Fréttatíminn - 14.12.2012, Blaðsíða 46

Ú rslitin í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík 28.–29. nóvember urðu mikið áfall fyrir Geir Hallgrímsson [formann Sjálfstæðis-
flokksins]. Hann féll niður í 7. sæti en Albert Guð-
mundsson varð efstur.
Í aðdraganda prófkjörsins var lagt mjög að Geir
Hallgrímssyni að breyta prófkjörsaðferðinni á þann
veg að í stað þess að setja kross fyrir framan nöfn
þeirra frambjóðenda, sem kjósandi vildi kjósa, skyldi
setja tölustafi þannig að kjósandi tilgreindi hvern
hann vildi í efsta sæti listans og svo koll af kolli. Geir
hafnaði þeim tillögum, þótt meiri líkur en minni væru
á því að sú framkvæmd prófkjörsins hefði tryggt
honum efsta sæti listans. Hann hefur vafalaust talið
það veikleikamerki fyrir sig að breyta prófkjörsregl-
unum á þann veg.
Í minnispunktum mínum um það, sem fylgdi í kjöl-
farið, segir:
„Ég var á fundi í fulltrúaráði Sjálfstæðisfélaganna
á Akranesi, mánudagskvöldið 29. nóvember, og var
þar í ræðustól þegar boð kom um áríðandi símtal
frá Reykjavík. Það var um klukkan kvöldið. Kjartan
Gunnarsson, framkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokks-
ins, var í símanum og sagði mér að samkvæmt fyrstu
500 atkvæðaseðlunum, sem taldir hefðu verið, væri
Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæðisflokksins,
í 6. sæti. Kjartan spurði mig, hvernig hann ætti að
segja Geir þessi tíðindi, hann sagði að Geir væri í fjöl-
skylduboði heima hjá Birni Hallgrímssyni og hefði
beðið sig um að láta sig vita hvernig málin stæðu og
hann kvaðst ekki vita hvort hann ætti að fara með
þessi slæmu tíðindi í eigin persónu heim til Björns
Hallgrímssonar eða hvort hann ætti að hringja eða
hvort hann ætti að bíða eftir því að fleiri atkvæði yrðu
talin, en taldi þó ekki líklegt að staðan mundi breytast
verulega. Ég ráðlagði Kjartani að hringja strax í Geir
og segja honum þessi tíðindi.
Ég kom síðan í bæinn um klukkan tvö um nóttina
og fór beint niður á Morgunblað, þar sem Matthías
var. Ég sagði honum þá þegar að mér fyndist eftir að
hafa hugsað um þetta mál á leiðinni frá Akranesi, að
Geir Hallgrímsson ætti ekki annan kost en þann að
lýsa því yfir að hann hefði hlotið van-
traust kjósenda Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík og mundi þess vegna
ekki taka sæti á framboðslistanum
í Reykjavík og ennfremur að vegna
þessa vantrausts þá væri honum
ómögulegt að gegna störfum for-
manns Sjálfstæðisflokksins út tveggja
ára tímabil og mundi þess vegna
kalla saman landsfund snemma í
vetur til þess að kjósa nýjan formann.
Jafnframt lét ég þá skoðun í ljósi við
Matthías að eðlilegt væri að þeir fjórir
einstaklingar, sem hlotið hefðu beztu
kosningu í prófkjörinu, þeir Albert
Guðmundsson, Friðrik Sophusson,
Birgir Ísleifur og Ellert Schram,
öxluðu þá ábyrgð og þann vanda
sem fylgdi formennsku í Sjálfstæðis-
flokknum og að einhver þeirra tæki
við flokknum á landsfundi í vetur.
Ég lét jafnframt þá skoðun í ljósi að
fjórmenningarnir mundu bítast um
þetta embætti og væri ekkert við því
að segja, en aðalatriðið væri það að
þeir hefðu getað leikið lausum hala,
ábyrgðarlaust, flestir hverjir árum
saman í skjóli Geirs Hallgrímssonar
og það væri nauðsynlegt flokksins
vegna, þótt við bærum ekki sérstakt
traust til þeirra, flestra, að það kæmi í
ljós hvað þeir gætu.
Matthías hafði ekki svona ákveðnar
skoðanir á málinu og sagði að á því
væru alveg tvær hliðar. En eftir stutt
samtal okkar í milli fórum við upp í
Sjálfstæðishús til Kjartans Gunnars-
sonar, sem var í símanum að tala við
Geir þegar við komum inn á skrifstofu
hans, og heyrðum við af samtali Kjart-
ans við Geir að viðbrögð Geirs voru
greinilega mjög svipuð mínum fyrstu viðbrögðum í
samtali okkar Matthíasar. Ég talaði síðan við Geir og
heyrði að það var mjög þungt í honum, en hann var þó
mun rólegri en nóttina eftir úrslit prófkjörsins 1977,
þegar hann hafði hellt sér yfir okkur Matthías með
óbótaskömmum og gefið til kynna að við bærum alla
ábyrgð á ósigri hans í því prófkjöri sem þá fór fram.
Hann sagði við mig að hann mundi kalla saman mið-
stjórnarfund og krefjast þess að landsfundur yrði
kallaður saman í febrúar og þar mundi hann láta af
formennsku og ég sagði honum að ég væri alveg sam-
mála honum í því, að það væri eðlileg
niðurstaða. Við spjölluðum stuttlega
saman um úrslit prófkjörsins og síðan
tók Matthías við símanum.
Í samtali okkar Geirs hafði hann
ekki spurt mig um afstöðu mína
til áframhaldandi framboðs hans í
Reykjavík en hann spurði Matthías
hins vegar um það. Matthías sagði
honum að hann hefði ekki ákveðna
skoðun á því, en hallaðist að því að
hann ætti að kalla saman landsfund
og láta af formennsku. Hins vegar
sagði Matthías honum að ég hefði
ákveðna skoðun á því að hann ætti
líka að fara af framboðslistanum í
Reykjavík og staðfesti ég það meðan
Matthías var í símanum að það væri
óbreytt skoðun mín.“
Sólveig Pétursdóttir, síðar ráð-
herra og forseti Alþingis, tengda-
dóttir Björns, bróður Geirs, sagði
mér í samtali á laugardagsmorgni, 2.
desember, að þegar Geir fékk upplýs-
ingar um atkvæðatölurnar hefðu ekki
sést á honum nokkur svipbrigði.
Daginn eftir að úrslitin lágu fyrir,
þriðjudaginn 30. nóvember, hitti ég
Björn Bjarnason og Stefán Frið-
bjarnarson (fyrrverandi bæjarstjóra í
Siglufirði og einn af leiðarahöfundum
Morgunblaðsins á þessum tíma) á rit-
stjórnarskrifstofum Morgunblaðsins
að morgni dags og kom þá í ljós að
skoðanir Björns Bjarnasonar voru
mjög svipaðar mínum en Stefán Frið-
bjarnarson var hins vegar á öndverð-
um meiði og taldi að Geir ætti hvorki
að hætta formennsku né láta þetta 7.
sæti, sem hann lenti í, af hendi, því að
með því væri hann að afhenda Sjálf-
stæðisflokkinn mönnum sem ekki væru hæfir til að
gegna forystustörfum í flokknum.
Næstu sólarhringa fóru fram miklar umræður í
hópi okkar Morgunblaðsmanna og við Geir, sem voru
bæði gagnlegar og til marks um að við treystum hver
öðrum og sögðum það sem okkur bjó í brjósti.
Sólveig Péturs­
dóttir, síðar ráð­
herra og forseti
Alþingis, tengda­
dóttir Björns,
bróður Geirs,
sagði mér í sam­
tali á laugar­
dagsmorgni, 2.
desember, að
þegar Geir fékk
upplýsingar um
atkvæðatölurnar
hefðu ekki sést
á honum nokkur
svipbrigði.
www.rosendahl-timepieces.dk
Verð frá 64.900 kr.
Laugavegi 15 - 101 Reykjavík - sími 511 1900 - www.michelsen.is
Geir formaður féll niður í 7. sæti
Í bókinni Sjálfstæðisflokkurinn – Átök og uppgjör veitir Styrmir Gunnarsson lesendum einstaka innsýn í það sem gerðist á bak við tjöldin í
Sjálfstæðisflokknum, einkum á árunum 1970 til 1985. Þar byggir hann að miklu leyti á minnispunktum sínum af lokuðum fundum í innsta
hring flokksins og trúnaðarsamtölum þar sem rætt var tæpitungulaust um viðkvæm mál. Styrmir bregður í bókinni nýju ljósi á mörg af
stærstu málum undanfarinna áratuga en greinir jafnframt frá átökum um ráðherrastóla, formennsku í flokknum, stöðu seðlabankastjóra,
hvort sprengja ætti ríkisstjórn, svo fátt eitt sé nefnt. Á þessum árum geisuðu hatrammar deilur innan flokksins og er saga þeirra vígaferla
rakin í bókinni. Með leyfi útgefandans, Veröld, er hér gripið niður í upphaf kafla sem nefnist „Prófkjörið 1982 – Stjórnarmyndun 1983“.
Úrslitin í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík 28. - 29.
nóvember 1982 urðu mikið áfall fyrir Geir Hallgrímsson, for-
mann Sjálfstæðisflokksins. Hann féll niður í 7. sæti.
Styrmir Gunn-
arsson höfundur
bókarinnar Sjálf-
stæðisflokkurinn –
Átök og uppgjör
46 bækur Helgin 14.-16. desember 2012