Fréttatíminn - 24.02.2012, Blaðsíða 42

34 bækur Helgin 24.-26. febrúar 2012
 RitdómuR HausaveiðaRaRniR Jo nesbö
Gamlinginn sem skreið
út um gluggann og hvarf
eftir Jonas Jonasson er
komin enn á ný á topp
aðallista Eymundssonar.
Bókin stefnir hraðbyri í
að verða ein mest selda
skáldsaga sem komið
hefur út á íslensku.
GamlinGinn
ódRepandi
 RitdómuR HunGuRleikaRniR eftiR suzanne Collins
Í kjölfar umræðu um lakan árangur unglinga og ungs fólks í lestri er rétt að líta til útgáfu á þýðingu Magneu
Matthíasdóttur á Hungurleikunum eftir
Suzanne Collins. Sagan er bandarísk að
uppruna, þó hún eigi sér djúpar rætur
í söguhefð vesturlanda sem teygja sig
allt aftur til grískra fornsagna. Hungur-
leikar er fyrsta bók í þríleik, hún kom út
vestanhafs 2008 og hefur setið þar í efstu
sætum sölulista síðan. Kvikmynd eftir
sögunni verður frumsýnd í mars hér á
landi. Collins á að baki verk sem skrifuð
eru fyrir ungt fólk, lesendur á aldrinum
10 til 20 ára, þeim hóp sem bóksalar í
vesturálfu skilgreina sem unga/fullorðna
– „Young Adult“.
Hér á landi hafa hvorki bókamenn,
kennarar né útgáfur reynt að búa til slík-
an geira með áróðri og markaðssetningu,
mættu fara að huga að því í ljósi ástands
í lestri. Í þessum flokki má finna afar
breiða fylkingu höfunda og viðfangsefna
þótt þroskasagan sé einn helsti þáttur og
söguefni, sama hvar sagan er sett niður
í tíma.
Framtíðarsaga
Hungurleikarnir gerast í framtíðinni eftir
tortímingarstríð svo Bandaríki Norður-
Ameríku eru ekki lengur til en þar er nú
ríkið Panem (úr latínu samanber Brauð
og leikir) sem skiptist í þrettán umdæmi
sem eru sérhæfðar framleiðslueiningar.
Öllu ríkinu er stjórnað eins og þræla-
búðum yfirstéttar sem er ósýnileg. Börn
og fullorðna vaktar alsjáandi kerfi eftir-
lits, óhlýðni og brotum er hegnt mis-
kunnarlaust. Partur af harðstjórninni eru
keppnisleikar; úr hverju umdæmi (fyrir
utan það þrettánda sem er lokað eftir
uppreisn þar) eru valin tvö ungmenni til
að taka þátt í leikum á sérbyggðum leik-
vangi undir alsjáandi auga sjónvarpsvéla.
Tilgangur leikanna er að þau 24 berjist
uns einn stendur sigurvegari yfir hinum
dauðum.
Katniss er sextán ára dóttir kolanámu-
manns á tólfta svæði sem býður sig fram
í leikana þegar systir hennar er valin. Þrí-
leikurinn rekur síðan sögu hennar. Fyrst
hvernig hún gengur til leiksins í hátísku-
höfuðborg Panem, Kapitol, hvernig hún
kynnist starfsfólki leikanna og hinum
keppandanum úr tólfta umdæmi, bakara-
syninum Peeta, og hvernig þeim reiðir
síðan af í miskunnarleysi keppninnar.
Hugmyndin kviknaði, að sögn Collins,
eftir flakk á milli sjónvarpsstöðva þar
sem stríð var í bland við keppnisþætti:
Elstu fyrirmyndir eru mey- og svein-
fórnir á Krít í sögninni um Mínótaurus,
en fleiri dæmi svipaðrar sögu eru til svo
sem kvikmyndin Punishment Park eftir
Peter Watkins frá 1971 en svona sögur
eru legío. Lesendum okkar tíma er allt
umhverfi sögunnar nákunnugt; stétt-
skipting, hörð kjör víða, alvald sjón-
varpsafþreyingar og hlutverkjaleikir hins
svokallaða raunveruleikasjónvarps. Elt-
ingarleikurinn sem spennugjafi og bráðin
sem hið áhugaverða fyrirbæri, sam-
sömun sem lesandi finnur í sinni stöðu
með bráðinni. Hér er því leikið sér með
ofsókn og eyðingu sem í bland við ótta og
spennu leiðir hetjuna gegnum erfiðleika
til sigurs á þeim kröftum sem hetjan er
í upphafi ofurseld – þú getur sigrast á
kringumstæðum þínum.
Fyrsti hluti þríleiks
Fyrsti hluti Hungurleikanna er hug-
vitsamlega samið verk, sannfærandi í
skemmtun og afþreyingu, vekur með
hverjum lesanda kunnugleika við að-
stæður okkar á vorum tímum, hér er lýst
reglum sem við þekkjum þótt vígaslóðin
sé okkur fjarri en samt svo nærri. Sagan
á erindi bæði til krakka undir fermingu
og þeirra sem eldri eru, hún er jafnvel
fín spennusaga fyrir fullorðna lesendur.
Nú verður gaman að sjá hvernig sagan
plummar sig eftir myndina. Útgefandinn
hér á landi hefur skamman tíma til að
koma bók tvö og þrjú út áður en mynd tvö
verður frumsýnd síðla vetrar 2013.
Hér er saga sem ætti undir öllum
kringumstæðum að vera beitt vopn í
baráttu fyrir læsi unglinga á öllum aldri;
afþreying fyrir páskalestur, sumargjöfin í
ár, lesefni fyrir alla í fjölskyldunni.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Hörkuspennandi og í lit
Hinn árlegi Bókamarkaður Félags íslenskra bókaútgefenda hefst
í Perlunni föstudaginn 24. febrúar. Merki hans og táknmynd
hefur um áratugaskeið verð Bókakarlinn glaði sem steðjar um
stræti og torg. Karlinn kom fyrst fram um 1960 og var óbeint
afsprengi dekkjakarlsins frá Michelin. Hann hefur alltaf verið
einn á báti og ekki átt sér vini eða fjölskyldu, en nú er orðin
breyting á. Halldór Baldursson teiknari
endurskapaði gamla Bókakarlinn fyrir
fáeinum árum og bætti í hann litum og
lífi en hann hafði aldrei komist út úr svart-
hvítri tilveru sinni og yfir á fjórlita stigið fyrr en ný öld rann í
garð. Nú hefur Halldór enn lífgað upp á tilveru Bókakarlsins
og gefið honum góðan og bókelskan vin, Bókakonuna, sem er
niðursokkin í lestur alla daga. Í fyrsta sinn mæta þau félagarnir
saman til leiks á Bókamarkaðinum í Perlunni nú í ár. Bókakonan er
að sjálfsögðu áminning um að konur eru í meirihluta lesenda og það
eru konur sem oftast kaupa bækur fyrir alla fjölskylduna. -pbb
Bókamarkaðsdagar framundan
Í liðinni viku kom skáldsagan Hrafnarnir, eftir norska rithöfundinn Vidar
Sundstøl, út á forlaginu Uppheimar. Hrafnarnir eru þriðja bók Sundstøls á
íslensku og jafnframt lokabindi Minnesota-þríleiksins svokallaða. Fyrri bæk-
urnar hafa hlotið prýðilegar viðtökur, bæði lesenda
og gagnrýnenda og Hrafnarnir fengu meðal annars
sex stjörnur í afar lofsamlegum dómi í Verdens Gang
þegar bókin kom út í Noregi síðastliðið vor.
Þá er komin út Veiðimennirnir sem er önnur
bókin í söguröð Jusse Adler-Olsen um félagana
í Deild Q. Sem fyrr þurfa þeir að grafast fyrir um
gamalt mál, morð á tveimur systkinum 1987 í
sumarbústað á Sjálandi. Rannsókn þeirra vindur
hratt uppá sig og er lokakafli sögunnar, eins og
gjarnan hjá Adler-Olsen, býsna áhrifamikill.
Danskur og norskur sagnameistari á ferðinni
með fína afþreyingu. -pbb
Nýir reyfarar frá Skandinavíu

Hausaveiðarar
Jo Nesbö
Þýðing: Ingunn
Ásdísardóttir
Uppheimar 2011
Nesbö hinn norski
er maður ekki ein-
hamur: Forleggj-
ari bóka hans fyrir
fullorðna lesendur
keppist við að ná í
skottið á árleg-
um sögum hans
af fylliraftinum
Harry Hole á með-
an barnabókafor-
leggjari hans er
að koma sögum
hans fyrir krakka
á markað. Svo
var um síðustu
jól sett á markað
hliðarafurð hans
sem reyndar var þegar orðin kunn hér í kvikmynda-
formi: Hausaveiðarar. Þetta er ekki löng saga, frá-
sögn í fyrstu persónu, kaldur strákur úr lágstétt er
að klifra upp í heim starfskraftamiðlara í hinu ríka
norska samfélagi en verður á hraðferð að stytta sér
leið að settu marki. Hann er kominn í toppstöðu, býr
glæsilega og hluti af innréttingunni er kona af réttri
stærð og lit sem rekur gallerí. En til að fjármagna
ævintýrið er okkar maður kræfur listaverkaþjófur á
svæðinu umhverfis Osló.
Lesanda, sem er kunnugur stíl og byggingu
spennuverka Nesbo, finnur að höfundinum hefur
verið létt að stökkva í annan heim frá umhverfi Harry
Hole. Að vanda er grunnur sögunnar karlmanns-
lýsing og kveikja úr heimi tækninnar. Nesbö vinnur
gjarnan þannig að hann er með sérfræðilegar upplýs-
ingar sem notast í plottið og hér er hann óvenju hug-
vitssamur. Þetta er spennandi saga með snöggum og
óvenjulegum snúningum á fléttunni svo lesandinn er
gapandi á síðustu metrunum í lestrinum.
Hér hjálpast allt að: Sannfærandi sögumaður sem
er bæði skíthæll og montrass, lifir í heimi Dagens
Næringsliv og er mikill merkjakóngur, en er þrátt
fyrir glæsileikann fleygaður maður og óheilindi hans
djúpstæð. Yfirstéttardraumur hans er studdur skýr-
um lýsingum og bakgrunnur persónanna eru flott
hugsaðar þótt hann teygi sig í aðrar álfur. Hér er
toppurinn á kapítalismanum til skoðunar og okkar
maður þarf síðan að vaða niðri skítinn, bókstaflega
– trikk sem lesendur Viltu vinna milljarð þekkja. En
sagan er skemmtileg og spennandi. -pbb
Nesbö í góðu formi

Hungurleikarnir
Suzanne Collins
Þýðandi: Magnea Matthías-
dóttir
JPV útgáfa, 376 síður 2011.
Suzanne Collins
Þríleikur hennar
hefur setið í efstu
sætum bandarískra
metsölulista frá því
fyrsta bókin kom út
2008.
Úr vel heppnaðri
kvikmyndagerð
Hausaveiðaranna.
Þetta er saga sem á undir öllum kringumstæðum að vera beitt vopn í baráttu fyrir læsi ung-
linga á öllum aldri; afþreying fyrir páskalestur, sumargjöfin í ár, lesefni fyrir alla í fjölskyldunni.
EFTIR OHAD NAHARIN
minus 16