Fréttablaðið - 13.11.2012, Blaðsíða 16

16 13. nóvember 2012 ÞRIÐJUDAGUR
Hér í blaðinu fyrir helgi svar-aði Jóhann Hauksson, upplýs-
ingafulltrúi ríkis stjórnarinnar,
grein minni um þátt Jóhönnu
Sigurðardóttur félagsmálaráð-
herra í kipp sem útlán Íbúðalána-
sjóðs (ÍLS) tóku á mánuðunum
fyrir bankahrunið 2008. Upplýs-
ingafulltrúinn segir að ég hafi
„ýjað“ að því að Jóhanna hafi með
aðgerðum sínum ginnt fjölda fólks
út í fasteignaviðskipti á mánuð-
unum fyrir hrun. Hið rétta er þó
að ég ýjaði ekki að þessu heldur
fullyrti ég þetta enda liggja stað-
reyndir málsins fyrir. Það er
engin ástæða til að fara í kringum
þetta eins og köttur kringum
heitan graut.
Útlán ÍLS jukust hratt eftir
að Jóhanna hafði fengið það
samþykkt í ríkisstjórn vorið
2008 að hækka hámarkslán
sjóðsins og rýmka veðsetn-
ingarheimildir. Þessu til við-
bótar var hluti lántökukostn-
aðar vegna kaupa á fyrstu
íbúð felldur niður.
Upplýsingafulltrúinn reynir
í grein sinni að breiða yfir
þátt Jóhönnu Sigurðardóttur
í þessu máli og koma ábyrgð
hennar sem fagráðherra yfir
á þáverandi forsætisráðherra,
þótt ÍLS hafi heyrt undir
hennar ráðuneyti. Það er ekki
mikil reisn yfir þeirri tilraun
en hún er svo sem í stíl við
pólitíska ákæru vinstri flokk-
anna á hendur þessum sama
einstaklingi fyrir Landsdómi.
Þessi breyting á útlánareglum
ÍLS var á forræði Jóhönnu.
Sjálf sagði Jóhanna í þing-
ræðu 23. maí 2008 að „sú sem
hér stendur er ráðherra hús-
næðismála.“
En þrátt fyrir þessa til-
raun til að draga úr hlut hús-
næðismálaráðherrans reynir
fulltrúinn jafnframt að rétt-
læta auknar útlánaheimildir
ÍLS með því að þær hafi
verið „neyðarráðstöfun“ til
að koma í veg fyrir að „fast-
eignamarkaðurinn botnfrysi“.
En það var hins vegar gild
ástæða fyrir því að fasteigna-
viðskipti höfðu nær stöðvast
vorið 2008. Lánsfé, sem áður
var ofgnótt af, var illfáanlegt.
Það var fullkomlega eðlilegt
að menn héldu að sér höndum
um hríð og færu ekki út í
jafn stórar fjárfestingar og
íbúðarkaup eru fyrir hverja
fjölskyldu. Loftið var byrjað
að leka úr fasteignabólunni
og við þær aðstæður er lítill
áhugi á fasteignakaupum.
Sjálf sagði Jóhanna húsnæðis-
málaráðherra í fyrrnefndri
þingræðu um stöðuna á fast-
eignamarkaðinum að „alþjóð-
leg fjármálakreppa“ væri
hafin. Hvernig gat það gerst
að húsnæðismálaráðherra,
sem gerir sér grein fyrir
kreppunni, greip til aðgerða
sem miðuðu að því að lokka
fólk út í húsnæðiskaup?
Jóhönnuð atburðarás
Í grein frá 31. ágúst færði ég rök fyrir því að brýn þörf væri á
breytingum í íslenska þjónustu-
kerfinu í tengslum við mikla
fjölgun tilvísana vegna einhverfu
og einhverfurófsraskana á Grein-
ingarstöð og einnig í auknu mæli á
BUGL. Hér verður reynt að skýra
nánar hvað átt er við. Til að gera
textann læsilegri, þá er hugtakið
einhverfa notað yfir allar raskanir
á einhverfurófi.
Eftir því sem fleiri börn og ung-
lingar greinast með einhverfu og
því eldri sem þau eru við grein-
ingu, því fleiri eru talin með
„vægara“ form einhverfu eins og
ódæmigerða einhverfu eða Asper-
gers heilkenni. Börnin sem grein-
ast seint sýna auk þess almennt
betri frammistöðu við þroska-
prófanir en þau sem greinast
snemma á lífsleiðinni. Vegna þess-
ara tengsla er oft ályktað rang-
lega um styrkleika einhverfuein-
kenna út frá vitsmunaþroska, eins
og fullkomin samsvörun sé milli
þroska og einkenna sem er ekki.
Slík ályktun bjagar þarfir þessa
hóps því þekkt er að börn sem eru
vitsmunalega sterk geta haft afar
hamlandi einhverfueinkenni.
Það er hópurinn sem greinist til-
tölulega seint, eða á grunnskóla-
aldri, sem ber uppi umtalsverðan
hluta aukningar á fjölda greindra
tilvika. Það er sá hópur sem helst
er vísað frá Greiningarstöð og það
er að öllum líkindum sami hópur
sem bíður í 2-3 ár eftir greiningu
á BUGL um þessar mundir. Mörg
þessara barna hafa áður verið
greind með aðrar þroska- eða
geðraskanir og sum þeirra hafa
samsettan vanda sem bæði getur
verið erfitt að greina og flókið að
sinna. Gera þarf ráð fyrir því að
hluti þeirra þurfi geðheilbrigðis-
þjónustu án þess að þar með sé
fullyrt að þau þurfi öll á þjónustu
BUGL að halda. Bæði Greiningar-
stöð og BUGL eru þriðja stigs
stofnanir sem eiga að sinna alvar-
legum vandamálum sem tengjast
uppvexti barna hvort sem þau eru
skilgreind út frá frávikum í tauga-
þroska, geðröskunum eða bráðum
veikindum.
En málið snýst um svo margt
annað en Greiningarstöð og
BUGL. Í framvarðarsveit er
heilsugæslan sem meðal annars
hefur það hlutverk að fylgjast með
þroska og hegðun hjá börnum. Þar
hefur átt sér stað metnaðarfullt
endurskipulag á starfsháttum ung-
barnaeftirlits, meðal annars með
innleiðingu nýrra skimunartækja.
Viðbúið er að þessar breytingar
geti leitt til fjölgunar í tilvísunum
vegna barna með möguleg þroska-
frávik. Á Höfuðborgarsvæðinu
gegnir Þroska- og hegðunarstöð
(ÞHS) mikilvægu hlutverki sem
felst í að vera eins konar millistig
milli heilsugæslu og sérfræðiþjón-
ustu sveitarfélaga annars vegar
og þriðja stigs þjónustu (Grein-
ingarstöð og BUGL) hins vegar.
ÞHS er einmitt drjúgur tilvísandi
yngstu aldurshópanna þar sem
grunur leikur á einhverfu og hafa
ÞHS og Greiningarstöð samhæft
þjónustu sína, meðal annars til
að stytta biðtíma og til að forðast
endurtekningu.
Þegar börnum með einhverfu
sem fá þjónustu á leikskóla stiginu
fjölgar verður til aukin þekking
sem aftur er líkleg til að skila sér
í auknum fjölda barna sem eru
talin þurfa þjónustu og fyrr. Það
er reyndar lykilatriði við skipu-
lag þjónustu fyrir yngstu aldurs-
hópana að hengja sig ekki í kröfuna
um „endanlega greiningu“ áður en
hægt er að hefjast handa. Þannig
er ICD-10* greining til margra
hluta nytsamleg, en segir afar
lítið um þarfir viðkomandi barns.
Tvö börn með sömu greiningu, til
dæmis einhverfu, geta haft mjög
ólíkar þarfir. Sömuleiðis getur
barn með einhverfugreiningu haft
mun minni þjónustuþarfir en barn
sem hefur fengið greiningu um
ódæmigerða einhverfu eða Asper-
gers heilkenni. Það er afar brýnt
að þeir sem úthluta fjármagni til
sérkennslu átti sig á þessu, sér-
staklega innan grunnskólanna sem
iðulega gera kröfuna um ICD-10*
greiningu að skilyrði fyrir stuðn-
ingsúrræðum við hæfi.
Síðasti leggurinn í ferli tilvís-
ana vegna einhverfu á Greiningar-
stöð er oftast frá sérfræðiþjónustu
sveitarfélaga, ekki síst fyrir börn
á grunnskólaaldri (46% árið 2011).
Með nýrri reglugerð um sérfræði-
þjónustu skóla (584/2010) hefur
aukinni ábyrgð verið varpað á
þetta þjónustustig. Það er einmitt
þessa þjónustu sem þarf að styrkja
varðandi greiningu, ráðgjöf,
fræðslu, meðferð og rannsóknir.
Þverfagleg landshlutateymi sem
hafa skilgreind tengsl við heilsu-
gæsluna, sérfræðiþjónustu skóla,
félagsþjónustu og barnavernd með
Greiningarstöð og BUGL sem bak-
hjarla eru ein af þeim lausnum sem
þarf að skoða bæði í velferðar-
ráðuneytinu og hjá Samtökum
sveitarfélaga. Slík landshlutateymi
mundu hafa þekkingu á einhverfu-
rófinu og gætu að einhverju leyti
sinnt þeim stóra hópi sem nú sligar
þriðja þjónustustigið, ásamt því að
skipuleggja samfellda eftirfylgd
upp í framhaldsskóla. Þegar kemur
að landshlutateymum verður
partur af lausninni að hugsa ekki
aðeins út frá sjúkdómum, þroska-
eða geðröskunum, náms- eða hegð-
unarvandamálum, heldur einnig út
frá lýðheilsu. Þannig verða engar
þarfir barna óviðkomandi íslenska
þjónustukerfinu.
*Greiningar- og flokkunarkerfi
Alþjóða heilbrigðismála-
stofnunarinnar
Einhverfa hjá börnum
– Hvað er til ráða?Fjármál
Sigríður
Andersen
héraðsdómslögmaður
og varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins
Heilbrigðismál
Dr. Evald
Sæmundsen
sviðsstjóri á
einhverfusviði
Greiningar- og
ráðgjafarstöðvar ríkisins
Tæknimenntun vanmetin
Félag ráðgjafarverkfræð-inga (FRV) varar sterklega
við fyrirætluðum niðurskurði
til verkfræði-, iðn-, og tækni-
menntunar í frumvarpi til fjár-
laga fyrir árið 2013.
Skortur á starfsfólki með
tæknimenntun mun að óbreyttu
hægja á hagvexti og uppbygg-
ingu íslensks atvinnulífs. Í
niður stöðum könnunar sem
Samtök iðnaðarins gerðu nýlega
meðal 400 fyrirtækja hér á
landi kom fram að íslenskt
atvinnulíf þarfnast tvö þúsund
nýrra tækni- og háskólamennt-
aðra starfsmanna á næstu
árum til að styðja við vöxt sinn
og þróun. Langmest var þörfin
talin fyrir raunvísinda-, tækni-
eða verkfræðimenntað fólk.
Mikil eftirspurn er þegar eftir
tæknimenntuðu fólki og hefur
staða mála neytt mörg hátækni-
fyrirtæki til að flytja starf-
semi úr landi eða að takmarka
umsvifin á Íslandi. Verkefnum
hjá íslenskum verkfræði- og
þjónustufyrirtækjum, sem
fækkaði tímabundið eftir hrun,
hefur smám saman fjölgað
aftur m.a. með sókn á erlenda
markaði. Í nýlegri skýrslu
Íslandsbanka um íslenska orku-
markaðinn kemur jafnframt
fram að við stöndum aftarlega
í samanburði við aðrar þjóðir
þegar hlutfall tæknimenntaðs
fólks á aldrinum 25-35 ára er
skoðað.
Tæknimenntun hefur setið eftir í
samanburði við
hug- og félagsvísindi
Í kjölfar efnahagshruns var
rætt um að tími væri til kom-
inn að leggja traustari grunn
að framtíð íslensks atvinnu-
lífs. Áherslan skyldi meðal
annars vera lögð á nýsköpun og
tæknimiðaða verðmætasköpun.
Á árinu 2008, áður en niður-
skurður til háskólanáms hófst,
var fjármagn með hverjum
háskólanema á Íslandi aðeins
56% af þeim fram lögum sem
fylgdu meðalháskólanema á
Norðurlöndum. Síðan þá hefur
raunvirði nemendaígildis í
tæknigreinum verið lækkað
um 32% á meðan sambærilegt
raunvirði framlags til nemanda
í hug- og félagsvísindum hefur
verið lækkað um 21%. Sú skerð-
ing sem háskólageirinn hefur
orðið fyrir hefur því komið
verr niður á tækni greinum
þrátt fyrir umræðu um hag-
vöxt byggðan á tæknivæddu
atvinnulífi.
Nútímasamfélag kallar á
sífellt meiri þekkingu
og getu tæknimanna
Þau samfélög sem byggja efna-
hag sinn á tæknilegri verð-
mætasköpun, eins og Þýskaland
og Kanada, hafa komið best
út úr efnahagsáföllum síðustu
ára. Svíþjóð og Finnland hafa
með slíkum áherslum náð hvað
bestum árangri í að byggja upp
atvinnulíf sitt eftir efnahags-
lægðir. Mikilvægur þáttur á
bak við árangur þessara landa
er sú ákvörðun stjórnvalda að
styðja við menntun í tækni-
greinum og rannsóknir á þeim
sviðum. Stefna íslenskra stjórn-
valda, sem birtist í fjárlaga-
frumvarpi næsta árs, virðist
aftur á móti vera önnur. Sam-
kvæmt frumvarpinu á að skera
niður framlög til tæknimennt-
unar enn frekar. Fyrirtæki sem
starfa m.a. við orkugeirann,
framleiðslu og mannvirkjagerð
eru því uggandi.
Til þess að byggja upp fjöl-
breytt og þróttmikið atvinnulíf
þarf að bæta í fjárveitingar til
tæknimenntunar, ekki draga úr.
Stjórn FRV skorar því á stjórn-
völd að snúa þessari þróun í
rétta átt og auka við fjárfram-
lög til tæknimenntunar í fyrir-
liggjandi fjárlagafrumvarpi.
Grein þessi er efnislega sam-
hljóða bréfi til fjárlaganefndar
Alþingis.
Menntamál
Júlíus
Karlsson
formaður
stjórnar Félags
ráðgjafarverkfræðinga
Þegar börnum með einhverfu sem fá
þjónustu á leikskólastiginu fjölgar verður
til aukin þekking sem aftur er líkleg til
að skila sér í auknum fjölda barna sem eru talin þurfa
þjónustu og fyrr.
PI
PA
PI
PAPAPAAA
PI
PAAPAPA
PI
PA
PI
PAAAAAPAIP
A
IP
APAPAAPAPAPAPAPA
PI
PAPPPIPPPI
PIPPPPI
P
PIPIPPPPPPPPP
RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRR
\\\\\\\\\\\\\\\
W
A

A
W
A

W
A

W
A

W
A

AA

W
AA
W
AA
W
A
W
AA
W
A
TB
W
AA
W
A
W
AA
W
AAA
W
AA
W
A
W
A
W
A
W
A
WWWWWWWW
TB
WW
TB
W
TB
WW
TBTBBBT
••••••••••••••••••
A

AAAAA
SÍ
AAAAA
SÍ
A
SÍ
AÍAAÍAAÍAÍAAASÍ
AA
SÍ
A
SÍ
A
SÍ
A
SÍ
A
SÍ
AÍSÍSSSS SS SSSS
••••••••••••••••••••••
6666
23
6666666666
12
32
6
666
32
6
6
1
23
26
666
23
26
6
1
23
26
6
1
23
26
66
23
26
66
23
26
6
12
32
6
6
12
32
6
6
32
6
6
32
6
6
32
6
6
6
6
23
26
6
23
26
6
12
32
6
6
12
32
6
6
23
26
6
23
26
6
12
32
6
6
6
6
12
32
6
6
1
23
26
6
1
23
26
6
23
26
23
26
23
2666
12
32
6
12
32
6
23
266
23
26
12
32
666
12
32
6
23
2632
6
23
266266
23
266
23
26
12
32
12
3232
12
3233
12
3323232321
Orkuhúsinu / Suðurlandsbraut 34 / 108 Reykjavík / S. 517 3900 / www.flexor.is
Skór á alla
fjölskylduna
í Flexor
10.990
3.990
6.990
10.990
9.530
Stærðir 20–27
Stærð 36–41
Stærð 36–41
Stærðir 36–41
Stærðir 36–41