Fréttatíminn - 04.05.2012, Blaðsíða 44

Samkvæmt læknisráði
Jónas
Haraldsson
jonas@
frettatiminn.is
HELGARPISTILL
E
Te
ik
ni
ng
/H
ar
i
Engar rannsóknir get ég vitnað í en hef engu að síður tilfinningu fyrir því að kvefpestir,
hálsbólga, hósti og hornös fylgi árstíðaskiptum, einkum vori og hausti. Þetta eru hvim-
leiðar pestir sem sækja á flesta, fullorðna jafnt sem börn. Eini munurinn er að sá að horið
er sýnilegt á blessuðum börnunum en hinir fullorðnu hafa lært að snýta sér, með mis-
miklum tilþrifum þó.
Hósti er, ef eitthvað, verri en snýtingar sem helgast af því að hann er lítt viðráðanlegur.
Menn geta með lagi valið stað og stund fyrir snýtingar en það er erfitt að verjast hósta og
sé það reynt verða menn rauðir og þrútnir í framan þar til þeir springa – með verra hósta-
kasti en ef þeir hefðu strax látið undan kalli líkamans.
Kvef, flensa eða hvað menn vilja kalla pestina, leggst misjafnlega á fólk. Flestir reyna
þó að harka af sér, fara í vinnuna og gera það sem þarf heima, hálfslappir með nefrennsli,
rauð augu og ónot í hálsi. Kannski er það þess vegna sem kvefið smitast svona auðveld-
lega, hvort heldur er á vinnustöðum eða skólum þar sem margmenni kemur saman – enda
talað um umgangspestir. Menn hósta þá og snýta sér í kór.
Ég náði mér í vorpestina á dögunum, leiðinlegu gerðina, hóstann. Þá dratthalast maður
í vinnu og vonar að þetta rjátlist sem fyrst af. Verra var að við hjónin áttum pantaða miða á
leiksýningu þegar hóstinn var í hámarki. Ég kveið svolítið fyrir sýningunni enda óþægi-
legt að þurfa að hósta á viðkvæmum augnablikum á leiksýningu, á dramatísku augnabliki
þegar salurinn er allur spenntur og bíður þess í ofvæni hvað verða vill. Þetta var einmitt
þannig sýning. Það má lengi bjarga sér á farsa þar sem sessunautar á báðar hliðar hlæja
með þeim hætti að út úr þeim frussast og hljóðin eru enn hærri á innsoginu.
Sýningin á dögunum var hins vegar öll á fínni nótunum, leikur að safaríkum orðum og
tjáningu – og áhrifamiklum þögnum. Það er einmitt þá sem maður þarf að helst að hósta,
en getur alls ekki leyft sér það – roðnar bara og blánar og bíður í örvæntingu eftir ein-
hverjum utanaðkomandi hávaða, skarkala á sviðinu, háværum hrópum leikara eða því
allra besta, klappi dolfallinna áhorfenda.
Ég hafði undirbúið mig fyrir sýninguna og keypt stóran poka af hálsbrjóstsykri. Allt
gekk bærilega í byrjun, hóstaþöfin var ekki knýjandi, en Adam var ekki lengi í Paradís.
Hóstinn braust fram þótt ég reyndi að kæfa hann. Strax á eftir fálmaði ég í jakkavasa
minn en áttaði mig um leið að ég hafði gert mistök. Brjóstsykurinn var enn í pokanum.
Fátt er leiðinlegra í leikhúsi, fyrir utan hósta og ræskingar, en skrjáf í sælgætisbréfi. Þess
vegna eru konfektmolar í sælgætissölu leikhúsa teknir úr skrjáfpokum og settir í hljóð-
lausa plastpoka svo sætindajapl eins gests trufli ekki annan. Með lagi náði ég þó að opna
pokann og fór að eins hljóðlega og mögulegt var, meðan aðalleikararnir hvísluðu sín á
milli og nýttu þögnina þess utan til þess að auka áherslu orða sinna. Betur hefði komið
sér á því augnabliki hávaðasamt rifrildi á sviðinu, sérstaklega eftir að ég áttaði mig á því
í vandræðum mínum í myrkum leiksalnum að ekki var nóg að opna pokann því hálsmola-
brjóstsykurinn var umvafinn pappír með tveimur snúningum á sitt hvorum enda. Það
kostaði því enn meira skrjáf og fingraleikfimi að ná í sterkan hálsmola í þeirri veiku von
að hann drægi úr hóstaþörfinni.
Hlé sýningarinnar notaði ég til að afhýða brjóstsykurinn og dreifa honum berum
og aðgengilegum í jakkavasana beggja vegna. Nýjum stakk ég upp í mig um leið og sá
fyrri bráðnaði. Þannig komst ég í gegnum sýninguna. Mentolmolarnir björguðu því sem
bjargað varð.
Ég er lítið fyrir að ónáða læknastéttina þótt kvef, flensa eða hálsbólga sæki að við árs-
tíðaskipti. Leita frekar að leifum Benelyn-hóstamixtúru í kæliskápnum og skelli í mig
skeið og skeið, eftir minni. Núna fann ég rest í flösku og nýtti mér í tvo daga. Það dugði
samt ekki til að vinna á hóstanum.
„Áttu ekki koníak,“ sagði konan kvöldið eftir að Benelynið kláraðist, „það mildar háls-
inn ef þú lætur það leka ofan í þig.“ Hún var greinilega orðin langleið á hryglukorri í bónda
sínum sem gætti sín síður á hljóðmenguninni fyrir framan sjónvarpið heima við en í þétt-
setnu leikhúsinu.
Þetta þótti mér þjóðráð, fór fram og fann hálfa flösku af þessum franska eðaldrykk. Sop-
ann ákvað ég að taka sem meðal, samkvæmt læknisráði frúarinnar, fann til staup fremur
en koníaksglas svo ég gæti betur látið elexírinn renna niður auman hálsinn. Vafalaust
hefur mín góða kona reikað með því að ég tæki eina eða tvær matskeiðar af koníakinu, í
Hjólbarðaþjónusta
Dugguvogi rvK austurvegi selFoss
pitstop.is www
HelluHrauni HFjrauðHellu HFj
568 2020 sÍMi
suMarDeKKin
Fyrir bÍlinn þinn
Fást Hjá pitstop!
FólKsbÍla-, jeppa- og senDibÍlaDeKK.
Í annars skel-eggri grein um bókmenntirnar
í landinu, þátt þýð-
enda í útbreiðslu
þeirra og meint
skilningsleysi á
hlutverki hvort-
tveggja af hálfu
íslenskra stjórn-
valda, grípur Jón
Kalman Stefáns-
son rithöfundur til
óheppilegrar sam-
líkingar (Fréttatím-
inn, 27-29. apríl). Í
gagnrýni sinni á
það sem hann flokkar undir
„bein afskipti Alþingis af list-
sköpun“ nefnir hann nýlega
upphengt portrettmálverk af
fyrrverandi forseta Alþingis,
Sólveigu Pétursdóttur og
bætir við að í því „kristallist
skilningur hins háa Alþingis,
skilningur valdsins, á list“.
Þar með er þessi skyndilega
fréttnæma portrettmynd gerð
að einhvers konar táknmynd
fyrir niðurlægingu, óráðsíu
og siðferðisbrest ráðandi afla
í kjölfar frjálshyggjuvæðingar
og hruns.
Þetta „nýjasta dæmi“ um
lesti valdastéttar er í raun
portrett númer fimmtíu og
tvö í röð portrettmynda sem
málaðar hafa verið af þing-
forsetum og öðrum frámönn-
um Alþingis með reglulegu
millibili frá því þinghald hófst
í Reykjavík. Önnur þjóðþing á
Norðurlöndum hafa svipaðan
hátt á. Gerð þessara mynda er
með elstu hefðum þingsins og
höfundar þeirra hafa jafnan
verið meðal helstu listamanna
þjóðarinnar á hverjum tíma,
til dæmis Ásgrímur Jónsson,
Gunnlaugur Blöndal, Eiríkur
Smith, Nína Tryggvadóttir og
Sigurður Sigurðsson. Ég leyfi
mér að fullyrða að margar
þessara mynda, til að mynda
nokkrar myndir Gunnlaugs
Blöndal, eru meðal
bestu portrettmynda
sem hér fyrirfinn-
ast. Án „beinna
afskipta Alþingis“
hefðu þær ekki orðið
hluti af sjónmennta-
vettvangi okkar,
og þar með menn-
ingarlífinu sem Jóni
Kalman er svo annt
um. Vill hann leggja
af þessa aldargömlu
hefð og færa kostn-
að við gerð portrett-
mynda fyrir Alþingi
– kr. 850.000 í því til-
felli sem hér um ræðir – í ein-
hvern bókmenntasjóðinn?
Í niðurlagi greinar opin-
berast einnig fremur gamal-
dags viðhorf Jóns Kalmans til
portrettmynda, en þar lýsir
hann yfir þeirri sannfæringu
sinni að „íslensk menning sé
eitthvað annað og meira en
portrett af Sólveigu Péturs-
dóttur“. Portrett, gert af
listfengi, er jafn gildur hluti
íslenskrar menningar og góð
bók, og gildir þá einu hvort
það sýnir óumdeildan afreks-
mann, Sólveigu Pétursdóttur
eða einhvern útrásarvíking-
inn.
Það sem kannski er
óskemmtilegast við þá tákn-
væðingu portrettmyndarinnar
af frú Sólveigu sem á sér stað
í grein Jóns Kalmans er að
hún er þriðja áfallið sem höf-
undur hennar, Stephan Lárus
Stephan, hálærður listmálari
af íslenskum ættum, verður
fyrir á tæpri viku. Í framhaldi
af vígslu myndarinnar mátti
hann sitja undir því að vera
kallaður bæði útlendingur og
viðvaningur; í ofanálag hefur
mynd hans nú verið uppnefnd
„þjónn fjármagnsaflanna“ af
einum virtasta rithöfundi þjóð-
arinnar. Hér er orðræða um
íslensk menningarmál komin
á villigötur.
mesta lagi eitt staup. Ég fann hins vegar að þessi lækningatilraun fór
vel í mig, enda meðalið af dýrri gerð. Vandinn var samt sá að mér fannst
ég ekki alveg heill orðinn eftir eitt staup og fékk mér því annað. Það
leiddi strax til þess að hálsinn skánaði en þó ekki nægilega, að mínu
viti, svo ég bætti við því þriðja.
Þegar ég kom aftur að sjónvarpinu, þar sem konan sat enn, en komin
í annan þátt en var þegar ég hvarf fram til inntökunnar, taldi ég mig
albata. Af svip hennar, þar sem hún horfði á „hinn smurða“, er ekki víst
að hún hafi verið sammála.
Jóni Kalman svarað
Myndin af Sólveigu
Aðalsteinn Ingólfsson
listfræðingur
36 viðhorf Helgin 4.-6. maí 2012