Fréttatíminn - 04.05.2012, Síða 20

Krabbameinsfélagið
Á móti hækkandi sól
Streita og áfallið að greinast
með krabbamein
Örráðstefna
10. maí kl. 16:30-18:00
16:30-16:35 Ráðstefnan sett.
Ragnheiður Haraldsdóttir forstjóri
Krabbameinsfélags Íslands.
16:35-16:40 Ráðgjöf.
Ásdís Káradóttir hjúkrunarfræðingur segir frá
Ráðgjafarþjónustu Krabbameinsfélagsins.
16:45-17:00 Sjálfsvíg og hjartaáföll í kjölfar krabbameins-
greiningar.
Dr. Unnur A. Valdimarsdóttir dósent í
lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands.
17:00-17:15 „Fyrstu skrefin“, fag- og reynsluþekking.
Dr. Snorri Ingimarsson krabbameins- og
geðlæknir.
17:15–17:30 „Sorg og fjalllendi“, stuðningur við fjölskyldur.
Sr. Sigurður Arnarson sóknarprestur í
Kópavogskirkju.
17:30-17:45 „Berskjaldaður - að brotna til að opna“.
Dr. Árelía Eydís Guðmundsdóttir dósent
við Viðskiptadeild Háskóla Íslands, ráðgjafi og
rithöfundur.
17:45-18:00 Kaffi og spjall.
Allir velkomnir - ókeypis aðgangur
Fundarstjóri: Rudolf Adolfsson, geðhjúkrunarfræðingur
Krabbameinsfélag Íslands, Skógarhlíð 8, 105 Rvk., 540 1900, www.krabb.is
tengdur og þess vegna var ég ekki
fær um að læra af honum eins og
ég hefði viljað gera.
Talaði ekki við pabba í sex ár
En mér semsagt sárnaði þarna
1984 við föður minn og inní þetta
blönduðust átök í fjölskyldunni. Ég
var mjög ör og tilfinningasamur á
þessum árum eins og ég hef svo-
sem reyndar alltaf verið. Og þegar
mér mislíkaði þá var ég bara vanur
að ganga út og gerði það þarna. Ég
skrifaði föður mínum einfaldlega
bréf og kvaddi hann og talaði ekki
við hann í líklega sex ár.“
Jóhann Páll stofnaði Forlagið í
kjölfarið með tvær hendur tómar.
Reksturinn var basl og Jóhann Páll
segist hafa farið að sofa allar nætur
með áhyggjur af hvaða víxlum
hann þyrfti að fá framlengt dag-
inn eftir. Forlagið hafi að vísu
aldrei lent í vanskilum en það hafi
kostað endalausa samninga við
lánadrottna.  „Fjárhagsáhyggjur í
bókaútgáfu, og ábyggilega öllum
skapandi störfum, drepa niður alla
skapandi hugsun. Þegar manni
dettur eitthvað skemmtilegt í hug
og fær einhverja góða útgáfu-
hugmynd þá lítur maður út um
gluggann og fer að velta fyrir sér
hvaða fjandans víxli þurfi nú að
framlengja í fyrramálið og sér ekki
tilganginn með þessu.“
Árin á Forlaginu voru erfiður
tími í bókaútgáfu almennt og eftir
sex ár keypti keppinauturinn í
Máli og menningu meirihlutann í
Forlaginu og Jóhann Páll hélt áfram
að starfa innan vébanda Máls og
menningar. Jóhann Páll segir Mál
og menningu hafa verið búna að
gefa honum undir fótinn í tals-
verðan tíma og þrátt fyrir að hafa
átt ágætis ár að baki og freistandi
hafi verið að halda áfram ákvað
hann að slá til. „Það var eitthvað
sem sagði mér að þótt það virtist
vera að rofa til þá væri skynsamlegt
að ljúka þessu tímabili þannig að
ég gekk glaður til þeirra viðskipta
að selja fyrirtækið. Bóksala hrundi
árið eftir þannig að augnablikið var
hárrétt.“
Genamenn krækja í Jóhann Pál
Hlutverk Jóhanns Páls hjá sam-
einuðu Forlagi og Máli og menn-
ingu stækkaði þegar hann tók að
sér markaðsmál beggja eininganna
og í kjölfar meiri samruna fyrir-
tækjanna endaði hann yfir sölu- og
markaðssviði Forlagsins og Máls
og menningar. „Þetta var nú ansi
mikill starfi og ég segi nú stundum
að ýmsir litu á mig sem hálf holds-
veikan vegna þess að það þótti ekki
fínt að gera það sem þurfti að gera
til að selja bækur. Markaðssetning
þótti ekki fínt orð en það er nú samt
einu sinni hlutverk útgefandans að
koma bókunum til fólksins og þetta
átti nú allt eftir að breytast og svo
urðu auðvitað allir mjög lukkulegir
með að það tækist að selja bæk-
urnar.“
Árið 2000 söðlaði Jóhann Páll
um einu sinni enn, yfirgaf Mál og
menningu og Forlagið og réði sig
sem framkvæmdastjóra hins ný-
stofnaða ættfræðifyrirtækis Gene-
logia Islandorum eftir að eigendur
þess höfðu sóst ákaft eftir kröftum
hans. „Þetta er það ár ævi minnar
sem ég vil helst gleyma. Árið áður
höfðu þeir Tryggvi Pétursson og
Þorsteinn Jónsson ættfræðingur
staðið að stofnun Genelogia og
þeir gengu mjög á eftir mér. Að
fyrirtækinu stóðu mörg öflugustu
fyrirtæki landsins og mér skildist
að þarna væru bara til peningar
eins og skitur. Ég margneitaði og
afþakkaði þessa stöðu og sagði sem
var að ég hefði bara nákvæmlega
ekkert vit á ættfræðibókaútgáfu
þannig að ég ætti ekkert erindi í
þetta. Auk þess sem hugur minn
stæði bara til almennrar bókaút-
gáfu sem væri það sem ég kynni.
Á endanum sögðu þeir að það væri
allt í lagi og ég yrði bara með sér
fyrirtæki inni í Genelogia og gæfi
út þær bækur sem mig langaði til
undir merkjum JPV. Það væri ekk-
ert mál og þetta tilboð var á end-
anum orðið svo gott að ég skipti um
skoðun og þáði það.
Versta ár ævinnar
Fjölmargir höfundar fylgdu Jó-
hanni Páli frá Forlaginu en hann
komst fljótt að raun um að hann var
kominn út í eitthvað allt annað og
verra en lagt hafði verið upp með.
„Þegar ég er búinn að vera þarna
í nokkra mánuði, ég náði nú ekki
að vera þarna í ár, áttaði ég  mig á
því að þetta stóð mjög ótraustum
fótum og var alls ekki komið til að
vera. Þá fékk ég nagandi ótta um
hvernig færi með höfundana sem
höfðu fylgt mér. Ég fann auðvitað
til mikillar ábyrgðar gagnvart þeim
þannig að fyrir mér var spurningin
einfaldlega hvernig ég gæti komið
því í kring að þessar bækur kæm-
ust yfir höfuð út á jólabókamarkað-
inn. Það tókst og salan var reyndar
mjög fín. Þannig að þetta var mjög
fínt ár fyrir JPV-forlag, eins og það
hét þetta ár, en ég gekk út þarna
strax um jól.“
Jóhann Páll segist hafa fundið
fyrir því á síðustu árunum á Máli
og menningu að hann væri að tapa
gleðinni sem bókaútgáfan hafði
alltaf gefið honum. Erfiða árið hjá
Genelogia hafi þó gert honum gott
að því leyti að þrátt fyrir allt fann
hann þessa ánægju aftur þar. „Ég
gat því eiginlega ekki hugsað mér
að hætta. Bækur eins og fyrsta
bindið af Íslandi í aldanna rás,
sem var mjög stórt ævintýri sem
heppnaðist frábærlega, gáfu mér
„blod på tanden“ og sannfæringu
um að þetta gæti gengið þannig að
ég ákvað að halda áfram.“
Gegn ríkasta manni landsins
„Þetta fyrsta ár JPV-útgáfu var
náttúrlega algjört ævintýri. Þetta
fór ákaflega vel af stað. Okkur tókst
síðan að reka fyrirtækið áfram á
sama hátt. Þetta gekk bara mjög
vel frá upphafi. Auðvitað þótti
þetta svakalegt óráð vegna þess að
skömmu eftir að ég geng út úr Máli
og menningu og inn í Genealogiu,
með JPV-forlag, sameinast Mál og
menning og Vaka-Helgafell. Þetta
voru tvö stærstu forlögin sem urðu
að Eddu miðlun og útgáfu. Ég veit
að ég æsti menn mjög upp með
digurbarkalegu tali mínu þarna í
Genelogia vegna þess að við ætl-
uðum að minnsta kosti að sigra
heiminn ef ekki meira og þetta
hefur nú vafalaust orðið til þess að
æsa Vöku-Helgafells- og Máls og
menningarmenn enn meira upp.
Þannig að þeir urðu að svara mynd-
uglega og sameinuðu fyrirtækin en
þetta var nú á þeim tíma sem menn
héldu að sameining væri töfraorðið
og að jafnvel væri hægt að sameina
haltan og blindan þannig að hann
yrði svo alheill eftir. En auðvitað
reyndist það mesta firra.“
Edda lenti í miklum rekstrarerf-
iðleikum og í kjölfarið eignaðist
Björgólfur Guðmundsson, þá vell-
auðugur, útgáfuna. „Þetta þótti
auðvitað algert óráð. Og auðvitað
var það tilfellið. Að ég skyldi láta
mér detta til hugar að fara að keppa
við ríkasta mann landsins. En samt
sem áður gekk þetta svona vel upp
og við bárum okkur aldrei illa yfir
samkeppninni við Eddu.“
Menn verða að hafa nef
Slagurinn við Eddu undirstrikar,
að sögn Jóhanns Páls, þau sannindi
að í bókaútgáfu eru fullir vasar fjár
engin trygging fyrir því að bókaút-
gáfa sé rekin með skikkanlegum
hætti. „Það tryggir ekki neitt. Þetta
er fyrst og fremst alveg óendan-
lega mikil vinna og svo vísa ég líka
alltaf í nefið. Það er forsendan og
ég var alinn upp við þessa hug-
mynd. Pabbi talaði alltaf um mikil-
vægi þess að hafa þetta nef. Ég
kann ekkert á Excel og hef aldrei
gert kostnaðaráætlun fyrir nokkra
einustu bók enda veit ég að ef ég
hefði gert það þá hefði ég aldrei
ráðist í útgáfu á þeim bókum sem
mér þykir vænst um og hafa skipt
mestu máli á ferli mínum. Ég hefði
aldrei farið út í þau verkefni ef ég
hefði vitað hvað þau myndu kosta
og hvaða erfiðleika þau hefðu í för
með sér. Það gildir bara að stökkva
og treysta því svo bara að maður
nái landi.“
Þegar upp var staðið stóð Jóhann
Páll síðan uppi með pálmann í
höndunum eina ferðina enn þegar
JPV útgáfa og bókahluti Eddu sam-
einuðust haustið 2007 undir merkj-
um Forlagsins. Leifarnar af Iðunni
fylgdu líka með. Jóhann Páll hafði
þar með lokað hringnum og litla
Forlagið sem hann stofnaði árið
1984 var orðið að risa á íslenskum
bókamarkaði.
Jói hrekkjusvín
Jóhann Páll á ekki aðeins skrautleg-
an feril í bókaútgáfu að baki. Hann
var frameftir ævi óstýrlátur og
hallaði sér að flöskunni af talsverðri
hörku þegar álagið var sem mest.
„Ég hef alltaf verið villingur og til
að byrja með var ég nú kallaður Jói
hrekkjusvín. Ég var mjög villtur
á allan hátt og það má segja að ég
hafi alla tíð haft mikla þörf fyrir að
vera á barmi hengiflugsins með líf
mitt og tilveru í öllum skilningi.
Bókstaflega. Það er dálítið eins og
ég finni ekki almennilega fyrir mér
nema mér sé farið að svima létt á
brúninni.
Ég hef alltaf verið mjög óþekkur
og alltaf neitað að ganga inn í ein-
hver hlutverk. Fjölskyldan, bæði
kona mín og börn hefur náttúrlega
mikið reynt að siða mig til og draga
úr kjaftinum á mér og reyna að fá
mig til að haga mér betur. En ég hef
algerlega harðneitað því og tvíeflist
bara í hinu þegar verið er að reyna
að koma mér inn í einhver hlutverk.
Ég hafði lengi þessi orð að leiðar-
ljósi og birti þau einhvern tíma í
ritstjórnargrein í skólablaði Verzl-
unarskólans þegar ég ritstýrði því
einn veturinn: „Lifðu stutt, lifðu vel,
deyðu ungur og vertu fallegt lík.“
Þetta var lífsmottó mitt þangað til
ég fór að eldast og lagði óregluna á
hilluna.“
Helvítis sálarkvalir eftir
drykkju
Hvað drykkjuna varðar segir Jó-
hann Páll að það hafi orðið honum
til gæfu að hann hafði ekki úthald
í sukkið. „Óregla fylgdi mér frá
unga aldri en ég hafði einfaldlega
ekki líkamlega burði til þess að
vera almennileg fyllibytta. Þetta
er svo fjandi mikið starf og tekur
svo á að ég bara hafði ekki það sem
þarf í þetta þannig að ég varð að
játa mig sigraðan.  Sem var mikil
uppgötvun og þótt öllum leiðist að
hlusta á sögur af  drykkju og endur-
reisn þá þýddi þetta bara nýtt skeið
fyrir mig. Ég breyttist í  sjálfu sér
ekki mikið. Kannski ekki neitt en
ég þurfti ekki lengur að líða þessar
helvítis sálarkvalir sem fylgja
þessu. Mér hefur nú alltaf fundist
flókið að vera til og bara skil ekki
í því af hverju lífið er svona mikil
glíma  og fyrst og fremst er það
náttúrlega glíma við mann sjálfan.
Ég öðlaðist svona heldur meiri innri
ró en ég er samt alveg jafn maní-
skur og ég var. Ég hef unnið eins og
skepna alla tíð og niðurstaðan var
líka sú að svona fyrirtæki er ekki
hægt að reka nema maður sé alger-
lega að nýta alla sína orku.
En „walking on the wild side“ 
hefur alltaf átt mjög vel við mig.
Fjölskyldan sótti nú mjög að mér
þegar við fengum útgáfurétt að
Biblíunni og sagði að nú kæmi ekki
til greina lengur að ég hagaði mér
og talaði eins og ég gerði en það
náttúrlega gekk ekki neitt. Ég var
reyndar svo óheppinn að missa eitt-
hvað út úr mér við Jakob Bjarnar,
blaðamann, í einhverju spaugi um
það að nú væri ég að renna frekari
stoðum undir útgáfuna og ætlaði að
hefja sölu aflátsbréfa. Þetta var nú
ekki hugsað til birtingar enda grín
en Jakob fór með þetta á prent og
ég þurfti að gera grein fyrir þessu
á stjórnarfundi hjá Biblíufélaginu.
Þannig að kjafturinn hefur löngum
komið mér í vandræði. Mér þótti
ákaflega vænt um að vera treyst fyr-
ir útgáfu Biblíunnar og hef aldrei
lagt mig eins fram við nokkurt út-
gáfuverkefni.“
Langar ekkert til að kveðja
En nú þegar maníski villingurinn,
gamla hrekkjusvínið Jóhann Páll,
stendur á sextugu hefur sýn hans
á lífið og tilveruna breyst verulega
og draumurinn um að deyja ungur
og vera fallegt lík er löngu gufaður
upp. „Það er orðið all langt síðan
ég bað Guð að gleyma þessari ósk
minni um að deyja ungur vegna
þess að satt best að segja nýt ég
lífsins mun betur núna heldur en
ég gerði. Þegar ég strengdi þetta
heit þá var ég náttúrlega ekki
að hugsa um að verða sextugur
enda þótti það nú svo eldgamalt
að það var gjörsamlega fráleitt en
núna langar mig ekkert til þess
að kveðja og ég er búinn að marg
biðja Guð og minna hann á að ég er
búinn að draga þetta til baka. Nú
eigum við hjónin til dæmis fjögur
barnabörn og börn og kettir eru
mitt yndi. Ég hef líka enn feikilega
gaman að starfi mínu og því fer
fjarri að ég sé kominn með leið á
bókaútgáfu. Mér finnst þetta yndis-
legt starf en þar fyrir utan er ég
með ólæknandi ljósmyndadellu og
myndi gjarnan vilja hafa einhvern
tíma til að sinna því betur þannig
að mér þætti vænt um að ég fengi
nú einhvern tíma í viðbót við sæmi-
lega heilsu. Ég er vel upplagður í
það í dag.“
Jóhann Páll og Guðrún í hópi barnabarna á heimili sínu við Bræðraborgarstíg, beint fyrir ofan Forlagið.
20 viðtal Helgin 4.-6. maí 2012