Fréttablaðið - 22.09.2012, Síða 22

22. september 2012 LAUGARDAGUR22
núna ákvað ég að hugsa um sjálfa
mig, reyna að gera eitthvað fyrir
sjálfa mig,“ segir Emilía sem er
fjórtán ára gömul. „Mér finnst alveg
frábært að koma hingað og hitta
fólk sem veit og skilur hvernig mér
líður, vegna þess að það hefur upp-
lifað mjög svipaða hluti og ég.“
Brotin sjálfsmynd
Það eru ekki bara unglingar á ferð-
inni í Hlutverkasetrinu þennan
daginn. Kjartan Jónsson og Vil-
borg Þóra Styrkársdóttir hafa bæði
mætt þangað reglulega og sótt sér
stuðning til andlegrar uppbygging-
ar eftir erfiðleika og vilja gjarnan
deila reynslu sinni. „Ég vildi svo
sannarlega að það hefði verið boðið
upp á svona úrræði þegar ég var að
alast upp, þá hefði ég kannski ekki
farið jafn brotinn út í lífið og raunin
varð. Ég er alinn upp í Vestmanna-
eyjum við fátækt og drykkjuskap á
heimilinu. Svo lenti ég í mjög miklu
einelti. Þetta allt braut mig niður
og stuðningurinn var auðvitað eng-
inn. Sjálfsmyndin var auðvitað öll
í molum eftir þetta og ég fór mjög
snemma að misnota áfengi. Það er
ekki fyrr en eftir innlagnir á geð-
deild og sjálfsvígstilraun að ég fór
loks að vinna í sjálfum mér og þann-
ig lá leið mín hingað,“ segir Kjartan.
Vilborg telur að meiri stuðning-
ur í uppeldinu hefði verið af hinu
góða. „Ég er alin upp við mjög erf-
iðar aðstæður. Mamma mín var geð-
veik, gekk út af heimilinu þegar ég
var ellefu ára. Ég átti alltaf mjög
erfitt með að takast á við þetta,
sagði engum frá því og talaði ekki
við neinn um það. Ég var bara þessi
pottþétti nemandi sem fékk góðar
einkunnir í öllu og ákvað að fara
í félagsráðgjöf til þess að ég gæti
bjargað heiminum. Það sem gerð-
ist hins vegar var að ég fékk tauga-
áfall, ég lokaði mig af og varð mjög
félagsfælin,“ segir Vilborg sem
segir fyrstu skrefin í setrið hafa
verið þung. „En svo sá ég að þetta
var bara ágætt og ég mætti aftur og
er hér enn.“
Vilborg segist hafa átt mjög erf-
itt með að horfast í augu við sína
eigin fordóma í garð geðsjúkra. „Ég
skammaðist mín svo mikið fyrir
geðsjúkdóm mömmu minnar að ég
hleypti engum að mér. Ég einangr-
aði mig mjög mikið og hef til dæmis
alltaf átt erfitt með að treysta fólki,
ég á til dæmis engar nánar vinkon-
ur og sakna þess reyndar stundum.“
Þórunn kannast vel við þessa for-
dóma, en hún hefur reynt þá á eigin
skinni. „Ég varð til dæmis vör við
það þegar ég eignaðist mitt fjórða
barn að það var mikið tiplað á tánum
í kringum mig á fæðingardeildinni,
vegna þess að saga mín um geð-
veiki kom fram á fæðingarskýrsl-
unni minni. Ég var til dæmis spurð
hvort ég kynni að vera með barn á
brjósti,“ segir hún og skellihlær að
minningunni. „En ég veit að ég er
ekki alltaf auðveld mamma. Krakk-
arnir vita ekki alltaf í hvernig skapi
ég er, stundum velti ég fyrir mér
hvort það er erfiðara fyrir mig að
vera með þau eða þau að vera með
mér.“ „Hún er samt besta mamma í
heimi,“ bætir Jón Ágúst við.
Hjálplegt að fá að tala
Hvorki hann né Emilía sögðu vinum
sínum að þau væru á leið á námskeið
fyrir unglinga sem búa við krefj-
andi aðstæður. „En ég myndi alveg
segja frá því ef ég væri spurð,“
segir Emilía og undir það tekur
Jón. „Við krakkarnir sem erum hér
erum mjög þakklát fyrir að fá að
koma hingað. Hér getum við talað
um hluti og þurfum ekki að byrgja
neitt inni. Það hjálpar okkur til að
líða vel, sem við vitum vel að er ekki
sjálfsagður hlutur. Það eru margir
sem eiga allt og líður samt ekki vel,“
bætir hún við.
Ilmurinn úr eldhúsinu er farinn
að berast um allt húsnæðið og við
förum aftur fram þar sem verið er
að leggja lokahönd á myndir, skart
og pitsur. Það líður að kvöldmat
og allir orðnir svangir. Ljósmynd-
ari Fréttablaðsins fær góðfúslegt
leyfi til að mynda og flestir eru til í
að vera með. „Það er gaman að sjá
hvað allir hér eru jákvæðir,“ segir
Ebba. „Og vonandi mæta fleiri næst,
við getum tekið á móti fleirum og
viljum fá fleiri til okkar. Það er svo
mikilvægt að hlúa að unglingum
með jákvæðum hætti.“
„Við höfum látið alla sem starfa
með unglingum, skóla og heilsu-
gæslustöðvar, vita af námskeiðinu
og vonandi fáum við fleiri til okkar.
Það er nóg að mæta þó það sé að
sjálfsögðu velkomið að skrá sig
áður,“ bætir Guðrún við.
Maturinn er tilbúinn og allir taka
til matar sín. Námskeiðið Verum
virk í gleði og styrk heldur áfram
næsta miðvikudag klukkan fimm
og stendur til loka nóvember. Það
er þátttakendum að kostnaðarlausu
eins og annað sem fram fer í Hlut-
verkasetrinu.
K
omdu inn fyrir, en
farðu í skóhlífar, hér
fer enginn inn á skón-
um,“ segir Guðrún
Jóhanna Benedikts-
dóttir sem tekur á
móti blaðamanni í húsnæði Hlut-
verkasetursins í Borgartúni 1. „Hér
eru mættir tólf unglingar í dag, allir
strákarnir eru reyndar í eldhúsinu
en stelpurnar völdu skartgripa- og
sjálfsmyndagerð í dag,“ útskýrir
hún og bendir í átt að eldhúsinu þar
sem umfangsmikil pitsugerð stend-
ur yfir og að stóru borði þar sem
ægir saman úrklippum, leir, skær-
um og litum.
Guðrún, sem er iðjuþjálfi að
mennt, var í starfsnámi í Hlutverka-
setrinu í vor og þá afréðu þær Elín
Ebba Ásmundsdóttir, forstöðumað-
ur setursins, að það væri tilvalið að
efna til námskeiðs fyrir unglinga
sem búa við krefjandi aðstæður.
„Við skilgreinum það vítt þessar
krefjandi aðstæður,“ segir Guðrún.
„Þær geta falið í sér að unglingarnir
búa við fátækt, geðræna sjúkdóma
á heimilinu, misnotkun áfengis, eru
félagslega einangraðir af hvaða
ástæðu sem er eða eitthvað annað.“
„Hér eru allir velkomnir,“ bætir
Elín Ebba við. „Svona námskeið eru
heilsugæsla eins og hún á að vera,
það er að segja forvörn. Við erum að
styrkja og efla þessa krakka til þess
að koma í veg fyrir að erfiðleikarnir
bitni á þeim síðar.“
Eftir stuttan túr um húsnæði
Hlutverkasetursins setjumst við
nokkur saman niður við borð í her-
bergi þar sem næði gefst til að ræða
málin. Við borðið sitja bæði þátt-
takendur á námskeiðinu, umsjón-
armenn og fastagestir í Hlutverka-
setrinu. Andrúmsloftið er mjög
afslappað, enginn tekur sig of hátíð-
lega sem er í fullu samræmi við þá
aðferð setursins að hafa jákvæðni
að leiðarljósi við uppbyggingu ein-
staklinga.
Á jafningjagrundvelli
„Okkur finnst mikilvægt að bjóða
krökkum að koma og ræða málin á
jafningjagrundvelli og án fordóma.
Það þarf enginn að ræða sína pers-
ónulegu hagi, það er bæði hægt að
prófa það sem við erum að bjóða
upp á hverju sinni, setjast niður með
okkur fullorðna fólkinu og spjalla
eða bara nota tækifærið og kynn-
ast öðrum unglingum sem búa við
krefjandi aðstæður,“ segir Guðrún,
sem þekkir það af eigin raun hvern-
ig er að alast upp við erfiðar aðstæð-
ur og hversu miklu máli félagslegur
stuðningur getur skipt fyrir þá sem
eru í þeim sporum. „Og það sem
hefur verið einstaklega ánægjulegt
eftir að við fórum af stað með undir-
búning er hversu margir hafa verið
tilbúnir til að leggja okkur lið. Við
bjóðum upp á alls konar afþreyingu,
það getur opnað nýjan heim fyrir
krökkum að fá að prófa eitthvað sem
þeir hafa ekki prófað áður.“
Jón Ágúst, sextán ára, er einn
þátttakendanna á námskeiðinu. „Ég
fékk til dæmis að spreyta mig í síð-
ustu viku á því að spila á gítar sem
var skemmtilegt.“ Móðir Jóns, Þór-
unn Ágústsdóttir, hefur átt við geð-
ræn vandamál að stríða og sótt sér
stuðning í Hlutverkasetrinu. Hún
situr með okkur við hringborðið og
í ljós kemur að hún er ein af þeim
sem hefur umsjón með námskeið-
inu. „Ebba bað mig í vor um að taka
þátt, og það er eiginlega ekki hægt
að segja nei þegar Ebba er annars
vegar,“ segir hún og hlær.
Jón Ágúst segir gott að kynnast
nýju fólki. „Mér finnst bæði gott að
efla félagsleg tengsl og vinna í sjálf-
um mér. Það er tekið svo vel á móti
manni hér,“ segir hann og undir það
tekur Emilía Maidland, fjórtán ára,
sem mætti í Hlutverkasetrið fyrir
atbeina námsráðgjafa í skólanum
sínum.
„Ég kem frá mjög erfiðu heim-
ili, pabbi minn er alkóhólisti og
mamma mín hefur átt mjög erfitt.
Ég hef alltaf verið mjög dugleg að
hugsa um hvernig öðrum líður, en
Mér finnst alveg frábært að koma
hingað og hitta fólk sem veit og
skilur hvernig mér líður.
Ekki sjálfsagt að líða vel
Verum virk í gleði og styrk er heiti námskeiðs sem Hlutverkasetur stendur fyrir. Það er ætlað unglingum sem búa við krefj-
andi aðstæður. Sigríður Björg Tómasdóttir leit í heimsókn og hitti bæði unglinga og fullorðna sem höfðu sögu að segja.
EMILÍA OG JÓN ÁGÚST Eiga það sameiginlegt að búa við krefjandi kringumstæður og eru sammála um að gott sé að ræða málin í Hlutverkasetrinu. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Starfsemi Hlutverkasetursins á rætur sínar að rekja til ársins
2006 og var upphaflegt markmið setursins að efla virkni og
þátttöku fólks sem hafði misst hlutverk í lífinu. Það lá því beint
við að víkka út starfsemi setursins í kjölfar efnahagshrunsins
og opna það atvinnuleitendum. „Hlutverkasetrið býður upp
á umgjörð, hvatningu og stuðning fyrir þá sem vilja viðhalda
virkni á markvissan hátt eða auka lífsgæðin. Stefnt er að því
að viðhalda eða efla sjálfsmynd gegnum verkefni, fræðslu og
umræður. Markmiðið er að komast út á almennan vinnumarkað,
fara í nám eða auka lífsgæði. Leiðarljós Hlutverkaseturs er virk
samfélagsþátttaka, að sinna hlutverkum sem gefa lífinu tilgang
og þýðingu, jákvæðni og kímni,“ segir á heimasíðu Hlutverkaset-
ursins.
„Hlutverkasetur leggur áherslu á að allir geti lagt eitthvað af
mörkum og hafa því margir boðið fram krafta sína og þekkingu,
bæði atvinnuleitendur sem og fólk sem er í vinnu. Þessi viðbót
hefur haft jákvæð áhrif á starfsemi Hlutverkaseturs. Atvinnuleit-
endur eru góðar fyrirmyndir og hvati fyrir aðra og hafa þeir aukið
fjölbreytileikann.“ Nánari upplýsingar: www.hlutverkasetur.is
HVATNING OG STUÐNINGUR
NÓG AÐ GERA Þórunn, Guðrún Jóhanna, Kjartan og Ebba ráða ráðum sínum í Hlutverkasetrinu.