Fréttablaðið - 05.05.2012, Blaðsíða 8

5. maí 2012 LAUGARDAGUR8
FRÉTTASKÝRING: EES og stjórnarskráin
Skráning og nánari upplýsingar á imark.is
REAL TIME REVOLUTION:
How Oprah Fused TV
& The Social Experience
ÍMARK og 365 miðla
fimmtudaginn 10. maí
Jonathan Sinclair, aðstoðarforstjóri
og framleiðandi hjá Harpo Studios,
framleiðslufyrirtæki Opruh Winfrey,
fjallar um breytingar á fjölmiðlaumhverfinu
og hvernig markaðsfólk þarf að takast
á við breytta neytendahegðun.
Kl. 11.30–13.00 í Norðurljósum í Hörpu,
hádegisverður innifalinn.
Markaðsbylting í beinni
Nýjar evrópskar eftirlits-
stofnanir eiga að fylgjast
með fjármálamörkuðum
ESB-ríkjanna og tryggja að
eftirlitsstofnanir í aðildar-
ríkjunum standi sig. Íslandi
ber að samþykkja vald
stofnananna yfir íslenskum
fjármálamarkaði vegna
EES-samningsins, en
íslenska stjórnarskráin
heimilar það ekki sam-
kvæmt álitsgerð sem unnin
var fyrir stjórnvöld.
Fjármálakreppan sem leikið hefur
Evrópu grátt síðustu ár varð til þess
að Evrópusambandið (ESB) fór yfir
hvernig eftirliti með fjármálamörk-
uðum álfunnar er háttað og gerði
úrbætur þar sem þurfa þótti. Hluti
þeirra úrbóta var að koma á fót
þremur nýjum eftirlitsstofnunum.
Ísland á, sem aðili að innri mark-
aði ESB í gegnum samninginn um
Evrópska efnahagssvæðið (EES), að
gerast aðili að þessum nýju stofn-
unum.
Eins og fram kom í Fréttablaðinu
í gær er það annmörkum háð. Sam-
kvæmt áliti lagaprófessoranna
Bjargar Thorarensen og Stefáns
Más Stefánssonar myndi það ekki
standast ákvæði stjórnarskrárinn-
ar.
Ástæðan er sú að nýju stofnan-
irnar hafa heimildir til að grípa til
aðgerða gegn fjármálastofnunum
og eftirlitsstofnunum ákveðinna
ríkja. Í áliti Bjargar og Stefáns
kemur fram að með því að sam-
þykkja það myndu íslensk stjórn-
völd framselja of mikinn hluta af
valdi sínu til yfirþjóðlegra stofnana.
Nýju eftirlitsstofnanirnar hafa
það hlutverk að bæta starfsemi
innri markaðarins með því að
tryggja að reglusetning og eftirlit
séu áhrifamikil og samræmd, eins
og segir í áliti Bjargar og Stefáns.
Þar er rakið hvernig nýju eftir-
litsstofnanirnar eru viðbrögð ESB
við þeim ágöllum á reglum um eftir-
lit með fjármálamörkuðum sem í
ljós hafi komið í fjármálakreppunni
árin 2007 til 2008.
Í álitinu segir jafnframt að
markmiðið með breytingunum sé
að tryggja stöðugleika á fjármála-
mörkuðum aðildarríkjanna, og
stuðla að því að yfirsýn fáist yfir
fjármálastarfsemi sem fari fram í
fleiri en einu landi. Þá sé verið að
samræma regluverk um fjármála-
fyrirtæki á innri markaði ESB, og
tryggja að unnt sé að meta hættur
sem steðji að fjármálamörkuðum og
grípa til aðgerða vegna þeirra.
Eins og fram kom í Fréttablaðinu
í gær er það niðurstaða Bjargar og
Stefáns að annmarkar séu á því að
innleiða tilskipanir ESB um þessar
nýju stofnanir hér á landi þar sem
ekkert í stjórnarskránni heimili
slíkt valdaframsal stjórnvalda.
Í álitsgerðinni kemur jafnframt
fram að í tillögum stjórnlagaráðs
að nýrri stjórnarskrá sé að finna
ákvæði sem heimili slíkt valda-
framsal. Slíka heimild er að finna
í stjórnarskrám annarra Norður-
landa og flestra Evrópuríkja. Björg
og Stefán telja skýrt að verði það
ákvæði sem stjórnlagaráð hefur
lagt til tekið inn í stjórnarskrána
muni Alþingi hafa heimild til að
framselja vald sitt að þessu leyti
til nýrra eftirlitsstofnana með fjár-
málamörkuðunum í Evrópu.
Nýjar stofnanir svar við fjármálakreppu
EFTIRLIT Nýju evrópsku eftirlitsstofnununum er ætlað að tryggja að sömu reglur gildi um fjármálamarkaði í aðildarríkjum ESB, og
þar með þeim sem eiga aðild að EES-samningnum. NORDICPHTOS/AFP
Nýju evrópsku eftirlitsstofnanirnar
tóku til starfa 1. janúar 2011. Þeim
er ætlað að bæta starfsemi innri
markaðar Evrópusambandsins
(ESB). Þær eiga að tryggja að lög-
gjöfin sé samræmd og áhrifarík,
og að vernda stöðugleika fjár-
málakerfisins, gagnsæi markaðar
og framleiðslu, og vernd innstæðu-
eigenda og fjárfesta.
Stofnanirnar hafa viðamiklar
valdheimildir, en í flestum tilvikum
er gert ráð fyrir að þær grípi aðeins
til aðgerða ef eftirlitsstofnanir í
einstökum ríkjum standa sig ekki
sem skyldi.
Allar stofnanirnar hafa heimildir
til að taka ákvarðanir um starfandi
fjármálafyrirtæki, til dæmis með
því að stöðva starfsemi þeirra
alfarið. Skapist neyðarástand geta
þær skipað yfirvöldum í einstökum
ríkjum að grípa til ákveðinna
aðgerða. Þá mega þær banna
tímabundið ákveðna fjármála-
starfsemi. Að auki leysa þær úr
ágreiningi milli eftirlitsstofnana
ríkja með bindandi ákvörðunum.
■ Kerfisáhætturáð (ESRB):
Ráðið hefur það hlutverk að hafa
heildaryfirsýn yfir fjármálamarkaði
og meta þá hættu sem að þeim
kann að steðja.
■ Evrópska bankaeftirlitið
(EBA): Hlutverk eftirlitsins er að
stuðla að samræmdu eftirliti og
veita stofnunum ESB ráðgjöf um
bankastarfsemi.
■ Evrópska eftirlitsstofnunin
með tryggingum og starfstengd-
um lífeyri (EIOPA): Stofnunin á
að stuðla að samræmdu eftirliti
og veita stofnunum á sviði trygg-
inga og lífeyrismála ráðgjöf með
reglusetningu og eftirliti.
■ Evrópska eftirlitsstofnunin
með verðbréfa- og fjármála-
mörkuðum (ESMA): Á að stuðla
að samræmdu eftirliti og veita
stofnunum ESB ráðgjöf um verð-
bréfa- og fjármálamarkaði.
Nýjar stofnanir
með miklar
valdheimildir
„Fyrst og fremst hljótum við að láta reyna á
það til fulls þegar svona tilvik koma upp að
fá undanþágur sem henta okkar veruleika,“
segir Bjarni Benediktsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins og fulltrúi flokksins í utanríkis-
málanefnd Alþingis, spurður hvernig bregðast
eigi við áliti um að nýjar ESB-reglur standist
ekki stjórnarskrá.
Hann segir að í þessu tilviki kunni að vera
að undanþágur séu ekki mögulegar. „Þá hlýtur
að koma til skoðunar hvort þörf sé á breytingu
á stjórnarskránni, ekki bara vegna þessa máls
heldur almennt vegna framkvæmdar á EES-samn-
ingnum.“
Bjarni segir líklegt að tilvikum sem þessum fjölgi í
framtíðinni. Þess vegna gæti þetta mál orðið tilefni til
að spyrja stærri spurninga um EES.
„Við getum verið sammála um að ávinningurinn
af því að eiga aðgang að innri markaðinum er svo
mikill að þetta mál getur ekki orðið til þess að
endurskoða það,“ segir Bjarni. Því fylgi kostir
og gallar að vera fullir þátttakendur á innri
markaði ESB, og full rök séu fram komin fyrir
því að framkvæmd EES-samningsins hafi á
síðustu árum farið yfir þau mörk sem stjórnar-
skráin setji.
Bjarni segir nýju eftirlitsstofnanirnar sem
ESB hefur komið á laggirnar eðlilegt skref nú
þegar svo greinilegir gallar varðandi frjálsa fjár-
magnsflutninga á innri markaði sambandsins
hafi komið í ljós.
„Almennt séð þurfum við að horfast í augu við
að það kann að vera óumflýjanlegt að gangast undir
samstarf um rekstur á eftirlitsstofnunum sem tryggja
einsleitni á markaðnum,“ segir Bjarni. Hann bendir á að
Ísland þurfi ekki aðeins að undirgangast kröfur heldur
fái á móti ákveðna réttarvernd fyrir íslenska ríkið og
íslenska borgara.
Vill láta reyna á undanþágur eða breyta stjórnarskránni
BJARNI
BENEDIKTSSON
Íslendingar ættu að líta meira til umræðunnar
um EES-samninginn í Noregi, þar sem niður-
staðan virðist vera sú að hægt sé að gera miklu
meira til að aðlaga löggjöfina sem kemur frá ESB
að aðstæðum í Noregi, segir Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson, formaður Framsóknarflokksins og
fulltrúi flokksins í utanríkismálanefnd Alþingis.
Hann segir Íslendinga virðast kaþólskari en
páfinn þegar komi að innleiðingu laga frá ESB.
„Við þurfum að meta hvort hægt sé að inn-
leiða reglurnar á þann hátt að það henti okkar
aðstæðum og falli undir stjórnarskrána,“ segir
Sigmundur. Hann segir ekki sjálfgefið að hægt verði að ná
fram þeim breytingum, og þá verði að ræða framhaldið.
„Það er ekki sjálfgefið að við breytum stjórnarskránni
einn, tveir og þrír.“
Sigmundur segir sífellt aukast í regluverkið sem
tengist EES-samningnum, sem sé óheppileg þróun á
margan hátt. „Það gefur tilefni til að fara yfir þróun EES-
samningsins, hvort við getum haft meiri áhrif á
lagasetninguna þegar hún kemur til Íslands, eða
hvort við eigum að beita okkur fyrir breytingum
á EES-samningnum.“
Hann segir æskilegast að Ísland verði áfram
aðili að EES-samningnum, en hann verði að
taka mið af þörfum aðildarríkjanna. Mögulega
þurfi að taka upp viðræður við ESB um framtíð
samningsins, en slíkt sé augljóslega torvelt á
meðan Ísland standi í aðildarviðræðum við ESB.
Spurður um nýju eftirlitsstofnanirnar sem
ESB hefur nú sett af stað segir Sigmundur að
með þeim sé sambandið að fikra sig að viðbrögðum við
fjármálakrísunni og reyna að hindra nýjar krísur. Hann
segir rétt að fylgjast vel með hvernig til takist, ef ESB finni
snjallar lausnir sé ekkert að því að nota þær. Hann segir
að einnig mætti líta til Kanada og hvernig eftirliti með
fjármálastofnunum sé háttað þar. Markmiðið eigi að vera
að skoða það besta úr öllum áttum.
Ekki sjálfgefið að breyta stjórnarskránni
SIGMUNDUR DAVÍÐ
GUNNLAUGSSON
Brjánn
Jónasson
brjann@frettabladid.is