Læknablaðið - 01.09.1955, Blaðsíða 19

Læknabláðíð
91
iskt spektrum) í hæfilegum
þynningum, en í meira magni
er það protoplasma eitur.
Þannig var kemotherapia
fyrst heitt gegn protozoa sjúk-
dómum, en langur tími leið, þar
til röðin kom að sýklunum. —
Engin þróun varð í þessari
grein um margar aldir, enda
skorti grundvallar skilning á
slíkri lyfjanotkun. Þegar Ehr-
•iclnippgötvaði salvarsanið 1909
hófst kemotherapia, sem hyggð-
ist á vísindalegri vinnu og vax-
andi skilningi á gildi slíkra
lyfja. Eins og kunnugt er, verk-
ar salvarsan fyrst og fremst á
gormsýkla, en einnig á aðrar
tegundir sýkla. Kemotherapia
gegn bakteríum hófst fyrir al-
vöru, þegar sulfonamidlyfin
komu til sögunnar, 1932. A
næstu árum komu smám sam-
an ný og betri sulfasambönd
fram og 1940 tókst að fram-
leiða penisillín í nothæfu formi
sem lyf, en flest antihiotika
hafa komið fram síðustu 10
árin.
Eftir því sem hezt er vitað,
verka lyf þessi beint á sýklana,
en hafa ekki áhrif á varnarkerfi
líkamans. Þau örva ekki mót-
efnamyndun líkamans né pha-
gocytosis eiginleika livítu blóð-
kornanna. Lyfin hindra vöxt
sýklanna eða jafnvel drepa þá
með öllu.
Þekking er mjög takmöi’kuð
á þeim lífefnahreytingum, sem
liggja til grundvallar áhrifum
þessum. En sennilegast þykir,
að efnin hindri eðlileg enzym-
störf sýklanna. Þessi kenning
gerir ráð fyrir, að sýklarnir hafi
lifsnauðsynleg enzym-kerfi,
sem séu frábrugðin því, er ger-
ist í líkamsfrumum, en þegar
slík enzym bindist antibiotika
verði þau óvirk. Sýklarnir hætta
að vaxa og drepast en líkams-
frumur sakar ekki. Verki efnið
jafnt á líkamsfrumur sem
sýkla, þá er um að ræða proto-
plasma eitur, en þannig er verk-
unum flestra sótthreinsandi
efna háttað.
Penisillín : Alexander Flemm-
ing lýsti áhrifum penisillíns á
bakteríur 1929, en ekki fyrr en
11 árum seinna tókst að fram-
leiða penisillín í nothæfu formi
sem lyf, og var það þó langt frá
því að vera hreint efni. Það var
blanda af ýmsum penisillín teg-
undum, ásamt aukaefnum, sem
gáfu því gulan lit. Eftir kem-
iskri byggingu er penisillíni
skipt i 4 aðalflokka, sem auð-
kenndir eru með bókstöfum og
nefnast: penisillín F, G, K og X.
Sú tegund, sem langbezt hefur
reynzt sem lyf, er penisillín G
eða benzylpenisillín, en af því
eru til mismunandi sambönd,
eins og vikið verður að síðar.
Penisillín er veik sýra, sem
myndar sölt með Na, K. og Ca.
Tvö fjTst nefndu söltin af pen-
isillín G eru auðleyst sambönd
og notuð til innspýtinga. Styrk-
leiki penisillíns er mældur í ein-