Fréttablaðið - 27.10.2012, Page 12

12 27. október 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Viðbrögð þjóðarinnar við spurningum um stjórnarskrár málið liggja nú fyrir. Hvernig er rétt-
ast að halda á málinu í framhald-
inu? Segja má að svör minnihlutans
og þögn meirihlutans gefi tilefni til
að velja milli tveggja meginleiða.
Fyrri leiðin er einföld. Hún hefst
við það sjónarhorn þar sem aðeins
sjást svör þeirra sem sögðu annað-
hvort já eða nei. Lausnin felst í því
að lesa hlutfallið þar á milli. Úr
þeim lestri fást afar skýr skilaboð.
Þjóðin hefur ákveðið að hugmynd-
ir stjórnlagaráðs verði óbreytt-
ar að nýrri stjórnarskrá nema
áformin um afnám þjóðkirkjunnar.
Þegar þessi leið
er farin getur
stjórnarmeiri-
h lut inn ekk i
boðið stjórnar-
andstöðunni
til samtala um
annað en tíma-
lengd umræðna.
Síðari leiðin er
að sönnu krók-
óttari en gengur
út frá því að horfa á allan kjósenda-
hópinn. Meirihluti hans svaraði með
þögninni. Flokkarnir náðu einfald-
lega ekki til meirihluta þjóðarinnar.
Stærsti minnihlutinn, um þriðjung-
ur atkvæðisbærra manna, sagði já
við spurningu ríkisstjórnarinnar.
Annar minnihluti, aðeins um einn
sjötti, var formlega á móti.
Með því að menn vita ekki hvað
meirihlutinn vill er þessi leið tor-
sóttari. En spurningin er hvort
skynsamlegt sé að líta svo á að
meirihlutinn sé svo hugsunarlaus
og skoðanalaus um þessi efni að
ekki eigi að gera tilraun til að ná til
hans. Vilji menn stjórnarskrá sem
höfðar til víðari hóps en stærsta
minnihluta kjósenda liggur beint
við að velja þessa leið. Hún er vand-
rötuð og reynir á víðsýni og lipurð.
Fyrrverandi formaður stjórnlaga-
ráðs hefur nefnt slíka málsmeðferð
sem möguleika í stöðunni.
Svörin og þögnin opna tvær leiðir
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Ríkisstjórnin ræður leiðar-valinu. Stjórnarandstað-an hefur ekkert um það að segja. Hún þarf fyrst
og fremst að draga fram þessa tvo
kosti, gera ríkisstjórnina ábyrga
fyrir valinu og bregðast við í sam-
ræmi við það.
Reyndar bendir flest til að ríkis-
stjórnin hafi þegar valið fyrri leið-
ina. Það kallar á að Sjálfstæðis-
flokkurinn leggi fram heildstætt
frumvarp að endurskoðaðri
stjórnarskrá og geri kröfu um að
þjóðin fái að velja á milli tveggja
kosta samhliða næstu alþingis-
kosningum. Slíkri kröfu er ekki
unnt að hafna málefnalega í
ljósi þess að meirihluti kjósenda
hefur ekki lýst viðhorfum sínum.
Gallinn er sá að ólíklegt er að frið-
ur verði um stjórnarskrána með
þessu móti.
Hitt er ekki einfalt að höfða til
þess meirihluta kjósenda sem ekki
fékkst til að taka þátt í meðferð
málsins á þeim forsendum sem
fyrir lágu. En fari svo að ríkis-
stjórnin treysti sér í efnis umræður
í þeim tilgangi, reynir fyrst á sátta-
vilja Sjálfstæðisflokksins. Sú leið
verður líka flóknari fyrir forystu-
menn hans. En hún gæti orðið þjóð-
inni fyrir bestu.
Eftir stendur að þjóðaratkvæða-
greiðslan fór fram áður en flest
stærstu álitamálin í hugmynd-
um stjórnlagaráðs voru brotin til
mergjar. Það er einfalt fyrir meiri-
hlutann á Alþingi að loka augunum
fyrir þeirri staðreynd og afgreiða
málið eins og æðri máttarvöld hafi
sagt sitt síðasta orð. Verkurinn er
hins vegar sá að það getur komið í
bakið á mönnum síðar.
Hugsanlegt er til að mynda að
fyrri leiðin verði farin en stjórnar-
meirihlutinn freistist til að túlka
vilja stærsta minnihlutans eftir
geðþótta til að mæta efasemd-
um sem smám saman koma fram
þegar efnisumræða hefst um ein-
stakar greinar og áhrif þeirra. Vís-
bendingar hafa komið fram um að
málið geti endað í þessum farvegi.
En þá verða allir endar lausir og
hætt við að málið flosni upp. Það
væri vondur kostur. Þess vegna
skiptir máli að vanda leiðarvalið
í byrjun.
Ríkisstjórnin velur
Erlendis er alþekkt að þjóðar atkvæði snúist fremur um þær ríkis-stjórnir sem í hlut eiga
en þau málefni sem spurt er um.
Þetta gerist í misríkum mæli en
á vitaskuld við hér eins og annars
staðar. Hvort hafði ríkisstjórnin
eða stjórnarandstaðan betur í þess-
um almenna pólitíska skilningi?
Ef einungis er litið á minni-
hlutann sem afstöðu tók er niður-
staðan afgerandi sigur fyrir ríkis-
stjórnina. Á hinn bóginn er það
verulegt áfall fyrir hana að hafa
ekki getað náð eyrum meirihluta
þjóðarinnar með þetta mál, sem
hún hefur sjálf lýst sem stærsta
viðfangsefni sínu og mesta máli
lýðveldissögunnar.
Sjálfstæðisflokknum mistókst að
sama skapi að fá fólk til að greiða
atkvæði á móti eins og hann mælt-
ist til. Í ljósi þess að ríkis stjórnin
var ekki tilbúin til málamiðlana
var það afleikur af hans hálfu að
leggja ekki strax fram skýran and-
kost. Það hefur trúlega dregið úr
trúverðugleika afstöðunnar.
Niðurstaðan er sú að hvorki
ríkis stjórnin né stjórnar andstaðan
ríður feitum hesti frá þessari
atkvæðagreiðslu.
Enginn ríður feitum hesti
• Fyrirlestur og happdrættisvinningar
• Frjáls aðgangur að tækjasal Heilsuborgar
í eina viku
• Verð aðeins kr. 2.950.-
ATH. Síðast var uppselt!
„Að laða til sín það góða“
Sirrý er félags- og fjölmiðlafræðingur
og hefur áralanga og farsæla reynslu af
námskeiðahaldi í samskiptafærni.
Fræðslunámskeið í Heilsuborg
30. október frá kl. 19.30–22.00
Skráning í síma 560 1010 eða á
mottaka@heilsuborg.is
F
réttablaðið hefur undanfarna daga fjallað um rannsókn lög-
reglu á grun um mansal tengt rekstri nuddstofa á höfuð-
borgarsvæðinu. Kínversk kona sem starfaði þar segist um
fjögurra ára skeið hafa verið látin vinna í 12-14 klukku-
stundir á dag fyrir um 6.500 króna mánaðarlaun, meðal
annars við blaðburð og viðhald fasteigna eigandans. Hún sakar eig-
andann sömuleiðis um að hafa tekið vegabréfið af öðrum útlendum
starfsmanni, bannað honum að
hafa samband við umheiminn og
ekki greitt honum laun.
Ásakanirnar hafa ekki verið
sannaðar, en sambærilegt mál
kom upp í fyrirtæki á vegum sama
eiganda fyrir nokkrum árum.
Eigandinn var þá sakfelldur fyrir
skjalafals og til að greiða starfs-
manninum vangoldin laun en slapp við ákæru vegna mansals.
Margrét Steinarsdóttir, lögfræðingur og framkvæmdastjóri Mann-
réttindaskrifstofu Íslands, sagði í Fréttablaðinu í fyrradag að hún
teldi að þá hefði klárlega átt að ákæra eigandann fyrir mansal, þrátt
fyrir að maðurinn sem um ræddi hefði komið til landsins af fúsum
og frjálsum vilja.
Margrét sagðist í viðtali í Fréttablaðinu í gær hafa rætt við um 100
fórnarlömb mansals undanfarin átta ár, þar af átta á þessu ári. Mikill
meirihluti er konur sem hafa verið þvingaðar til kynlífsþjónustu.
Nokkur tilfelli snúa að körlum, en þá er frekar um það að ræða að þeir
séu látnir vinna illa eða alveg ólaunaða vinnu. Margrét segir dæmi
um að menn séu látnir vinna frá morgni til kvölds við blaðaútburð,
byggingarvinnu eða þjónustustörf.
Framkvæmdastjóri Mannréttindaskrifstofunnar segir að þræla-
hald sé staðreynd á Íslandi. Það finnst sjálfsagt mörgum stór yfir-
lýsing en þegar málið er skoðað er hægt að fullyrða að hér á landi sé
að finna fólk sem búi við slíkar kringumstæður. Margrét bendir á að
margir sem falli undir skilgreiningu fórnarlamba mansals hafi komið
hingað til lands sjálfviljugir, eftir löglegum leiðum og í löglegum til-
gangi, svo sem á au pair-leyfi eða til að dveljast hjá ættingjum. Það
breyti ekki því að margir séu í þeirri stöðu að aðrir notfæri sér neyð
þeirra.
„Þeir einstaklingar eru oft misnotaðir og neyddir í alls konar vinnu
sem þeir fá ekki greitt fyrir. Mansalsmál þurfa heldur ekki að vera
tengd glæpagengjum, heldur getur þetta verið aðeins einn maður eða
ein kona sem stendur fyrir því,“ segir hún.
Skortur á meðvitund um að þessi veruleiki hefur skotið rótum á
Íslandi er áreiðanlega ein ástæða þess að jafnilla hefur gengið og raun
ber vitni að uppræta hann. Oft þekkja fórnarlömbin ekki rétt sinn,
eru ófær um að gera sig skiljanleg á íslenzku og hafa ekki hugmynd
um hvert þau eiga að snúa sér til að fá aðstoð. Oft er haft í hótunum
við þau og haldið að þeim röngum upplýsingum um hvaða afleiðingar
það geti haft að brjótast úr þrældómnum.
Ein forsenda þess að hægt sé að koma fórnarlömbunum til hjálpar
er að fólk sé meðvitað um þennan óhugnanlega veruleika og láti
sér ekki á sama standa um náungann. Stífmálaða útlenda stelpan í
stigaganginum er hugsanlega gerð út í vændi af manninum sínum.
Fámáli útlendingurinn sem er að smíða fram á kvöld í næsta húsi fær
hugsanlega ekki krónu fyrir stritið. Það er á ábyrgð okkar allra að
hjálpa þeim ef þess er nokkur kostur.
Mansal er veruleiki á Íslandi:
Þrællinn
í næsta húsi
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN