugl og Svandís
Svavarsdóttir – Nei takk!
En Svandísi er þó ekki alls varn-
að, eins og fram kom í vetur í baráttu
hennar gegn ljósmengun. Aðalsteinn
L. Valdimarsson, bóndi og skáld á
Strandseljum kvað þá:
Svandís enn við reglur rjálar,
ráðsnilld hennar fær ei hrós.
Verndar myrkur sinnar sálar
svo þar skíni aldrei ljós.
Indriði Aðalsteinsson,
bóndi á Skjaldfönn við Djúp.
Vaxandi áhugi á mat af heimaslóðum
Áhugi á mat af heimaslóðum er
vaxandi í Evrópu en dreifingar-
kerfið er ófullkomið. Það var
niðurstaða fundar embættismanna
ESB í Brussel um miðjan apríl sl.
Sambandið hefur hvatt Slow Food
hreyfinguna til að beina athygli
sinni að því að stytta flutningaleið-
ir frá framleiðendum til kaupenda
matvæla.
Ákveðnir fordómar hafa verið
ríkjandi, bæði í stjórnkerfinu og í
viðskiptum og verslun með „nær-
mat", sagði Dacian Ciolas, yfirmaður
landbúnaðarmála hjá ESB, á fund-
inum og hvatti hann til breytinga á
þeim viðhorfum.
Þó að kerfið geri matvælum af
heimaslóðum ekki hátt undir höfði,
þá selja 15% framleiðenda helming-
inn af afurðum sínum eða meira á
heimamarkaði. Það á að verða fram-
tíðarstefna í dreifingu matvæla.
Embættismannaráð ESB upplýsir
að bændur, sem selja afurðir sínar á
heimamarkaði, skapi hlutfallslega
fleiri störf en aðrir bændur. Sérhver
bóndi ætti að huga að skipulagi
búrekstrar síns, segir Dacian Ciolas,
og jafnframt því að auka vinnslu
afurðanna á býlunum. Bændur ættu
aftur að taka upp hætti fyrri tíma
þegar bein sala var viðtekin venja og
auka þar með hlut sinn í virðisauka
varanna.
Meirihluti fundarmanna tók undir
þessar hugmyndir. Lönd ESB þurfa
að vera sjálfum sér nóg um matvæli
í heimi þar sem matarskortur er fyrir
hendi. Embættismannaráðið vinnur
áfram að því að stytta boðleiðir milli
framleiðenda búvara og neytenda.
Yfirstjórn málefna matvæla í
Brussel hvetur framleiðendur búvara
til að kynna sér heilbrigðisreglur um
framleiðslu matvæla og snúa sér til
þar til bærra yfirvalda í heimalöndum
sínum með tilmæli um að settar verði
einfaldari reglur um bein viðskipti
bænda og neytenda.
Landsbygdens Folk,
27. apríl 2012.
Þegar bændur í Paraguay
missa lífsbjörg sína
Byrjum á tilvitnun: „Fjölskylda
mín og allir forfeður hafa verið
bændur kynslóð fram af kyn-
slóð og lífið hefur kennt mér hve
mikilvægir bændur eru. Við fram-
leiðum mat og án okkar lifir fólk
ekki af".
Þetta hljómar eins og klisja í
munni norsks bónda í mótmæla-
göngu. En orðin mælti
Geronimo Avelos, bóndi
í Santa Rosa í Suður-
Paraguay. Í kvik-
myndinni „Raising
R e s i s t a n c e "
(Rísandi and-
spyrna) kemur
hann fram sem
fulltrúi hins
fjölmenna hóps
smábænda í
Paraguay sem gerir
okkur Norðmönnum
og öðrum Evrópubúum
kleift að kaupa ódýrt prótein.
Í umræðunni um framleiðenda-
verð búvara í Noregi er því oft
haldið á lofti að við bregðum fæti
fyrir fátæka bændur í þróunarlönd-
unum með því að kaupa ekki fram-
leiðslu þeirra. Avelos vill ekki selja
okkur kornið sitt, heldur nota það
til eigin neyslu og fjölskyldu sinnar.
Það gengur sífellt verr. Víðfeðmir
sojaakrar nálgast jafnt og þétt akra
hans og nágranna hans í þorpinu þar
sem hann býr. Stórefnamenn hafa
keypt upp jarðirnar í kring og dreifa
á akra sína jurtavarnarefnum með
afkastamiklum vélbúnaði en efnin
berast víðar og það þarf jafnt og þétt
að stækka skammtana.
Uppskeran er flutt til Evrópu og
Evrópubúar fá ódýrt kjarnfóður og
þar með ódýrt kjöt og ódýra mjólk og
osta. Paraguay er fjórði stærsti soja-
baunaframleiðandi í heimi. Á síðasta
áratug hafa 90 þúsund bændur þar
brugðið búi. Flestir hafa þeir endað
í fátækrahverfum höfuðborgarinnar
Asunción. En Geromino neitar að
gefast upp. Ásamt nágrönnum sínum
rís hann upp og og reynir að stöðva
vélarnar sem dreifa eitrinu.
Þýskir kvikmyndagerðarmenn,
Bettina Borgfeld og David
Bernet, hafa orðið vitni
að aðgerðunum og
kvikmyndað þær.
Þau hafa einnig
fylgst með Avelos-
f jö lskyldunni
mánuðum saman.
Þá hafa þau einn-
ig rætt við soja-
baunabarónana en
þeir eru í klemmu
og stórskuldugir
fyrirtækjunum sem selja
þeim útsæði, úðunarefni og
áburð. Það er líka þungt áfall fyrir
þá ef uppskeran bregst eða bændur á
svæðinu hindra starf þeirra.
Mynd Borgfelds og Bernets
var sýnd í þýskum kvikmynda-
húsum fyrr á þessu ári og í mars
sl. í Noregi, en hingað til hafa
norskir fjölmiðlar ekki fjallað um
hana. Norðmenn eru líka „með sjö
börn á landi og sjö á sjó" og erfitt
að taka þar á málinu vegna þess
að norskur almenningur vill geta
keypt ódýra kjúklinga. Norðmenn
eru þannig á sinn hátt meðábyrgir í
því að smábændur í Paraguay missa
jarðir sínar og neyðast til að flytja til
borganna. Möguleikar fyrir þá til að
snúa aftur til fyrri lifnaðarhátta eru
ekki í augsýn.
Nationen, 4. júní 2012, Kari
Gåsvatn, stytt.
Bændur í Paraguay. Mynd / USAID/Paraguay