Bændablaðið - 06.09.2012, Blaðsíða 28

28 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. september 2012
Reynsla ýmissa þjóða af aðild að Evrópusambandinu - sporin hræða:
Aðildin hefur víða valdið stórskaða í landbúnaði
Á ferðum mínum á fundi
og ráðstefnur í fjölmörgum
Evrópulöndum hef ég, einkum á
seinni árum, kynnt mér þróunina
í landbúnaði og fæðuöryggi
þjóðanna. Sérstaklega hef ég lagt
mig eftir viðtölum við búvísinda-
menn og bændur, sbr. grein mína
í Bændablaðinu 14. júní, bls.
16, nú í lok ágústmánaðar með
viðtölum við fólk frá Póllandi,
Slóvakíu, Slóveníu, Tékklandi og
Ungverjalandi sem gengu í ESB
fyrir sjö árum. Skemmst er frá að
segja að miklar breytingar hafa
orðið í landbúnaðarframleiðslu
þessara landa eftir inngöngu.
Hrun í svínarækt
Varnarðarorð, t.d. í Ungverjalandi,
hafa reynst sannspá, þ.e.a.s. að hinn
frjálsi markaður hefur stórskaðað
innlenda framleiðslu og afkomu
bænda, með nokkrum undantekn-
ingum þó.
Hjá þessum þjóðum er staðan
einna sterkust í Póllandi en þó er
svínaræktin þar stórsködduð. Í öllum
hinum löndunum er hún hrunin.
Inn flæðir svínakjöt, einkum frá
Danmörku.
Mjólkurframleiðslan virðist
standa traustum fótum í Póllandi en
hefur dregist mikið saman í hinum
löndunum frá 2005. Mest kemur
af mjólk og mjólkurafurðum frá
Þýskalandi inn á þá markaði. Þannig
hefur mjólkurframleiðsla minnkað
um 50% í Ungverjalandi.
Í Slóvakíu er framleitt mikið af
nautakjöti sem er mest flutt út, eink-
um til Þýskalands, en það nautakjöt
sem landsmenn neyta kemur mest
frosið frá Nýja-Sjálandi. Merkileg
hagfræði. Ungverji sagði mér að
útblástur gróðurhúsalofttegunda
einnar breiðþotu á leiðinni frá Nýja
Sjálandi til Búdapest væri jafn mik-
ill og frá 5000 mjólkurkúm á ári í
Ungverjalandi.
Bændur eiga í vök að verjast
Áður en þessi lönd gengu í ESB
héldu aðildarsinnar og talsmenn ESB
í Brussel því fram að styrkir myndu
tryggja hag bænda þótt vitað væri að
þeir fengju mun lægri greiðslur en
bændur í aðildarlöndunum 15 sem þá
voru í ESB. Þannig var samkeppnis-
staða þessara Austur-Evrópuþjóða
lakari strax frá fyrsta degi aðildar
árið 2005.
Reyndin hefur orðið sú að þegar á
heildina er litið hefur landbúnaðar-
framleiðsla dregist töluvert saman
á þessu svæði og eiga bændur í
flestum greinum í vök að verjast.
Sömuleiðis hefur fæðuöryggi þess-
ara þjóða rýrnað, sem kemur sér illa
og er varasöm þróun á tímum hækk-
andi matvælaverðs í heiminum. Varla
bætir þessi þróun atvinnuástandið
í þessum löndum, sem er verra en
hér á landi.
Sporin hræða
Sú þróun sem hér hefur verið lýst
sýnir að full ástæða er til að hafa
áhyggjur af landbúnaðarframleiðslu
ef Ísland gengur í ESB. Sporin hræða.
Reyndar er allur samanburður ann-
mörkum háður vegna algerrar sér-
stöðu íslensks landbúnaðar en þessar
staðreyndir blasa þó við. Styrkir eru
skammgóður vermir og að mínum
dómi er þessi eilífi samanburður við
Finnland út í hött. Því má bæta við að
hin stórauknu milliríkjaviðskipti hafa
stuðlað að útbreiðslu búfjársjúkdóma
sem ekki voru áður þekktir í þessum
löndum.
En það er líka mikill vandi sem
steðjar að í „gömlum“ aðildarlöndum
ESB. Í einu helsta sauðfjárræktar-
landi Evrópu, Spáni, fækkar sauðfé
nú gífurlega.
Mikið hefur verið fjallað um
skuldavanda Grikkja en minna
hefur borið á þeirri staðreynd að
landbúnaður þar er illa staddur eftir
þrjá áratugi í ESB og notkun evru
sem gjaldmiðils um árabil. Öllum
Grikkjum sem ég hef rætt við ber
saman um þetta.
Svona staðreyndir þurfa að koma
fram í því aðildarferðli að ESB sem
er í gangi hér á landi, eigi umræðan
að teljast upplýst.
Dr. Ólafur R. Dýrmundsson er
landsráðunautur Bændasamtaka
Íslands í lífrænum búskap og
landnýtingu. (ord@bondi.is)
Utan úr heimi
Verður ákvæði um verndun ræktarlands
sett í norsku stjórnarskrána?
Varðveisla ræktunarlands er
alvörumál. Eitt af meginatrið-
unum í stefnu norska Miðflokksins
(Senterpartiet), er það að okkur
beri að skila jörðinni til næstu kyn-
slóðar að minnsta kosti í jafngóðu
ástandi og við tókum við henni.
Það leggur okkur skyldur á herðar.
Möguleikar komandi kynslóða á
að eiga aðgang að hreinum (ómeng-
uðum) jarðvegi, hreinu andrúmslofti
og hreinu vatni standa og falla með
því hvernig við umgöngumst þessar
auðlindir núna. Í framtíðinni mun
framleiðsla matar í Noregi byggjast
á því að við umgöngumst jarðveginn
af skynsemi á okkar tímum. Í eðli-
legu framhaldi af því hefur hópur
þingmanna úr fjórum flokkum á
Stórþinginu lagt fram frumvarp til
laga þess efnis að í Stjórnarskrá
Noregs verði ákvæði um verndun
ræktunarlands.
Norsku stjórnarskránni var síðast
breytt árið 1992, þegar bætt var þar
inn ákvæði þess efnis að umgangast
skuli náttúruauðlindir með fram-
tíðarhagsmuni lands og þjóðar að
leiðarljósi. Þar var jarðvegurinn ekki
nefndur sérstaklega.
Þrýstingur á að nýta ræktunarland
í Noregi til ýmissa annarra þarfa,
t.d. undir vegi og ýmis mannvirki,
er mikill um þessar mundir. Land,
sem notað er til ræktunar í Noregi er
hins vegar hlutfallslega minna en í
flestum öðrum löndum sem eðlilegt
er að bera það saman við. Aðeins
3% af Noregi eru ræktað land en til
samanburðar eru 16% af Noregi frið-
að land. Á undangengnum 50 árum
hafa 100 þúsund hektarar ræktaðs og
ræktunarhæfs lands í Noregi verið
teknir til annarra nota. Síðustu fimm
ár hafa 1500 hektarar ræktunarlands
verið teknir árlega undir aðra notkun
á sama tíma og þjóðinni fjölgar jafnt
og þétt.
Við, sem leggjum fram frum-
varp um framangreinda breytingu á
stjórnarskránni, teljum að verndun
ræktunarlands sé ein mikilvægasta
trygging fyrir því að unnt verði að
framleiða nægan mat fyrir komandi
kynslóðir.
/Nationen, 15. júní 2012.
Breskir bændur aðþrengdir
Sífellt fleiri breskir bændur eru
í nauðum staddir vegna streitu
og bágrar afkomu. Hið nýjasta í
þeim efnum er að kúaberklar hafa
komið upp í nautgripum þeirra.
Annað áhyggjuefni er seinar
greiðslur fyrir afurðir og há leiga
fyrir vélar og tæki. Í viðtali við blað-
ið Farmers Weekly segir talsmaður
samtakanna "Farm Crisis Network"
(Hjálparsamtök bænda í neyð) að
mikið sé um fregnir af förgun naut-
gripa vegna kúaberkla. Þau telja að
bæði yfirvöld og fjölmiðlar eigi að
veita bágstöddum bændum meiri
athygli og stuðning. Efnahag þeirra
og heilsufari er nú þannig komið.
/Bondebladet 19. júlí 2012.
Alþjóða kornráðið (IGC) varar við
minnkandi kornbirgðum í heimin-
um. Samkvæmt síðustu spá ráðsins
stefnir nú í það að birgðir hveitis
fari niður í 183 milljónir tonna,
sem eru minnstu birgðir þess í
fjögur ár. Þurrkar og ójafn vöxtur
kornsins endurspeglast í þessari
spá um uppskeru á vaxtarárinu
2012–2013.
Af einstökum áhrifavöldum hafa
þurrkar í Bandaríkjunum haft mest
að segja en spáð uppskera hveitis
minnkaði þar um 53 milljónir tonna
í júlí sl. og er spáð fyrir uppskeru-
árið nú 863 milljónir tonna. Það er
lækkun um 6 milljónir tonna frá árinu
á undan. Jafnframt er því spáð að
eftirspurnin aukist um 8 milljónir
tonna. Áætlað er að birgðir hveitis
í lok uppskeruársins minnki um 14
milljónir tonna og verði 115 milljónir
tonna í lok þess.
Um mánaðamótin júlí-ágúst
sl. spáði landbúnaðarráðuneyti
Rússlands því að kornuppskera
þar yrði 15–20% minni en á sl. ári
en þá var hún 94,2 milljónir tonna
og er nú áætluð 80–85 milljónir
tonna. Samdrættinum valda miklir
þurrkar í landinu sunnanverðu, á
Volgusvæðinu og í Vestur-Síberíu.
Á fleiri svæðum hefur verið boðaður
samdráttur um 10–30%.
Landbúnaðarráðuneytið í Moskvu
hefur dregið úr áætlunum um útflutn-
ing korns á árinu, úr 20 í 16 milljónir
tonna. Verð á hveiti hefur hækkað
mikið í Rússlandi á árinu en það
hefur áhrif á kjötverð og þannig á
afkomu almennings. Rætt hefur verið
um að leggja skatt á útflutning Rússa
á korni.
Rússland gekk í Alþjóða við-
skiptastofnunina (WTO) í ágúst á
þessu ári, en hún leyfir ekki aðildar-
löndum sínum að grípa inn í viðskipti
við önnur lönd með stjórnvaldsað-
gerðum. Framkvæmdastjórn ESB
(EU–27) boðaði nýlega nokkurn
samdrátt á uppskeru korns á þessu
ári, eða um 3,9 milljónir tonna og er
hún nú áætluð 280 milljónir tonna.
Það er einkum uppskera á byggi
og maís sem dregst saman, vegna
þurrka, en óbreytt spá er um upp-
skeru hveitis.
/Landsbygdens Folk, 3. ágúst 2012.
Alþjóða kornráðið spáir minnkandi kornbirgðum
Þrengingar í finnskri
búfjárrækt
Verðhækkanir á fóðri í Finnlandi
bitna á framleiðslu búfjárafurða
þar í landi, m.a. á mjólk og kjöti,
að sögn Österbottens Tidning.
Formaður Samtaka finnskra
bænda, Juha Marttila, varar við
skorti á þessum vörum.
Í viðtali við veftíðindin Uusi
Suomi krefst Marttila þess að hald-
inn verði neyðarfundur í finnska
þinginu um málið. Hann kallar eftir
skýrum samskiptareglum á mat-
vælamarkaðnum og segir að tap
sé á búrekstrinum vegna þess hve
kostnaður við fóðurframleiðsluna
hafi hækkað mikið, eða um allt að
40% á milli ára. Formaður lands-
samtakanna telur að matvælaverð
muni hækka verulega með haustinu.
Í Finnlandi hefur það verð, sem
neytendur greiða fyrir helstu búvör-
ur, lengi verið ákveðið í beinum
samningum fulltrúa framleiðenda
og neytenda og þar gengið á ýmsu
í tímans rás. Að þessu sinni standa
framleiðendur, fulltrúar úrvinnslu,
flutningastarfsemi og verslunar
saman í kröfugerðinni, alls með
um 300 þúsund starfsmenn. Því er
þess vænst að varnaðarorð formanns
bændasamtakanna vegi þungt.
Í umræðum um málið hefur það
verið dregið fram að aukin eftirspurn
sé eftir matvælum í heiminum um
þessar mundir en einnig eftir líf-
rænni orku sem eldsneyti á vélar. Þá
hafa öfgar í veðurfari víða um heim
einnig haft áhrif á framboð búvara.
Því hefur vaknað sú spurning hvort
búast megi nú við matvælaskorti í
líkingu við þann sem varð árið 2008.
/Landsbygdens Folk, 17. ágúst