Læknablaðið - 15.11.1958, Blaðsíða 38

106
LÆIvNABLAÐIÐ
bæklaðan litla fingur, en stúfa
af hinum.
Um Tetanus.
Ginklofi — Stífkrampi (Teta-
nus) liefur verið þekktur frá
aldaöðli. Hið nána samband við
gróðurmoldina og notkun hús-
dýraáburðar á vafalaust sinn
þátt í því. Hippocrates lýsti
sj úkdómseinkennum nákvæm-
lega. Það var þó ekki fyrr en
undir siðustu aldamót, að orsök
sjúkdómsins var þekkt. Nico-
laier gat árið 1884 framkallað
tetanus með því að sýkja dýr
með gróðurmold. Rosenbacli
fann sporana 1887 og Japaninn
Kitasato lireinræktaði sýkil-
inn, sem fékk nafnið Clost-
ridium tetani. Hann og von
Behring lögðu svo grund-
völlinn að nútima ónæmisað-
gerðum, með því að gera dýr
ónæm með tetanus-toxini. Þeir
sýndu einnig fram á, að neu-
tralisera má toxin með antitox-
ini.
Sýkillinn — toxinin.
Cl. tetanus er anærob-spora-
myndandi sýkill. Hann erGram-
pósitivur, kvlfulaga eða eins og
trommukylfa í laginu. Sporarn-
ir eru mjög lifseigir og þola
suðu í 40—60 mínútur eða jafn-
vel lengur. Sýkillinn vex aðeins
anæroht, þe.a.s. þar sem súrefni
kemst ekki að og hezt við 37 °C,
en Ph gildi 7—7,6. Stungugróð-
ur í gelatini eða agar lítur út
eins og furutré. Mismunandi teg-
undir livað agglutinations-eigin-
leika snertir, hafa fundizt, en
allar framleiða þær sömu tox-
inin 1) hemolytiskt og 2) neuro-
toxiskt. Hefur það síðara aðal-
þýðingu.
Sýkillinn heldur til i melting-
arvegum grasæta og er því helzt
að finna í gróðurmold eða ó
hlutum, sem hafa verið í snert-
ingu við dýrin. I framanskráðu
sjúkdómstilfelli er helzt liægt
að liugsa sér smitun frá liúð-
um, sem notaðar eru á lilera
hotnvörpunnar.
Berist tetanus-sýkillinn í sár,
getur hann því aðeins vaxið, að
anæroh skilyrði séu fyrir hendi:
ígerðir með nekrotiskum vef,
aðskotahlutum eða lokuð sár.
Sporar geta legið lengi í örum
og sýlcing blossað upp, ef hrejTft
er við þeim síðar. Aðeins fáa
sýkla þarf lil að framleiða tox-
inið, sem veldur einkennunum.
Sýkingin er alltaf staðhundin
og breiðist ekki út neitt að ráði.
Utbreiðsla toxinsins.
Sýklarnir eru alltaf í sárinu,
en toxinið herst um líkamann
og hinzt motorisku taugafrum-
unum i framhornum mænunn-
ar. Hvernig það kemst þangað,
hefur verið umdeilt allt frá 1903
að Meyer og Ransom liéldu því
fram, að neurotoxinið hærist
upp með taugunum eftir peri-
neural lymfuhilunum og til mæn-
unnar. Aðrir halda, að toxinið
herist með hlóðinu. Sennilegast