Fréttatíminn - 05.10.2012, Qupperneq 38

Áfengis- og vímu-efnasýki veldur fleiri
dauðsföllum í hópi fólks
undir 55 ára aldri en
nokkur annar sjúkdómur.
Sjúkdómurinn gerir
þúsundir manna ófæra
um að taka virkan þátt
í samfélaginu, stuðlar
að fátækt og félagslegri
einangrun og veldur
ómældum harmi í lífi
einstaklinga og fjöl-
skyldna.
Þegar SÁÁ var stofnað fyrir 35
árum hófst þjóðarátak
í meðferð áfengis-
sjúklinga á Íslandi. Þetta
þjóðarátak hefur skilað
kraftaverki í baráttu sem
menn stóðu áður ráð-
þrota gagnvart.
Talið er að um 30.000 alkóhólistar og
vímuefnasjúklingar séu á
Íslandi. Af þeim hafa rúm
22.000 leitað meðferðar
á Vogi. Það eru tæp 75
prósent sjúklingahópsins
sem er einsdæmi á al-
þjóðlegan mælikvarða.
Áfengis- og vímuefna-
sjúkir eiga hvergi jafn
auðveldan aðgang að
fyrsta flokks meðferð og
á Íslandi.
SÁÁ áætlar að helmingurinn af
þessum 22.000 manns,
eða allt að 12.000 ein-
staklingar, hafi náð lang-
tímabata frá áfengis- og
vímuefnasýki.
ÚTGEFANDI:
SÁÁ – Samtök áhugafólks um
áfengis- og vímuefnavandann
Efstaleiti 7, 103 Reykjavík
Sími: 530 7600
ÁBYRGÐARMAÐUR:
Gunnar Smári Egilsson
RITSTJÓRI:
Mikael Torfason
BLAÐAMENN:
Jakob Bjarnar Grétarsson
Pétur Gunnarsson
LJÓSMYNDIR:
Haraldur Jónasson
UMBROT:
Helgi Hilmarsson
Frá stofnun SÁÁ hefur náðst frábær árangur í meðhöndlun
áfengis- og vímuefnasýki á Íslandi. Í dag eru í samfélaginu um 10 til 12 þús-
und alkóhólistar í bata. Það er einstakur árangur. Það er líka einstakt að af
um 30 þúsund alkóhólistum á Íslandi hafi um 22 þúsund leitað aðstoðar á
Vogi. Það sýnir að samfélagið í heild þekkir þennan árangur; fólk í sama
vanda leitar sömu lausnar.
Með því að byggja á þeim árangri sem hefur náðst má auka
möguleika þeirra sem ekki hafa fundið bata til að öðlast betra líf. Stærsti
vandi þeirra er ekki meðferðin sjálf heldur eftirfylgnin að meðferð lokinni.
Þau sem nú glíma við áfengis- og vímuefnasýki eru verr sett félagslega en
áður. Nú þarf fólk í þessari stöðu að feta lengri leið en fyrr til virkni í sam-
félaginu; öðlast menntun, fá vinnu og styrkja stöðu sína, svo að batinn verði
varanlegur.
Innan þessa hóps er veikasta fólkið; langt leiddir áfengissjúkling-
ar, útigangsfólk, fólk með alvarlegar geðraskanir auk áfengis- og vímuefna-
sýki, illa farnir sprautufíklar, einangraðir nýbúar sem ná illa að tengjast inn
í samfélagið og fangar og fyrrum fangar sem eru mjög félagslega skaðaðir.
Reynslan hefur sýnt að með því að sérsníða úrræði að þörfum þessara ólíku
hópa má í sumum tilfellum ná engu lakari árangri en með aðra alkóhólista.
Þetta fólk er ekki veikasta fólkið af því það sé lakast; það er veikast af því að
við bjóðum því ekki upp á úrræði sem henta stöðu þess.
Með réttum úrræðum og mannúðlegri meðferð má líka stór-
bæta líf þeirra sem ekki ná varanlegum bata frá sjúkdómnum. Það má hjálpa
sárveiku fólki til að komast út úr sjúkdómsástandinu í 200, 250 – jafnvel 300
daga á ári. Ef okkur stæði það til boða með aðra alvarlega sjúkdóma sem
skerða jafn mikið lífsgæði fólks, myndum við án efa byggja upp slík úrræði.
Það sama verður að gilda um fólk sem þjáist af áfengis- og vímuefnasýki.
Veikustu áfengis- og vímuefnasjúklingarnir eru síðasti sjúk-
lingahópurinn sem er enn á götunni. Fyrr á öldum var flestum sjúklingum
haldið utan hins almenna samfélags vegna þess að engin úrræði voru til.
Þegar spítalar, heilbrigðisstofnanir, búsetuúrræði og endurhæfing byggðust
upp á síðustu öld voru sjúklingahóparnir teknir í hús hver af öðrum; síðastir
komu flogaveikir, geðveikir, þroskaheftir og loks alkóhólistar – en því miður
aðeins þeir sem náðu bata með einföldustu úrræðunum. Það fólk sem er af
einhverjum ástæðum svo veikt fyrir að venjuleg úrræði duga ekki eða það
getur ekki fótað sig í samfélaginu eftir venjubundna meðferð vegna þess
hversu mikið sjúkdómurinn hefur skaðað það – þetta fólk hefur ekki enn
verið að fullu tekið inn í samfélag okkar; úrræði eru ekki mótuð að þörfum
þess – það hefur ekki sömu möguleika og aðrir að öðlast betra líf.
Annar hópur þolenda áfengis- og vímuefnasýki sem samfélagið hefur
ekki viðurkennt eru börn sem alast upp við áfengis- og vímuefnasýki for-
eldra. Áætla má að um 5000 til 7000 börn búi á heimilum þar sem vandinn er
slíkur að hann skaðar börnin. Þessi börn búa við þungt álag sem hefur mikil
áhrif á heilsu þeirra og líf. Þau eru ekki aðeins útsettari fyrir að þróa með
sér áfengis- og vímuefnasýki síðar á æfinni heldur líka aðra geðsjúkdóma;
líkamlega sjúkdóma og félagslegan vanda. Það er skylda samfélagsins að
viðurkenna tilvist þessara barna og vanda þeirra, viðurkenna að það er hægt
að þróa úrræði til að bæta líf þeirra – það er skylda samfélagsins að veita
þessum börnum okkar bestu mögulegu hjálp.
Áfengis- og vímuefnavandinn er líklega kostnaðarsamasta heil-
brigðisvandamál okkar í dag og það sem er mest aðkallandi að takast á við.
Þessi kostnaður kemur víða fram: Í heilbrigðiskerfinu, í atvinnuleysisbótum
og framfærslu sveitarfélaganna, í slysum, glæpum og eignaspjöllum, í minni
afköstum, minna framlagi til sameiginlegra sjóða og meiri fjarvistum á
vinnumarkaði, í brottfalli úr skólum, í upplausn fjölskyldna og samfélags.
Fyrir utan þann ávinning sem sérhver einstaklingur fær við bata er brýnt er
að nýta betur þá fjármuni sem við höfum úr að spila til að byggja sameigin-
lega upp gott og traust samfélag.
Bandarískar rannsóknir hafa leitt í ljós að 20 prósent af fólkinu
drekka 88 prósent af áfenginu. Áfengismarkaðurinn er því fyrst og fremst
knúinn áfram af sjúklegri ofneyslu fólks sem skaðar heilsu sína, félagslega
stöðu og lífsgæði sinna nánustu með drykkju. Sömu rannsóknir sýna að
2,5 prósent fólksins, okkar allra veikasta fólk, drekka 26 prósent af heildar-
magninu.
Ríkissjóður leggur áfengisgjald á áfengi – 11.200 milljónir á
þessu ári. Þetta þýðir að allra veikasta fólkið á Íslandi, um 6250 manns,
borgar í ár 2.900 milljónir í áfengisgjald. Þetta er skattur á sjúklega neyslu;
fé sem tekið er af veikasta fólkinu og frá fátækustu fjölskyldunum. Þegar
þessir sjúklingar og fjölskyldur þeirra þurfa síðan sárlega á sérstökum
úrræðum að halda til að öðlast betra líf segjast stjórnvöld hins vegar enga
fjármuni hafa til ráðstöfunar.
Þessi staða – að stjórnvöld líti á áfengis- og vímuefnasjúklinga sem
auðlind en víki sér undan ábyrgð á að veita þeim viðunandi úrræði – er
arfur frá fortíð og byggir á fordómum sem hæfa ekki í nútíma samfélagi og
samræmast ekki þekkingu okkar á þessum sjúkdómi. Við eigum að láta af
þeim ósið að líta á alkóhólisma sem aumingjaskap og sjálfskaparvíti sem
samfélaginu komi ekki við. Það svíður undan þessu óréttlæti og mest meðal
okkar veikasta fólks, okkar fátækustu fjölskyldna og í hópi þeirra barna sem
mest þurfa á stuðningi samfélagsins að halda.
Þess vegna vill SÁÁ, samtök áfengis- og vímuefnasjúklinga og að-
standenda þeirra, hvetja fólk til að leggja fram frumvarp um sérstakt 10
prósent áfengisgjald sem renni til þolenda áfengis- og vímuefnavandans.
Fjámununum yrði varið til að byggja upp félagslega þjónustu sem er á for-
ræði sveitarfélaganna, en þau hafa ekki haft bolmagn til að sinna sem skyldi.
Sveitarfélögin eru of mörg, ólík, fámenn og févana til að byggja upp slíka
þjónustu; meta þörf einstakra sjúklingahópa og sníða meðferðina að sér-
stökum þörfum ólíkra hópa.
Markmið frumvarpsins er að gjörbylta lífsgæðum þeirra sem þjást
vegna áfengis- og vímuefnavandans og bæta með því samfélagið allt. Áfeng-
is- og vímuefnasýki er sá sjúkdómur sem hefur mest áhrif á flestar fjölskyld-
ur á Íslandi. Sá góði árangur sem síðustu 35 ár hafa fært okkur hefur snert
nánast hverja fjölskyldu í landinu. Og ef okkur tekst að endurheimta ómæld
verðmæti sem í þeim einstaklingum búa sem enn þjást vegna áfengis- og
vímuefnavandans mun það hafa margföld jákvæð áhrif á líf alls almennings.
Vilt þú breyta Íslandi? Vilt þú betra líf?
Þá hvetjum við þig til að gerast flutningsmaður að frumvarpi til varnar
þolendum áfengis- og vímuefnavandans.
Betra líf,
réttlæti og mannúð

Betra líf hvern einasta dag í 35 ár
Betra líf
22.000 hafa
lagst inn á Vog
12-12.000 eru í
langtímaBata
hVer króna til
meðferðar
skilar sjö
krónum til Baka
2 OKTÓBER 2012