Fréttatíminn - 13.05.2011, Qupperneq 28

Frekar
gefum við
fólki frí til
að fara í
uppgrip
því annars
hættir það
og fer.
S
amtök verslunar og þjónustu völdu
nýlega Landspítalann sem eitt af þremur
bestu þjónustufyrirtækjum ársins 2011.
Björn segist undrandi á árangrinum.
„Við erum alltaf að hugsa um öryggi
sjúklingsins en það kom mér á óvart að við skyldum
vera nefnd þarna með helstu fyrirtækjum landsins.
Við komumst í þriggja liða úrslit eins og sagt er. Ég
vissi ekki að þetta væri mögulegt því mér fannst við
bara vera að reyna að lifa af.“
Hafðir þú lengi haft metnað fyrir því að stjórna
spítala?
„Nei, alls ekki. Þetta var röð tilviljana. Ég var á
fundi í Harvard Business School í Boston í byrjun
árs með Michael Porter. Hann er einn sá áhrifa-
mesti í akademíunni í viðskiptum núna og bauð
mér að koma á þennan fund með mjög mörgum
forstjórum spítala í heiminum. Þar þurftu allir að
segja aðeins frá sjálfum sér og ég sagðist bara vera
forstjóri fyrir slysni. Þetta þróaðist þannig hjá mér.
Ég vinn að styttri markmiðum og að verða forstjóri
spítalans var aldrei markmið hjá mér. Þegar ég
kláraði doktorsprófið mitt í Svíþjóð á sínum tíma
sögðu þeir við mig að ég yrði að velja á milli frama
innan akademíunnar eða stjórnunar. Ég ákvað þá
að fara í stjórnun og það liðu innan við sex mán-
uðir þar til búið var að setja mig í yfirmannsstöðu á
Sahlgrenska sjúkrahúsinu í Gautaborg.“
Enn að skera upp sjúklinga
Björn sérmenntaði sig í bæklunarskurðlækningum
og er með doktorspróf frá Gautaborgarháskóla. Auk
þess að vera forstjóri á stærsta vinnustað landsins
starfar hann enn sem skurðlæknir í hjáverkum.
Hann rekur líka stórt heimili með eiginkonu sinni,
Hörpu Árnadóttur myndlistarmanni, og saman eiga
þau fimm börn.
Hvernig í ósköpunum er vinnuvikan hjá þér?
„Ég vinn í skorpum. Frá átta á morgnana til sex
eða sjö á kvöldin, þá tek ég mér tíma með fjölskyld-
unni. Flest kvöld vinn ég svo aftur milli tíu og tólf.
Svo reyni ég að eiga sem mest frí um helgar en það
tekst ekki alltaf.“
Hvernig lífi lifir þú fyrir utan vinnuna?
„Aðallega venjulegu fjölskyldulífi. Það gefst ekki
tími til mikils annars en að vera með fjölskyldunni
og hugsa um reksturinn. Undanfarin ár hefur þetta
verið ákveðinn lífsstíll. Ég hef líka verið aðeins í
íþróttum og sinnt einhverri sjálfboðavinnu hjá Val.“
Björn bjó í Gautaborg í tæpan áratug og segist
hafa kunnað ákaflega vel við sig þar. Undir það
síðasta var hann reyndar orðinn óánægður í starfi á
Sahlgrenska sjúkrahúsinu og kom því aftur til heim
til Íslands.
Hver er munurinn á því að stjórna spítala í Gauta-
borg og á Íslandi?
„Ég komst nú aldrei svo langt upp að stjórna
spítalanum þar. Ég flutti heim í lok árs 2002 og var
þá yfir einingu sem velti milljarði og var með 250
manns í vinnu. Það var ótrúlega mikið af góðu fólki
á spítalanum en stjórnkerfið var mjög þungt og
boðleiðir hægar. Ég fékk eiginlega bara nóg. Mér
fannst ganga hægt að breyta. Málum var frestað
yfir á næstu fundi sem haldnir voru þremur mán-
uðum síðar og þannig gekk þetta. Ég varð fyrir
vonbrigðum með ákveðna starfsmenn enda lenti
spítalinn í töluverðum hremmingum sem hann er
að ná sér út úr núna. Þetta umhverfi hentaði ekki
nútíma læknisfræði. Þannig að ég kom heim og var
ráðinn yfirlæknir á skurðstofunum hérna. Síðan
hefur leiðin legið áfram og ég hef fengið útrás fyrir
skrítnar hugmyndir.“
Eru bákn eins og spítalar spennandi vinnustaðir
fyrir stjórnendur?
„Það skiptir máli að hafa með sér gott fólk, auk
þess að vera ekki of bundinn af því hvernig hlut-
irnir voru gerðir áður. Maður lærir mikið af því og
þótt ég hafi mikinn áhuga á sagnfræði finnst mér
ekki að maður eigi að lifa á sagnfræði heldur þora
að breyta. Ég hef gert mest af því að breyta mjög
róttækt.“
Ársskýrsla spítalans var kynnt á dögunum og á
síðasta ári skilaði reksturinn 71 milljón í afgang.
Árið á undan var hallarekstur spítalans rúmur
milljarður. Er þetta ekki í fyrsta skipti í óratíma sem
rekstur spítalans er hallalaus?
„Ég er ekki mjög góður í þessari sagnfræði en
spítalinn, í þeirri mynd sem hann er núna, var
settur á laggirnar 1999-2000. Rekstur hans hefur
allavega ekki verið réttu megin við strikið undan-
farin fimm ár. En þetta er erfitt að bera saman.
Stundum hafa verið teknar ákvarðanir á miðju ári
um að keyra spítalann yfir en bæta það upp með
fjárveitingum.“
En það lofar væntanlega góðu að spítalinn skilar
71 milljón í rekstrarafgang?
„Sem er bara 0,2% af umfangi starfseminnar
þannig að það er ekki neitt neitt. Við veltum hátt í 40
milljörðum. En síðan 2007 höfum við samt minnkað
spítalann um 23%.“
Stundum er talað um að tilhneiging og eðli stórra
stofnana sé að þenjast út. Þegar spítalinn er minnk-
aður, er þá ekki kúnst að halda smæð hans?
„Starfsemin hlýtur að þenjast út. Bæði vegna þess
að þjóðin er að eldast og eldra fólk þarf meiri heil-
brigðisþjónustu. Svo fleytir tækninni fram og það
þarf stöðugt ný tæki. Þessi þróun er krefjandi á fjár-
magn og fólk. Það er oft talað um að háskólaspítalar
úti í heimi þurfi að hagræða um 2% á ári til að geta
mætt þessum nýju þáttum.“
Finnur spítalinn mikið fyrir því að þjóðin er að
eldast?
„Já, við finnum að við erum í auknum mæli að
glíma við veikindi eldra fólks. Álagspunktarnir
eru margir og sérstaklega mikið er álagið í janúar,
febrúar og mars þegar helstu flensurnar ganga.
Bæði venjuleg inflúensa og síðustu tvö ár hefur
nóróveiran herjað illa á okkur. Hún leggst harðar
á gamalt fólk en þetta geta verið lífshættulegar
sýkingar fyrir einstaklinga sem eru gamlir eða
veikir fyrir. Við vitum ekki hvort faraldurinn sem
geisaði í vetur var óvenjuslæmur eða hvort við erum
með fleiri gamla einstaklinga. En vegna þess að
við erum búin að minnka spítalann og fækka fólki
verður erfiðara að bregðast við þegar holskeflurnar
koma.“
En rekstur spítala er á margan hátt mjög pólitísks
eðlis. Að hvaða leyti finnur spítalinn fyrir póli-
tískum sviptingum?
„Hann finnur áherslumuninn hjá þeim fjórum eða
fimm heilbrigðisráðherrum sem hafa verið við völd
á mjög stuttum tíma. Sviptingar hafa verið örar í
pólitíkinni og sem dæmi má nefna að ráðuneytistjór-
inn í nýju sameinuðu ráðuneyti er sá fjórði síðan
2007. Áhugi ráðherranna á að skipta sér af rekstri
spítalans hefur líka verið mismikill. Ég held að það
væri markvissara ef við hefðum lengri tíma áætlun
algjörlega á hreinu. Mér finnst það vera á reiki hvert
endanlegt hlutverk spítalans sé og hvert sé hlut-
verk heilsugæslunnar. Hvaða þjónustu á spítalinn
að veita og hvaða þjónustu á að kaupa af sérfræði-
læknum úti í bæ? Hversu mikla þjónustu á að veita í
Reykjavík og hversu mikla á landsbyggðinni?“
Ómetanleg ráð starfsmanna
Björn hefur haldið ótal fundi með starfsmönnum og
fengið fjölmargar tillögur um hvernig spara mætti á
spítalanum og reka hann betur. Hvað hefur áunnist
með ráðum starfsfólksins?
„Þegar fyrir lá að við þyrftum að spara þessa
miklu upphæð á árinu 2010 byrjaði ég með ákveð-
ið snið af fundum þar sem við reyndum að ná sem
flestum starfsmönnum saman. Ekki eftir stétta-
skiptingu eða deildum heldur að þeir sem ynnu
saman kæmu saman á fundi. Ég byrjaði á að segja
fólki frá því sem við þurftum að gera. Og að ef
hverjum starfsmanni tekst að spara þúsund krónur
í nærumhverfi sínu á viku, þýddi það fyrir allan
spítalann um 260 milljónir á ári. Það voru næstum
tíu prósent af því sem þurfti að spara.
Svo fórum við í ákveðna hugmyndavinnu. Upp
komu alls konar góðar og praktískar hugmyndir,
eins og að stækka ruslatunnur og tæma þær sjaldn-
ar og spara þannig gönguferðir og tíma starfsfólks-
ins. Við höfum ekki getað sett verðmiða á hverju
þetta skilaði. Að minnsta kosti skilaði vinnan okkur
Forstjóri fyrir slysni
Björn Zoëga segir
fjárlög ársins 2010
hafa verið mesta
áfallið í starfi sínu
sem forstjóri Land-
spítalans. Hann
þurfti að útfæra
mesta niðurskurð
í sögu spítalans
en gerði það
meðal annars eftir
3.400 tillögum
frá starfsfólki. Í
fyrsta sinn í langan
tíma er reksturinn
hallalaus og við-
horfskannanir sýna
að starfsánægjan
á spítalanum fer
batnandi. Þóra
Tómasdóttir ræddi
við Björn, meðal
annars um offituna
sem hann óttast og
mistökin sem hann
telur að borgin hafi
gert í niðurskurði
skólanna.
Framhald á næstu opnu
Björn Zoëga,
forstjóri
Landspítalans.
Ljósmynd/Hari
28 viðtal Helgin 13.-15. maí 2011