Fréttablaðið - 21.06.2012, Side 22

21. júní 2012 FIMMTUDAGUR
ÓDÝRASTI
ÍSINN
Í BÓNUS
Á ÞRIÐJA HUNDRAÐ EURO SHOPPER
VÖRUTEGUNDIR Í BOÐI
398 kr.
12 stk.
498 kr.
8 stk.
298 kr.
3 stk.
Öll mannanna verk endurspegla hugarfar og áherslur. Gjarnan
má merkja áherslur í hugarfari á
opinberum byggingum sem byggðar
hafa verið í aldanna rás. Því stærri
og glæsilegri, því skýrari vottur um
ríkjandi áherslur.
Við sjáum víða merki þess að
mannskepnan hefur byggt glæsi-
leg hús til dýrðar einhverju sem
kalla má æðri mátt. Þessi mann-
virki eru gjarnan sérhæfð til þess
að stunda og iðka það sem krafist er,
allt eftir því hvaða mætti er þjónað.
Glæsilegar kirkjur og musteri hafa
verið reist Guði til dýrðar þar sem
almenningur fær tækifæri til þess
að iðka trú sína og taka þátt í helgi-
athöfnum í viðeigandi umgjörð og
eftir þar til gerðu ritúali. Glæsileg-
ar hallir stjórnvalda á hverjum tíma
hafa verið byggðar hinu veraldlega
valdi til dýrðar þar sem útvaldir
iðka völd og áhrif, sömuleiðis eftir
ákveðnu ritúali. Hin síðari ár hafa
verið byggðar glæsilegar skrifstofu-
byggingar fyrirtækja, þekkingar-
miðstöðvar og íþróttamannvirki
þar sem stunduð er margs konar
peningasýslan og atgervisiðkun til
hugar og handa. Öll eru þau byggð
beinlínis með það fyrir augum að
skapa nauðsynlega umgjörð um
það ritúal sem liggur að baki athöfn-
unum, hvort sem þær lúta að trú,
völdum, peningum eða atgervi.
Undanfarin misseri hefur verið
um fátt meira rætt en fátæklega og
frumstæða umræðu- og lýðræðis-
hefð í íslensku samfélagi. Helstu
stofnanir lýðræðisins eiga mjög
undir högg að sækja og njóta minnk-
andi trausts. Alþingi, forsetaemb-
ættið, stjórnmálaflokkar og hags-
munasamtök eru öll meira og minna
í tilvistarkreppu og stressi vegna
minnkandi trausts almennings og
minni áhrifa í samfélaginu. Hugar-
ástand þeirra sem þar iðka völd og
áhrif hefur markast af þessu stressi
og magnað upp ýmsar óæskilegar
birtingarmyndir sem hafa verið
til þess fallnar að rýra enn frekar
traustið. Það er kallað eftir breyt-
ingum bæði á umræðunni og ekki
síður stofnunum sjálfum.
Stórfelldar framfarir í tækni og
samskiptum hafa rutt af stað víð-
tækri þróun sem opnar möguleika
á mun almennari þátttöku og áhrif-
um almennings á stefnumarkandi
ákvarðanir í samfélaginu. Jafn-
framt því hefur verið að þróast
hröðum skrefum aðferðafræði
sem tryggir vandaða og þroskaða
umræðu. Hér á landi er skemmst
að minnast frumkvæðis Mauraþúf-
unnar svokölluðu sem reið á vaðið
með nýjung í almennri umræðu
um framtíðarsýn lands og þjóðar
í nóvember 2009. Að mati allra
þeirra hundraða sem stóðu að því
framtaki og þeirra 1.200 eða svo
sem tóku þátt, heppnaðist atburð-
urinn mjög vel. Stjórnarskrár ferlið,
sem að hluta byggði á þessari til-
raun Mauraþúfunnar, gaf kost á
enn frekari þróun á þessu formi og
bætti við nýrri vídd í úrvinnslu og
eftirfylgni með stjórnlaganefnd og
stjórnlagaráði. Alþingi Íslendinga
tók þá tímamótaákvörðun sem gaf
færi á dýrmætri reynslu varðandi
nýja aðferðafræði í lýðræðinu. Eftir
því var tekið víða um heim.
Eins og við höfum byggt sér-
hæfða aðstöðu m.a. Guði til dýrðar,
stjórnar herrum til dýrðar, pen-
ingum til dýrðar og íþróttum og
atgervi til dýrðar liggur beint við
að spyrja hvort ekki sé komin röðin
að lýðræðinu? Hvort lýðræðið sé
það mikil vægt að við teljum ekki
eftir okkur að verja fé og kröftum
til þess að byggja mannvirki og
aðstöðu sem eru sérstaklega til
þess gerð að skapa viðeigandi og
nauðsynlega umgjörð um athafnir
og ritúal sem uppbyggileg og þrosk-
andi almannaumræða krefst í þágu
lýðræðisins? Það þarf að iðka lýð-
ræðið allt eins og við iðkum trúna
og atgervið til dæmis.
Það er umhendis að þurfa í hvert
skipti að fá aðgang að og græja sali
sem að jafnaði eru ætlaðir til ann-
arra nota og þar að auki að safna
liði, þjálfa og undirbúa. Það dytti
engum í hug að byggja til dæmis
íþróttastarf á því að fá inni hér
og þar eftir atvikum og þurfa að
umbreyta aðstöðunni í hvert sinn
sem hún er notuð til þess arna. Það
er löngu liðin tíð.
Mikilvægt er að koma upp hús-
næði (á fleiri en einum stað) sem
er sérhönnuð vinnuaðstaða fyrir
fjölmenna samræðu og skoðana-
skipti sem byggir á góðu aðgengi
og tæknilegri umgjörð eins og best
verður á kosið. Rafræn tenging er
auðveld og til þess fallin að hafa
umræðuna samtímis þótt fram fari
víða. Þessi aðstaða þarf að vera til
reiðu á hverjum tíma.
Byggja þarf upp sérþjálfað lið
lóðsa (umræðustjóra), sem hægt
er að kalla til í hvert sinn sem um-
ræðan fer fram. Á sama hátt og
björgunarsveitir, sem eru til taks
hvenær sem kallið kemur, mundu
verða til einskonar lýðræðis sveitir,
sem hefðu það hlutverk að skapa
nauðsynlega umgjörð í samræðunni
til þess að fá fram bestu mögulegu
niðurstöðu.
Vönduð umræða og fjölbreytt
sjónarmið myndar hljómbotn í
umfjöllun um mikilvæg málefni
og framtíðarsýn samfélagsins.
Þannig skilar umræðan tóni sem
innifelur nauðsynlega breidd til
þess að vera samfélaginu til heilla.
Alþingi er ekki í góðu sambandi
við almenning, a.m.k. ef marka
má mælingar á trausti. Um ræðan
einkennist af formsatriðum og
sífelldum endur tekn ingum og þrá-
hyggju og virkar eins og óþægi-
legt suð sem veldur einungis
pirringi. Að tengja umræðuna á
Alþingi við vandaða og skipulagða
umræðu meðal almennings með
formlegum hætti mundi vafalítið
bæði tengja löggjafarsam kunduna
betur við fólkið í landinu og breyta
umræðuhefðinni. Fámenni, upp-
lýsing, tæknivæðing og mennt-
unarstig ásamt þeim sterku sam-
félagslegu innviðum sem við
höfum eru borðleggjandi skilyrði
til þess að við gætum verið fyrir-
mynd annarra samfélaga í þessu
efni.
Lýðræðinu til dýrðar
Lýðræði
Bjarni Snæbjörn
Jónsson
stjórnunarráðgjafi
og áhugamaður
um meðvitaða
samfélagsþróun
Alþingi, forsetaembættið, stjórnmála-
flokkar og hagsmunasamtök eru öll meira
og minna í tilvistarkreppu og stressi.
Markmið Fulbright-áætlunar-innar er að auka skilning á
milli þjóða, treysta vináttubönd
og stuðla að samstarfi. Síðan 1957
hafa íslensk og bandarísk stjórn-
völd rekið Fulbright-stofnun á
Íslandi og átt farsælt samstarf á
sviði mennta- og menningarmála í
gegnum hana.
Vinátta Íslands og Banda-
ríkjanna hefur verið báðum þjóðun-
um mikil væg, allt frá 1944, þegar
Banda ríkin viðurkenndu sjálfstæði
Íslands. Þó að ýmislegt hafi breyst í
samstarfi landanna á undan förnum
áratugum, er í dag jafn mikil-
vægt og fyrr að hlúa að vináttu
ríkjanna og treysta sam vinnuna,
hvort sem er á stjórnmála sviðinu,
í við skiptum eða í mennta- og
menningar málum.
Einn sá hornsteinn í tvíhliðasam-
skiptum landanna sem enn stendur
óhaggaður er Fulbright-samstarfið,
sem hefur verið farsælt og báðum
þjóðum til hagsbóta í 55 ár. Ful-
bright er í dag ein helsta táknmynd
hins jákvæða í samskiptum Íslands
og Bandaríkjanna og hefur styrkt
tengsl landanna á ótal sviðum.
Nálægt 1.400 Íslendingar og
Bandaríkjamenn hafa hlotið Ful-
bright-styrk á þessum tíma, bæði
námsmenn í framhaldsnámi og
fræðimenn. En þar með er ekki öll
sagan sögð. Háskólar á Íslandi og
nemendur þeirra hafa notið þess að
fá hingað fræðimenn á ótal sviðum,
sem auðgað hafa íslenskt háskólalíf
með kennslu og rannsóknum. Ekki
má heldur gleyma framlagi banda-
rískra nemenda og listamanna, en
þessir aðilar snúa síðan heim til
Bandaríkjanna með það besta frá
Íslandi í farteskinu og halda flest-
ir tryggð við land og þjóð. Þetta
fólk heldur áfram að byggja brýr
á milli einstaklinga og stofnana í
löndunum tveimur.
Þá auðga íslenskir fræðimenn
og nemendur bandarískt háskóla-
líf og þjóðfélag, áður en þeir snúa
aftur heim með þekkingu og færni
til gagns fyrir íslenskt samfélag.
Varanleg vinátta myndast á milli
einstaklinga, samtaka og stofnana,
en það styrkir tengslin yfir Atlants-
hafið til lengri tíma. Þannig er Ful-
bright mikils virði fyrir samband
Íslands og Bandaríkjanna og fyrir
þjóðfélagið í heild.
Fulbright stendur jafnframt
vörð um ákveðin gildi sem höfð
eru að leiðarljósi í öllu starfi
stofnunarinnar á Íslandi. Lögð er
áhersla á að Fulbright-styrkþegar
gefi til baka til samfélagsins og
láti gott af sér leiða. Samfélags-
leg ábyrgð, persónuleg ábyrgð
einstaklingsins, víðsýni og gagn-
rýn hugsun eru meðal þeirra gilda
sem Fulbright stendur fyrir. Þegar
styrkþegar eru valdir, þá eru þessi
atriði ekki síður mikilvæg en náms-
árangur og leiðtogahæfni.
Fulbright er öflugt vörumerki
sem nýtur virðingar um heim
allan. Það er ákveðin viðurkenning
fyrir námsmann eða fræðimann
að geta titlað sig Fulbright-styrk-
þega og sú nafnbót opnar ýmsar
dyr, meðal annars að bestu háskól-
um Bandaríkjanna. Það er því ekki
að ástæðulausu sem ríki heims
keppast við að fá aukna þátttöku í
starfi Fulbright. Þó að Fulbright sé
starfandi í einhverjum mæli í um
100 löndum, þá er samstarfið lang-
sterkast þar sem Fulbright-stofnun
er starfandi. Slíkar stofnanir eru
einungis starf ræktar í 50 löndum.
Í dag vilja mörg ríki fá Fulbright-
stofnun, en Bandaríkin hafa haft þá
stefnu að fjölga þeim ekki. Þannig
nýtur Ísland forréttinda sem færir
landinu margfaldan ávinning miðað
við stærð landsins og fjárframlag.
Tengsl Íslands og Bandaríkj-
anna rista djúpt, því löndin deila
að mörgu leyti sameiginlegri sýn
og lífsgildum og eiga sameigin-
lega hagsmuni, þó að vissulega geti
ríkin verið á öndverðum meiði í ein-
staka málum. Þegar við tökum það
besta sem hvort landið hefur upp á
að bjóða, sameinum krafta okkar,
deilum hugmyndum og þekkingu
og vinnum saman, þá græða allir.
Svo einfalt er það.
Hornsteinn í samskiptum
Íslands og Bandaríkjanna
SamstarfB
Belinda
Theriault
Blaðamaður og
hestakona